Сүүлийн жилүүдэд чингэлгийг төрөл бүрийн зориулалтаар ашиглах болж, хямд төсөр аргаар байшинтай болох гэсэн хүмүүс сууц, зуслангийн байшин болгон засч, тохижуулах нь элбэг болсон.

    Тэгвэл чингэлэг нь хэдэн төрөл байдаг, сууц болгон ашиглахад аль нь тохиромжтой, хэрхэн чанартай засч гүйцэтгэх талаар 7 зөвлөмжийг бэлтгэн хүргэж байна.

1. Чингэлгийн төрөл, зориулалт

Зориулалттаасаа хамаарсан чингэлгийн дараах төрлүүд байдаг.

 

Figure 1 Битүү чингэлэг

Figure 2 Хөшгөн Ханатай Чингэлэг



Figure 3 Хөргүүртэй Чингэлэг



Figure 4 Нөөцийн Савтай Чингэлэг



Figure 5 Эвхэгддэг Чингэлэг



Figure 6 ISO стандартын чингэлгийн хэмжээсүүд



Сүүлийн жилүүдэд эдгээрээс энгийн зориулалттай битүү чингэлгийн HC /High Cube/-г амины орон сууцны барилга барихад өргөнөөр хэрэглэх болсон.

2. Чингэлгийг сууц болгоход дагаж мөрдөх стандарт, норм дүрмүүд

Чингэлгээр сууц барихад дагаж мөрддөг тухайлсан стандарт, норм ба дүрэм манай улсад байхгүй ч, хүчин төгөлдөр мөрдөгдөж буй чиглэл тус бүрийн стандарт, норм ба дүрмээ баримтлан сууцыг барина. Тухайлбал, Барилгын бүтээцийг зэврэлтээс хамгаалах, Барилга байгууламжийн галын аюулгүй байдал, Барилгын дулаан хамгаалалт, Нэг айлын сууц гэх мэт.   

3. Чингэлгийг амины орон сууц болгон өөрчлөх болсон гадны улс орнуудын туршлага

2008 оны АНУ үл хөдлөх хөрөнгийн зах зээлийн хямрал, 2009 оны Европын холбооны орнуудын эдийн засгийн бууралт зэрэгтэй холбоотойгоор олон улсын ачаа, тээврийн эргэлт буурч, улмаар тээврийн чингэлгүүд далайн боомтууд дээр овоорч эхэлсэн.

Тиймээс 2010 оны үеэс ашиглагдахаа больсон чингэлгүүдийг төрөл бүрийн зориулалттай барилгуудад өргөнөөр хэрэглэж эхэлсэн байна. Тухайлбал, зочид буудал, оффис, урлан, зоогийн газар, сургууль, музей гэх мэт. Чингэлгийн томоохон үйлдвэрүүд ч бүтээгдэхүүнээ сууцны зориулалттай болгож, төрөл бүрийн загвараар үйлдвэрлэх нь жишиг болон тогтжээ.     

4. Амины сууц болгон өөрчилсөн чингэлгийн ашиглалтын хугацаа

Үүнд тодорхой хугацаа хэлэх боломжгүй юм. Ган барилгын эдэлгээтэй холбоотой сул тал нь зэврэлт байдаг учраас чингэлгийн ашиглалтын мөчлөгийг 15-аас доошгүй жил байхаар тооцож үйлдвэрлэдэг. Харин 20 орчим жил болсон чингэлгүүдийг сууц болгон өөрчлөхөд ашиглалтын хугацаа нь тухайн чингэлгийн эдлэгдсэн байдал, ирээдүйд ашиглах нөхцөлөөс шалтгаалан өөр өөр байдаг.

Хэлбэржүүлсэн ган хуудсан эх биеийнх нь зэврэлтээс хамгаалсан цайран түрхлэгтэй давхарга болон будаг нь халцарч, энд тэндээ хотойж, хонхойсон чингэлгийг өөрчлөн сууц болгохдоо их биеийг нь зүсэж тасдаад, ил гарсан хэсгийг зэврэлтээс хамгаалах будгаар дахин өнгөлж, ариг гамтай хэрэглэсэн тохиолдолд ашиглалтын хугацаа уртсах боломжтой. Ер нь 100 гаруй жил болсон ган барилгууд олон бий. Тухайлбал, 1913 оноос өдгөө хүртэл хэвийн ашиглагдсаар байгаа 60 давхар Вулвортын барилга, 1931 онд баригдсан Эмпайр-Стэйт-Билдинг гэх хэд хэдэн жишээ байна.      

5. Монгол орны уур амьсгал, орчин нөхцөлд тохиромжтой эсэх

Манай орны уур амьсгал, орчин нөхцөл болоод суурин соёлтой болж эхэлсэн өнөө цагт модон, тоосгон, бетон төрлийн бүтээцтэй сууцуудтай харьцуулахад энэ төрлийн сууц нь тохиромж тааруу. Модон бүтээцтэй сууц нь өдрийн наранд халаад, оройд нь сэрүүцээд эх биеэрээ амьсгалдаг. Өөрөөр хэлбэл, амьтнаар зүйрлэн харьцуулбал, бодисын солилцоонд орж байдаг гэсэн үг. Харин чингэлгэн сууцны эх биеийн нягт нь модноос багадаа 8 дахин их учир амьсгалж чадахгүй шүү дээ.       



6. Чингэлгийг сууц болгон өөрчилж барих нь

Юуны өмнө чингэлгийн сонголтыг зөв хийх хэрэгтэй. Өөрийн барих гэж буй сууцныхаа хэмжээтэй уялдуулан төрөл бүрийн хэмжээтэй чингэлгүүдээс таарч тохирохыг нь сонго. Далайн ачаа тээвэрт хэрэглэгдэж буй ихэнх чингэлгүүд ISO стандартын дагуу үйлдвэрлэгддэг. Таазны өндрийг бодоод ихэвчлэн 2.9 м өндөртэй “high cube” /HC/-г нь сонгодог. 

Чингэлгийг ашиглаж байх хугацаанд Аюулгүй Чингэлгийн Олон Улсын Конвенцийн дагуу тогтмол үзлэг, шалгалт хийгддэг. Үзлэгээр тодорхойлсон мэдээллийг чингэлэг бүрт 20х10см хэмжээтэй нимгэн төмөрт шивж хаддаг байна. Үүн дээр үйлдвэрлэсэн хугацаа, ачаа даах хэмжээ, шалгалт хийсэн хугацаа зэргийг заасан байдаг.

Чингэлэг нь 8 булангийн тулгууруудаараа дамжуулан ачааллыг дамжуулах бөгөөд дээд булангийн холбоос квадрат хэлбэртэй хоолой нь зөвхөн буланг тогтоон барих үүрэгтэй. Уг холбоосууд босоо ачаалал авах үүрэггүй ба үүнийг тодорхой харж байхын тулд давхарласан чингэлгүүдэд хэвтээ заадас үүсч байхаар чингэлгийг үйлдвэрлэдэг аж.

Эдгээр холбоосууд дээр төвлөрсөн ачаалал өгөх нь буруу ба зайлшгүй тохиолдолд дээд 4 буланд ачааллыг дамжуулах шаардлагатай. ISO стандартын чингэлгийн 8 булангийн гангийн урсалтын хязгаар 220МПа, бат бэхийн хязгаар 430-600МПа, суналт 25%, химийн найрлага дахь нүүсртөрөгчийн агуулга 0.20 байдаг.

7. Чингэлгэн сууцыг дулаалах 

Энэ төрлийн сууцыг дулаалах олон төрлийн арга байдгаас нэгийг нь энд дурдъя. Чингэлгийг гадна талаас нь шүршдэг пенополиуретан хөөсөн дулаалгаар дулаалвал илүү зохимжтой. Зарим тохиолдолд зөөврийн зориулалттай хэрэглэж буй чингэлгүүдийг дотор талаас нь дулаалсан харагддаг. Өвлийн цагт ийм сууцны дотор салхижуулалт багатайгаас дулаалга болон чингэлгийн ханын дотор гадаргуу хооронд хөлрөлт үүсэж, улмаар чийгээ гадагшлуулж чадахгүй мөөгөнцөртөх эрсдэлтэй.     

Зөвлөмжийг бэлтгэсэн: Барилга, байгууламжийн бүтээцийн зураг төслийн мэргэшсэн инженер Б.Адилбиш