Өнөөдөр хотын бөөгнөрөл дээд цэгтээ хүрчээ. Нэг машин байтугай, хоёр хүн зөрөх зай үлдээхгүй хашаа, хайс хатгаж нийтийн талбай гэх зүйлгүй боллоо. Энэ байдал зөвхөн нэг л хүний эрх ашигт нийцэж байгаа болохоос бусдын эрх ашигт харшилж байгаа юм. Хот яагаад ийм болчихов.

Засгийн газар солигдож сонгууль дөхөх үед улстөрчид энэ газрыг чөлөөлнө, тэр ч замыг тавина гэдэг амлалтад иргэд итгэхээ больсон. Тэгвэл энэ удаа эрх баригчид газар зохион байгуулалтад өөр шинэлэг арга хэмжээ авахаар шийджээ. Энэ үйл ажиллагаанд УИХ-ын гишүүд болон хотын удирдлагууд манлайлан оролцож байна. Тодруулбал, УИХ-ын гишүүн Ж.Энхбаяр, нийслэлийн Засаг даргын орлогч П.Баярхүү, нийслэлийн Газрын албаны орлогч дарга Б.Загдсамбар, Авто замын газрын орлогч дарга Б.Индра, Баянзүрх дүүргийн газрын албаны дарга Д.Бат-Ундрах, газар зохион байгуулагч Д.Отгонбаяр, Ц.Отгонбямба, Газар чөлөөлөх хэлтсийн мэргэжилтэн Ш.Цогт нарын бүрэлдэхүүнтэй ажлын хэсгийнхэн Баянзүрх дүүргийн хороодоор явж газар дээр нь ажилласан юм.



Ажлын хэсгийнхэн эхлээд Баянзүрх дүүргийн 15 дугаар хорооны нутаг дэвсгэр 84 дүгээр сургуулийн зүүн талд байрлах орон сууцны хашааг буулгав. Тухайн хэсэгт нэг автомашин багтах зайтай байсан бол хашааг буулгаснаар харагдах орчин илт сайжирсан юм. Ер нь орон сууцны хорооллынхон автомашин тавих газаргүй гэж үргэлж ярьдаг ч өөрсдөө дур мэдэн байрныхаа өмнөх талбайг сунгах нь хэвийн үзэгдэл.
 

Энэ бүхнийг   цэгцлэх, иргэдийн тохь тухтай орчинг хангахад төрийн үүрэг оролцоо их юм. Тиймээс энэ удаа төр эзэн байж газар чөлөөлөлтөд хатуухан арга хэмжээ авч эхлээд буй нь энэ.

Ялангуяа Баянзүрх дүүргийн хувьд газар зохион байгуулалтын хувьд бусад дүүргийг бодвол эмх замбараагүй юм. Хаа сайгүй, дуртай газраа нүхлээд хашаа хайс хатгачихсан, нийтийн эзэмшилд нэг ч зүйл үлдээгүй нь харагдаж байв. Тэр байтугай 1990 онд баригдсан контейнерууд олон байна. Эдгээр нь эзэнтэй, эзэнгүй нь мэдэгдэхгүй түгжрэлийн голомт болчихсон. 

Иргэн Дорж нэг контейнер тавиад зам хаахад цаана нь 100 гаруй иргэний эрх ашиг хохирдог гэсэн үг. Тухайн оршин суугчид өөрсдөө энэ бүхнийг дур мэдэн хийчихээд буруутан болохоор төрийн үйлчилгээ рүү чихдэг нь ч нууц биш. Энэ хуучинсаг, хувиа бодсон аргад төр төмөр нүүрээ үзүүлэх цаг болсон гэж байв. Нэгхэн сарын өмнө “ТҮЦ” арга хэмжээ авч зөвшөөрөлгүйг нь буулгахад зарим иргэн өөрийгөө галдан шатаана гэж хотын удирдлагуудыг “айлгасан” удаатай. Энэ хувиа бодсон сэтгэлгээ нь хотын нягтралд халтай төдийгүй нийтийн эзэмшлийн бүх зам талбайд муугаар нөлөөлж буй. Тиймээс бид энэ сэтгэлгээнээсээ салж хотынхоо хөгжил цэцэглэлтэд нэмэр болдоггүй юм аа гэхэд ядаж дараа болохгүй баймаар санагдсан.

Хотынхон газар чөлөөлөлтийг хоёр үе шаттайгаар зохион байгуулж байгаа аж.

Эхний ээлжид үл хөдлөх хөрөнгийг буулгахгүй, зөвхөн хашаа хайсыг нурааж явган хүний зам гарцыг гаргаж өгнө. Дараагийн шат нь газар зүйн мэдээллийн системд орсон газар хэмжээнээсээ хэтэрсэн бол төр газраа чөлөөлүүлж авна.

Илүү хатгасан нэг метр газрыг ч төр мэдэлдээ авах юм. Ийм тохиолдолд газрын эрхийг нь цуцлах, тухайн иргэнтэй шүүхийн байгууллагад очиход бэлэн гэж байв. Энэ талаар УИХ-ын гишүүн Ж.Энхбаяр ярихдаа, “Би Баянзүрх дүүргээс сонгогдсон гишүүн. Энэ жил төсөвт  нэг тойрог тус бүрт  10 сая ам. доллар тусгасан. Энэ хөрөнгөөр ажил хийе гэхээр зураг төсөл байдаггүй.  Өөрөөр хэлбэл, хот болон гишүүд хоорондоо уялдаа холбоо муутай ажиллаж байгааг хүлээн зөвшөөрөх ёстой. Цаашдаа ийм байдлаар явахгүй ээ. Одоо хамтдаа хотынхоо хөгжлийн төлөө зүтгэе. Та нар надад цэцэрлэгийн газар гаргаж өг.  Цэцэрлэг, сургуулийн бүх газар хувь хүний эзэмшилд оччихсон. Дуудлага худалдаагаар ороогүй, нэг даргын гарын үсэгтэй газрын эзэмшилтэй.  Жишээ нь, Дүнжингарав худалдааны төвийн газар гэхэд хичнээн том билээ. Тэр газрынхаа булангаас нь эхлээд нэг сая доллараар худалдаж байна шүү дээ. Өмнө нь Х.Наранхүү хүүхдийн паркийн газрыг булаагаад л авсан. Одоо болоо шүү дээ. Би Дүнжингаравын газраас авч хүүхдийн цэцэрлэг барина. Надтай заргалдаг, шүүх дээр уулзахад бэлэн.



Мөн “Хурд” компани, “Эко констракшн”, “Эм Си Эс” гээд том том компани газраасаа хэсэгчлээд хүүхдийн ирээдүйд хөрөнгө оруулалт хийх ёстой. Тэд л нэг том газар хашаалчихсан, ардын хүүхдүүд нь болохоор сурах сургууль, цэцэрлэггүй явж болохгүй ээ. Эдгээр компанийн захирлууд газраа чөлөөлж өгөхгүй бол ёс суртахуунаар нь шахаад үзье. Хот өнөөдөр битүү түгжрэлтэй, явах  явган гарцгүй, хүүхэд шуухад машин тэргэнд дайруулчих гээд явж байхад тэд эрх мэдэл, албан тушаал, бэл бэнчингээрээ гайхуулж болохгүй” гэв. Үүний дараа нийслэлийн Засаг даргын орлогч П.Баярхүү “Нийслэлийн зүгээс газар чөлөөлөлтийн асуудал дээр анхаарч ажиллаж байна. Цэцэрлэг, сургууль барихын тулд Газрын тухай хуульд өөрчлөлт хийх шаардлагатай. Тодруулж хэлбэл, газар чөлөөлөх заалтыг тодорхой болгох хэрэгтэй. Нийслэлээс олон тэрбум төгрөг зарцуулж байж газар худалдаж авах нөхцөл үүсээд байгаа. Хуулиндаа газар чөлөөлөх тусгай заалт оруулснаар энэ асуудлыг шийдэхэд хотын зүгээс асуудал байхгүй. Бид газраа чөлөөлөөд авчихаар  Дээд шүүх дээр очоод  хүндэтгэх шалтгаангүй гээд буцаад хот бурууддаг. Ийм өргөдөл гомдол, шүүхийн бичиг зөндөө байна. Үүнийг шийдэх хамгийн зөв гарц бол Газрын тухай хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулах. Энэ бүх эрх танд бий. Та хуулийн төслөө өргөн бариад батлагдчихвал хотын удирдлагуудаас хийх ажлаа хийгээд газраа чөлөөлөөд авчихна” гэсэн юм.

Баянзүрх дүүргийн нутаг дэвсгэрт байрлах компаниудын хууль зөрчиж барьсан дараах газруудыг чөлөөлж нийтийн эзэмшлийн талбай гаргаж өгөв. Үүнд, XV хорооны нутаг дэвсгэр “Алтан өргөө” хотхоны зүүн талд байрлах “Андууд интернэшнл” ХХК-ийн хашааг буулгаж засч тохижуулахаар болов.  Мөн XVIII хорооны  84 дүгээр сургуулийн урд уулзварт байрлах нийслэлийн Засаг даргын 2015 оны А\861 дүгээр захирамжтай “Юнайтед констракшн” ХХК-ийн барилгын хашааг татуулж явган хүн зорчих боломжтой болгосон юм.  Тус дүүргийн XVIII хорооны 37 дугаар байрны хойд талд байрлах иргэн Ж.Нямдаваагийн хашааг татуулж, замыг засч тохижуулахаар болов. Тус дүүрэгт хамгийн томд тооцогддог  зургаадугаар хороонд байрлах Сэлбийн гүүр орчмыг энэ жилдээ багтаан засварлаж зам тавих юм. Энэ гүүрийг орчин үеийн болгоход олон шийдэл байгаа гэж УИХ-ын гишүүн Ж.Энхбаяр онцолсон. Тэрбээр “Сэлбэ гүүрийг шинэчлэхдээ  доогуур нь гол урсдаг,  хажуугаар нь багана хийгээд тогтоосон дээвэртэй байж болно. Хотын хийх гээд зориод байгаа  шөнийн гудамжийг яагаад энд байгуулж болохгүй гэж.  Хоёр талаар нь гудамж хийгээд Концессын гэрээгээр өгчих. Тэгээд хувийн компаниуд оруулчих. Хот үүнд мөнгө зарлагадах хэрэггүй шүү дээ. Та нар далангийн ажлаа хийгээд бусдыг нь надад үлдээчих, би гүйцээгээд хийчихнэ. Сэлбэ голын цаад тал УИХ-ын гишүүн Д.Цогтбаатарын тойрог, цаашаа Хан-Уул дүүрэгт УИХ-ын гишүүн Ц.Нямдоржийн тойрог бий. Сэлбийн гүүрийг ашиглалтад оруулна гээд Засгийн газрын мөрийн хөтөлбөрт тусгасан байгаа. Тиймээс үүнийг улсын төсвөөр хийж болно” гэсэн юм.

Энэ мэтчилэн шийдэж болох олон асуудал байгааг сануулсан. Ингээд ажлын хэсгийнхэн XXV хорооны 67 дугаар байрны хашааг буулгаж хоёр эгнээ зам гаргав. Мөн тухайн хэсгийн замыг хойшоо  XIII хорооллын дунд зам руу нийлдэг болголоо.  Тус хорооны “Натур” худалдааны төвөөс Замын цагдаа руу явдаг зам буюу  Home Land хотхоны баруун талд байрлах иргэн Э.Болдбаатарын хашааг татаж явган хүний гарцыг гаргасан юм. Үүнээс гадна тус дүүргийн 26 дугаар хорооны  “Баянмонгол” хорооллын зүүн талд байрлах нийслэлийн Засаг даргын 2014 оны А\573 дугаар захирамжтай “Ажиганахунчир” ХХК-ийн хашааг татаж явган хүний зам гаргахаар боллоо.

Ийнхүү ажлын хэсгийнхэн хагас өдрийн хугацаанд 10 газрыг чөлөөлж, нийтийн талбайг оршин суугчдад хүлээлгэн өгсөн юм. Цаашдаа газар чөлөөлөлтийн энэ ажлыг үргэлжлүүлэн хийх бөгөөд энд тухайн оршин суугчдын оролцоо, төрийн эрх мэдэл ихээхэн чухал гэдгийг харууллаа.