Үл хөдлөх эд хөрөнгөтэй холбоотой татварын тухай ойлголтуудаас
Өмгөөллийн "Барристер Кастос" ХХН-тэй хамтран үл хөдлөх эд хөрөнгийн татвартай холбоотой хууль эрх зүйн мэдээллийг хүргэж байна.
Татвар ногдуулах үл хөдлөх эд хөрөнгө
Иргэний хуулийн 84 дүгээр зүйлийн 84.3-т зааснаар “Газар, түүнээс салгамагц зориулалтын дагуу ашиглаж үл болох эд юмс үл хөдлөх эд хөрөнгөд хамаарна. Албан татвараас чөлөөлөгдөх үл хөдлөх эд хөрөнгөөс бусад Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт байгаа бүх үл хөдлөх эд хөрөнгөд албан татвар ногдуулдаг.
Албан татвар ногдуулах үл хөдлөх эд хөрөнгө нь газар, газраас салгамагц зориулалт, эдийн засгийн агуулгаа алдах олон наст ургамал, тарьц, суулгац, ашигт малтмалын орд болон газраас салган хэрэглэж үл болох барилга, байгууламж, орон сууцны байшин зэрэг бодит болон хийсвэр аргаар хэмжиж болохуйц тодорхой хил хязгаартай эд хөрөнгө орно. Жишээлбэл: барилга байгууламж, бие заасан инженерийн шугам сүлжээ, дэд бүтцийн байгууламж, оффис, үйлдвэр, сургуулийн барилга, агуулах, граж, орон сууц, хаус, хувийн сууц, байшин гэх мэт.
Татвараас чөлөөлөгдөх үл хөдлөх эд хөрөнгө
Дараах үл хөдлөх эд хөрөнгийг албан татвараас чөлөөлнө. Үүнд:
- Улсын болон орон нутгийн төсвөөс санхүүждэг хуулийн этгээдийн хөрөнгө;
- Орон сууц;
- Нийтийн эзэмшлийн барилга байгууламж;
- Үйлдвэрлэл, технологийн паркийн удирдлага, нэгжийн үйлдвэрлэл, технологийн парк доторх барилга байгууламж, бусад үл хөдлөх эд хөрөнгө;
- Чөлөөт, бусад баригдаж бүртгэгдсэн барилга байгууламж
Татварын хөнгөлөлт
Газраас авах үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татварыг дараах байдлаар хөнгөлнө. Үүнд:
- Гэр бүлийн хэрэгцээний зориулалтаар иргэнд өмчлүүлсэн газар /нийслэлд 95%, 8 аймгийн төвд 97%, сумын төв, тосгонд 98%/;
- Газар тариалангийнхаас бусад аж ахуйн зориулалтаар иргэнд өмчлүүлсэн газарт /нийслэлд 30%, аймгийн төвд 70%, сумын төв тосгонд 85%/;
- Газар тариалангийн газрыг 95%-иар;
Үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татвар төлөгч нь:
- Өмчийн бүх төрөлд хамаарагдах компани, хоршоо, нөхөрлөл, гадаадын хөрөнгө оруулалттай аж ахуй нэгж, байгууллага, тэдгээрийн төлөөлөгчийн газар,
- Төрийн бус байгууллага, шашны байгууллага, төрийн болон орон нутгийн өмчит хуулийн этгээд,
- Монгол Улсын иргэн, гадаадын иргэн, харьяалалгүй хүн,
- Монгол Улсад оршин суугч бус этгээд байна.
Үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татвар ногдуулах үнэлгээг
- Үл хөдлөх эд хөрөнгийн бүртгэлд бүртгэгдсэн үнийн дүнгээр,
- Үл хөдлөх эд хөрөнгийн бүртгэлд бүртгэгдээгүй бол хөрөнгийн даатгалд даатгуулсан үнийн дүнгээр,
- Хөрөнгийн даатгалд даатгуулаагүй бол данс бүртгэлд бүртгэгдсэн үнийн дүнгээр тус тус тодорхойлогдоно.
Үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татварын хэмжээ
Үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татварын хэмжээг тухайн эд хөрөнгийн байршил, зориулалт, хэмжээ, зах зээлийн эрэлт, нийлүүлэлтийн байдлыг харгалзан татвар ногдуулах үнэлгээнээс 0.6-1.0 хувиар тооцож татвар ногдуулна.
Нийслэлийн Иргэдийн Төлөөлөгчдийн хурлын 2012 оны 11 дүгээр сарын 22-ны өдрийн 5/16 дугаартай тогтоолын хавсралтад зааснаар Улаанбаатар хотод байрлах үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татварыг үл хөдлөх эд хөрөнгийн үнэлгээнээс 0.6-1 хувиар тооцож ногдуулахаар тогтоожээ.
Нийслэлийн Иргэдийн Төлөөлөгчдийн хурлын 2012 оны 11 дүгээр сарын 22-ны өдрийн 5/16 дугаартай тогтоолын хавсралтад зааснаар Улаанбаатар хотод байрлах үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татварыг үл хөдлөх эд хөрөнгийн үнэлгээнээс 0.6-1 хувиар тооцож ногдуулахаар тогтоожээ.
Үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татвар төлүүлэх асуудал
Үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татвар ногдох үнэлгээг жил бүрийн нэгдүгээр сарын 15-ны байдлаар байгаа үнээр тооцож гаргадаг байна. Монгол улсын иргэн, гадаадын иргэн, харьяалалгүй хүн нь үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татварыг жил бүрийн хоёрдугаар сарын 15-ны өдрийн дотор нэг удаа төлнө. Харин хуулийн этгээд нь үл хөдлөх эд хөрөнгийн жилийн албан татварыг улирал бүрийн сүүлийн сарын 15-ны дотор тэнцүү хэмжээгээр тооцож төлнө.
Үл хөдлөх эд хөрөнгө өмчлөгч иргэн нь Үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татварын тухай хуулийн дагуу жил бүр үл хөдлөх эд хөрөнгийн татвар төлөхөөс гадна үл хөдлөх эд хөрөнгөө бусдад түрээсэлж орлого олдог бол орлогынхоо 10%-иар, хэрэв үл хөдлөх эд хөрөнгөө бусдад худалдаж, борлуулсан тохиолдолд орлогынхоо 2%-иар тооцож, Хувь хүний орлогын албан татварын тухай хуулийн дагуу татвар төлдөг.
Хуулийн этгээд нь Аж ахуй нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн 17 дугаар зүйлийн 17.1-т зааснаар үл хөдлөх эд хөрөнгийн түрээсийн орлогынхоо 10%-иар, 17.2.5-д зааснаар аж ахуй нэгжийн үл хөдлөх эд хөрөнгө борлуулсныхаа орлогод 2%-иар тооцож, албан татвар ногдуулдаг. Хуулийн этгээд нь өөрийн өмчлөлийн үл хөдлөх эд хөрөнгийн татварыг төлөх ба уг татварын дүн нь аж ахуй нэгжийн хасагдах зардалд багтдаг.
Аж ахуй нэгжийн албан татвар ногдох орлогын дүнг тодорхойлохдоо нийт орлогоос албан татвараас чөлөөлөгдсөн зардлыг хасч тооцдог бөгөөд үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татвар, үндсэн хөрөнгийн элэгдэл хорогдол, урсгал засварын зардал, харуул хамгаалалтын зардал нь хасагдах зардалд багтдаг байна.
Харин иргэн нь үл хөдлөх эд хөрөнгө түрээсэлсний орлогын татвар, үл хөдлөх эд хөрөнгө борлуулсны орлогын татвараас тусад нь үл хөдлөх хөрөнгийн албан татварыг төлж, энэ нь хасагдах зардалд ордоггүй ба аж ахуй нэгжийг бодвол илүү зардал гаргадаг байна.
Үл хөдлөх эд хөрөнгө өмчлөгч иргэн нь Үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татварын тухай хуулийн дагуу жил бүр үл хөдлөх эд хөрөнгийн татвар төлөхөөс гадна үл хөдлөх эд хөрөнгөө бусдад түрээсэлж орлого олдог бол орлогынхоо 10%-иар, хэрэв үл хөдлөх эд хөрөнгөө бусдад худалдаж, борлуулсан тохиолдолд орлогынхоо 2%-иар тооцож, Хувь хүний орлогын албан татварын тухай хуулийн дагуу татвар төлдөг.
Хуулийн этгээд нь Аж ахуй нэгжийн орлогын албан татварын тухай хуулийн 17 дугаар зүйлийн 17.1-т зааснаар үл хөдлөх эд хөрөнгийн түрээсийн орлогынхоо 10%-иар, 17.2.5-д зааснаар аж ахуй нэгжийн үл хөдлөх эд хөрөнгө борлуулсныхаа орлогод 2%-иар тооцож, албан татвар ногдуулдаг. Хуулийн этгээд нь өөрийн өмчлөлийн үл хөдлөх эд хөрөнгийн татварыг төлөх ба уг татварын дүн нь аж ахуй нэгжийн хасагдах зардалд багтдаг.
Аж ахуй нэгжийн албан татвар ногдох орлогын дүнг тодорхойлохдоо нийт орлогоос албан татвараас чөлөөлөгдсөн зардлыг хасч тооцдог бөгөөд үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татвар, үндсэн хөрөнгийн элэгдэл хорогдол, урсгал засварын зардал, харуул хамгаалалтын зардал нь хасагдах зардалд багтдаг байна.
Харин иргэн нь үл хөдлөх эд хөрөнгө түрээсэлсний орлогын татвар, үл хөдлөх эд хөрөнгө борлуулсны орлогын татвараас тусад нь үл хөдлөх хөрөнгийн албан татварыг төлж, энэ нь хасагдах зардалд ордоггүй ба аж ахуй нэгжийг бодвол илүү зардал гаргадаг байна.