Өнгөрсөн сарын эхээр, барилгын ид ажлын улиралд салбарын амин хэрэглээ нь болсон цементийн үнэ хоромхон хугацаанд өмнө байгаагүй дээд хэмжээндээ хүртэл өсч, барилга угсралтынхан, гүйцэтгэгч компаниудыг сандаргаад авлаа.

         Саяхныг болтол бид нөөц бололцоогоороо дотоодоо хангаад зогсохгүй, гадагш экспортлох бүрэн боломжтой хэмээн ам уралдан ярьж байсан ч долоо хоногийн хугацаанд цементийн үнэ асар хурдацтай өсч, албан бусаар 240 мянган төгрөгт хүрчих нь тэр. Хэдий богино хугацааны хомсдол байсан ч барилгын төсөл хэрэгжүүлэгчид, угсран гүйцэтгэгчдэд чамгүй алдагдлыг авчирсан нь орон сууц, барилгын үнэд сөргөөр нөлөөлөх хүчин зүйл болох магадлалтай. Гэхдээ цементийн үнэ анх удаа огцом нэмэгдэж байгаа хэрэг ганц энэ биш. 2007 онд 1 тонн цемент 80-90 мянга байсан нь 120-140 болж эрс нэмэгдэж байсан. Энэ нь 2013 онд хоёр удаа буюу сар дараалан 185-300 мянга болтлоо өссөн. Улмаар эргэн буусан ч 2014 онд 1 тонн нь 260 болон нэмэгдсэн юм. Харин сүүлийн жилүүдэд 160 гаруй мянга дээр тогтоод байсан үнэ тийнхүү 7 хоногийн дотор эрс өссөн нь тэр юм.

       Тухайн үед эх сурвалжуудын мэдэгдэж буйгаар, Хөтөлийн цемент шохойн үйлдвэр тодорхой бус шалтгаанаар цементийн үйлдвэрлэлээ түр зогсоосон, “Налгар түшиг”-ийн үйлдвэрийн тухайд тоног төхөөрөмжийн гэмтэл гарсны улмаас цемент үйлдвэрлээгүй гэсэн юм. Харин “Мөнхийн баян гал” үйлдвэр 4.25 маркийн энгийн цементийг маш бага хэмжээгээр гаргаж, БНХАУ-ын хөрөнгө оруулалтаар баригдах гүүрийн барилгын ажилд өндөр маркийн цемент нийлүүлж байгаа. Түүнчлэн тус үйлдвэр нь Хятад ажилчдынхаа визний асуудлыг шийдэх гэх мэтчилэн бусад асуудлаас болж үйлдвэрлэл нь удааширсан аж. Саяхан нээлтээ хийсэн “Монголын Алт Корпораци” (МАК)-ийн цементийн үйлдвэрийн хувьд үйлдвэрлэл нь хараахан жигдрээгүй, эхний ээлжинд 2500 тн цементийг өөрсдийн хэрэгцээнд зориулан үйлдвэрлэж байна. “Монцемент”-ийн үйлдвэр л хэвийн ажилласан хэдий ч тээвэр ложистикийн хүндрэлээс үүдэн оргил ачаалалтай үед цементийн нийлүүлэлтийг хангалттай хэмжээнд хүргэж чадаагүй.

Ийнхүү үйлдвэрүүдийн нэгэн зэрэг хомсдол үүсгэсэн нь санаатайгаар үнийн хөөрөгдлийг бий болгосон байх талтай гэж зарим эх сурвалжууд үзэж байгаа аж. Нөгөөтэйгүүр, 2013 оны “Үнэ тогтворжуулах” хөтөлбөрөөр цементийн дотоодын үйлдвэрлэлийг дэмжих, үнийг нь тогтворжуулахад 6 тэрбум орчим төгрөг зарцуулсны хүчинд үйлдвэрүүд дотоодын хэрэгцээгээ бүрэн хангаж чадахаар болж, импортын цементийн татварыг хоёр дахин нэмэгдүүлж, улмаар гаалиар цемент орж ирэхээ болиод байсан. Гэлээ ч цементийн хомсдол үүссэн тухай үеэс эхлэн Хятадаас нийлүүлэлт хийснээр буцаж хэвийн байдалдаа орсон. Өдгөө ч нийлүүлэлт хийж байгаа бөгөөд өдөрт 5-6 вагон цемент орж ирж буй. Энэ янзаар цементийн тогтвортой ханган нийлүүлэлтээ тасалдуулаад байвал импортын цементийг гааль, НӨАТ зэрэг татварын бодлогоор зах зээлээс төвөггүйхэн гаргасан шигээ эргүүлээд авчрах замыг нь засаад өгчихөж мэдэхээр байгааг харууллаа. Өөрөөр хэлбэл, бүх татвараа төлөөд тонн нь 190 мянган төгрөгийн өртгөөр борлуулж болох цемент нь энэ мэтчилэн гэнэтийн хомсдол гарсан тохиолдолд ийнхүү байнгын орж ирэх боломж нь бүрдчихэж байгаа юм. Түүнчлэн цементийн үйлдвэрүүд нь өөрсдийн борлуулалтын цэггүй, захиалга болон дамжин борлуулалтаар бүтээгдэхүүн нийлүүлдэг. Тийм ч учраас түр зуурын хомсдол нь зах зээлийн жам, эрэлт, нийлүүлэлтийн хуулиараа үнийн хөөрөгдлийг амархан бий болгож байна.

       Цементийн үнэ үйлдвэр дээр тонн нь задгай 138-140 мянга, савлагаатайгаар 146-170 мянгын хооронд хэлбэлзэж байгаа бол тээврийн үнэ ороод савлагаатай нь 167,000төг/тонн, задгай цемент 150,000 төг/тонн байна. Үүнийг борлуулагч ченжүүд 180-195 мянгын хооронд борлуулагдаж буй. Энд нийлүүлэлтийг хангаж чадахгүй байгаа үйлдвэрлэгчдээс гадна “ченж” гэгдэх иргэд ч үнэ хөөрөгдөхөд том түлхэц үзүүлсэн. 44 худалдааны төвийн нэгэн ченжийн хэлж буйгаар, үйлдвэрийн үнэ дээр 2000-5000 төгрөг л нэмж зардаг гэсэн ч бодит байдал дээр 15 000 төгрөгөөс дээш үнээр нэмж худалдаалж байна.

Монгол Улсын цементийн нийт эрэлтийг Барилга, Хот Байгуулалтын Яамны тогтоосноор, энэ онд 1 сая 300 мянган тн цементийн эрэлт хэрэгцээ бий. Тэгвэл хоромхон хугацаанд цементийн хомсдол үүсч, үнэ ийнхүү өсч байгаа юм бол дээрх эрэлт хэрэгцээг тогтвортой хангаж чадах эсэх нь эргэлзээтэй. Гэхдээ энэ явдал харьяа яамныханд болон салбарынханд, сургамж болох шиг болов. Цемент худалдаалдаг цэгүүдтэй очиж танилцахад, БХБЯ-ны оролцоотойгоор үйлдвэрлэгч, борлуулагчид 5-10 хоногийн нөөцтэй болж, тогтвортой ханган нийлүүлэлтийг алдагдуулахгүйг хичээж байх шиг байна. Хамгийн сүүлд Монголын барилгын материал үйлдвэрлэгчдийн холбооноос авсан мэдээллээр, “Мөнхийн баян гал” үйлдвэр хэвийн ажиллаж байгаа бөгөөд эхний ээлжид гэрээт байгууллагууддаа захиалгын дагуу цементээ нийлүүлж эхэлжээ. Одоо бусад үйлдвэрлэлүүд л бүрэн хүчин чадлаараа ажиллах шаардлага тулгарч байна. Мөн ченжээр дамжуулалгүй үйлдвэрүүд Улаанбаатарт өөрсдийн борлуулалтын цэгийг байгуулах нь хамгийн зөв зүйтэй гарцын нэг юм.

“Монцемент Билдинг Материалс” ХХК-ийн Хэвлэл мэдээлэл, Олон нийттэй харилцах ажилтан Б.Мөнхбат

-Танай компанийн цементийн үнийн тухайд? Зургадугаар сарын эхээр үүссэн цементийн хомсдлын үеэр хангалттай түвшинд нийлүүлэлт хийж чадаагүйн шалтгаан?

Үндэсний үйлдвэрлэгчид үнийн хөөрөгдлийг дур зоргоороо нэмсэн асуудал байхгүй. Урд жилүүдэд ч наадмын өмнө болон хойно үнэ огцом өсч байсан тохиолдлууд бий. Монцементийн үйлдвэр нь Дорноговь аймгийн Өргөн суманд буюу 500 гаруй км-ын зайтай байрладаг. Үйлдвэр дээр 50 кг савлагаатай нь тонн нь 146 мянга, задгайгаар 138,000 байна. “44 барилгын материалын худалдааны төв” дээр тээвэрлэгдэж ирээд савлагаатай нь 167,000 төг/тонн, задгай 150,000 төг/тонн байна. Бид тогтвортой үнийг чанараар хангах уриатай ажилладаг. Манай үйлдвэр цементээ хавар тогтоосон үнээрээ одоог хүртэл борлуулж байгаа.

Үйлдвэр бүрэн хүчин чадлаараа ажиллаж байгаа ч саяхны үнийн хөөрөгдлийн үеэр ууттай цемент ачихаар захиалсан хоосон вагон цаг хугацаандаа үйлдвэрийн талбайд ирдэггүй, үйлдвэрээс ачаатай вагон татахгүй удах, ачаатай вагонууд замын өртөөдөд удаан зогсох зэрэг төмөр замын үйл ажилагаанаас шалтгаалсан саатал гарсны улмаас хангалттай хэмжээнд нийлүүлэлт хийж чадаагүй. Энэхүү тээвэр ложистикийн эрсдэл дахин гарахгүй гэх баталгаа байхгүй. Иймд Улаанбаатарт цементээ тогтмол нийлүүлэх үүднээс дараа жил гэхэд өөрсдийн борлуулах цэгийг байгуулахаар төлөвлөж байна. Ирэх оны энэ үед дахин тээвэр ложистикийн асуудал дахин гарахгүй гэдгийг батлан хэлье.