Хүний эрүүл мэнд, хүрээлэн байгаа орчинд сөрөг нөлөөгүй, дулааны алдагдал хамгийн бага байх хийцтэй, агаарт ялгаруулах хаягдал багатай халаалтын шийдэлтэй, хог хаягдлын болон усны нөөцийг хэмнэлттэй ашиглах менежменттэй, тав тухтай орчныг бүрдүүлсэн байна гэдэг ч ийм барилга манай улсад хараахан байхгүй. Тэгвэл Байгаль орчин, аялал жуулчлалын яамнаас олон улсын төсөл хөтөлбөртэй хамтран Монгол Улсад анхдагч ногоон барилга барих боломжийг бүрдүүллээ.

  Нийслэлийн Сонгинохайрхан дүүргийн 22-р хорооны нутагт байрлах 122-р сургуулийн өргөтгөлийн 640 хүүхдийн багтаамжтай барилгын зураг төсөл зохиох ажлыг ногоон барилгын зарчимд нийцүүлэн хийлгэж, 2017 оны 4-р сард хүлээн авчээ. Ирэх 2018 оноос барилгын ажлыг эхлүүлэхээр төлөвлөж байгаа ногоон барилгатай сургуулийн онцлогийн талаар БОАЖЯ-ны Цэвэр технологи, хөрөнгө оруулалт, үйлдвэрлэлийн хэлтсийн дарга Ц.Уранчимэг, ахлах мэргэжилтэн Ц.Төмөрбаатар нартай ярилцсанаа толилуулъя.



- Ногоон хөгжлийн бодлого, ногоон барилгын талаарх төрөөс баримталж байгаа бодлогын тухай?

- Дэлхий нийтэд тулгараад байгаа уур амьсгалын өөрчлөлт, эдийн засаг, хүн амын хурдацтай өсөлт, хэрэглээ, үйлчилгээний хэт өсөлт, байгалийн нөөцийн хомсдол нь дэлхийн оршин тогтнолд эрсдэл учруулж байна. Өнөөгийн үйлдвэрлэл, хэрэглээний ба экологийн ул мөрийг тооцоолж үзэхэд энэ хандлагаар цааш хөгжвөл 2030 он гэхэд дэлхийн нийтийн хэрэглээ нөөц боломжоосоо хоёр дахин давах хэрэгцээ үүсэхээр байгаа юм. Иймд дэлхийн улс орон, иргэн бүр өөрийн ахуй амьдрал, үйлдвэрлэл хэрэглээнийхээ хэв маягийг эрс өөрчилж, байгальд илүү ээлтэй “Ногоон” хэв загварт шилжих шаардлага тулгарлаа. 

Монгол Улсын их хурлын 2014 оны 43 дугаар тогтоолоор батлагдсан Ногоон хөгжлийн бодлогын 1.3.1-д ногоон барилгын тухай “Хүний эрүүл мэнд хүрээлэн байгаа орчинд сөрөг нөлөөгүй материал ашигласан дулааны алдагдал хамгийн бага хийцтэй, агаарт ялгаруулах хаягдал багатай халаалтын шийдэлтэй, эрчим хүч, нөөцийн хэмнэлт үр ашигтай хур тунадасны усыг хуримтлуулж ашиглах хаягдал бохир усаа цэвэрлэж зайлуулах технологи бүхий, тав тухтай орчныг бүрдүүлсэн барилга байгууламжийг хэлнэ” гэж тодорхойлсон байдаг.

- Ногоон барилгын зураг төсөл зохиох ажлыг багагүй хугацаанд хийж гүйцэтгэлээ. Яагаад заавал сургуулийн ногоон барилгыг ногоон болгох шийдвэрийг гаргав?

Ц.У: Манай яам, НҮБ-ын “Ногоон эдийн засгийн төлөө түншлэл” хөтөлбөртэй байгуулсан хамтран ажиллах санамж бичгийн хүрээнд 2015 оноос Тогтвортой ногоон барилга төсөл хэрэгжүүлээд, Улаанбаатар хотын СХД-ийн 122 дугаар дунд сургуулийн өргөтгөлийн барилгыг ногоон болгохоор зураг төслийг гүйцэтгэлээ. Монгол Улсын хүн амын өсөлт 20-34 насныхан 48 хувь, 10-19 насныхан 34 хувь байгаа бөгөөд 2016 онд сургуульд сурах хүүхдийн суудал 10,000 орчмоор нэмэгдсэн байдаг. 2013-2016 онд нийт 1197 цэцэрлэг, сургууль, дотуур байр, спорт заалны шинэ барилга шаардлагатай байсан. Иймд бид сургууль цэцэрлэгийн барилгын хэрэгцээнд тулгуурлан тэдгээрийг ногоон болгох зорилго тавьж, ажлаа эхлүүлсэн.

Бид барилгыг ногооруулаад зогсохгүй тухайн сургуулийг эко болгох зорилт тавьж ажиллаж байгаа. Багш, сурагч нарт нь ч тогтвортой хөгжлийн боловсрол мэдлэг олгож, ногоон амьдралын хэв маягт суралцаж, зөв хэмнэлттэй хандлагатай болгоход анхаарч байна. Байгалийн гэрэл, сэргээгдэх эрчим хүчний ач тус, цахилгаан, дулаанаа хэмнэх, хог хаягдлын менежмент зэрэг шийдлүүдийг багш, ажилчид, хүүхдүүд нь байнга суралцаж байхаас гадна тэд дээд зэргийн ая, тухтай орчинд ажиллаж, хичээллэх боломж бүрдэнэ. 122-р сургууль олон сурагчтай, гэр хороолол дунд, автомашины зам дагуу байрладаг. Хүүхэд сургуулиасаа гарахад автозам угтана. Сурагчид ямар замаар ирж, очих, нийтийн тээврийн хэрэгсэл хаагуур явах, сургуулийн гадна тохижолт ямар байх зэрэг асуудлыг цогцоор нь авч үзсэн.

- Зураг төслийн ажлыг ямар аж ахуйн нэгж боловсруулсан бэ?

Ц.У: Зураг төслийн ажлыг хот төлөвлөлт, барилгын зураг төслийн “ЭН ЭЙ ПИ ГРУПП” ХХК  гүйцэтгэсэн. Мөн олон улсын экспертүүд болох дэлхийд эрчим хүч хэмнэлтийн арга, зөвлөх үйлчилгээ үзүүлдгээрээ тэргүүлдэг Англи Улсын “АЙ ТИ ПОВЕР” групп зураг төслийг хянаж, зөвлөгөөгөөр ханган хамтарч ажилласан. Манай дотоодын компаниуд барилгын зураг төсөл хийхдээ туршлагатай, нөхцөл байдлыг сайн мэддэг ч Ногоон барилгын талаар олон улсын жишиг, стандарт, технологийн шинэ дэвшлийг нутагшуулаагүй, мөн анхны Ногоон барилгын зураг төсөл учраас бидэнд суралцах зүйл их байсан. Энэ утгаараа  “ЭН ЭЙ ПИ ГРУПП” ХХК  нь Монгол улсад Ногоон барилгын зураг төсөл боловсруулсан анхны компани болох бөгөөд ногоон хөгжлийн үндсэн ойлголтыг зураг төсөвт тусгах, ОУ-ын жишигт нийцсэн ногоон барилгын зураг төсөл боловсруулах туршлагатай болж чадсан гэж үзэж байгаа.

- Сонгинохайрхан дүүргийн 122-р сургуулийн өргөтгөлийн барилгыг хэрхэн ногоон буюу байгальд ээлтэй болгож байна вэ?

Ц.У: Барилгыг барьсан хүн нь “ногоон” гэж хэлэх, эсвэл барилгаа ногоон өнгөөр будах, тойруулаад цэцэг навч, мод тариад уг барилга ногоон болдоггүй. Олон улсын жишгийн дагуу зураг төсөл боловсруулж, барилга байгууламжаа барьж дууссаны дараа хөндлөнгийн үнэлгээний байгууллагаар үнэлүүлж, зэрэглэл тогтоолгодог. Ногоон барилгын зэрэглэл тогтоох үнэлгээний систем буюу шошгожуулалтын эрх зүйн орчин манай улсад хараахан хөгжөөгүй, тийм чадвартай байгууллага алга байна.

Бид барилгын зураг боловсруулах байгууллагыг тодруулахаас өмнө НҮБ-ын экспертүүдээс зөвлөгөө авч, судалгааны ажлуудыг хийж, мөн гадны орнуудын туршлагыг судалсан. Дараа нь барилгын зураг төсөл боловсруулах аж ахуйн нэгжийг шалгаруулж, тэдний боловсруулсан зураг төслийг олон улсын зөвлөх байгууллагаар шинжилгээ хийлгэж хоёр удаа нэмэлт өөрчлөлт оруулсан. Мөн зураг төслийн зохиогч, архитектор, барилгын инженерүүд болон салбарын удирдах ажилтнуудад ногоон барилгын сургалтыг хоёр удаа явуулж, хэлэлцүүлэг, эрдэм шинжилгээний хурлыг хэд хэдэн удаа зохион байгуулснаас гадна сургуулийн ногоон барилгын гарын авлага хэвлүүлсэн.

Барилгын зураг төсөлд оруулсан ногоон технологийн хувьд дээвэр дээр нарны зайн хураагуур суурилуулж нарны эрчим хүчийг зөвхөн байрны гэрэлтүүлэгт ашиглах юм. Цас, борооны усыг гадна талын зүлэгжүүлэлт, ногоон байгууламжид ашиглах систем, бохир ус цэвэрлэх байгууламжтай. Эрчим хүчний алдагдалгүй байх шийдэлтэй, хүний эрүүл мэнд, хүрээлэн буй орчинд сөрөг нөлөөгүй нь батлагдсан шошго бүхий материал ашиглан барилгын дотор ба гадна заслыг хийнэ. Дотор агаарын чанар, орчны температурыг тогтмол байлгах мэдрэгчтэй.

Сургуулийн хашаанд нарны цаг тооллын бичигтэй, гэрэлтүүлэгт ашиглах эрчим хүчийг  100 хувь нарны эрчим хүчнээс ашиглана, хойд зүг рүү харсан анги танхимд нарны гэрэл тусах бололцоог олгосноор 86,7 хувь нь байгалийн гэрэлтүүлгээр хангагдсан шийдэлтэй байх тул бид энэ сургуулиа “Нарны  сургууль” гэж бас нэрлэсэн.

- Олон улсын мэргэжилтнүүд зураг төслийн ажлыг хэрхэн үнэлсэн бэ?

Ц.Т: Сургуулийн барилгын дизайн, төлөвлөлт, зургийн ажлыг олон улсын мэргэжилтнүүд маш сайн гэж үнэлсэн. Зураг төслийн ажлыг гүйцэтгэсэн “ЭН ЭЙ ПИ ГРУПП” ХХК-ийн удирдлага, залуу мэргэжилтнүүд мэргэжлийн өндөр түвшинд сэтгэл гаргаж, санаачилгатай ажилласан. 2018-2019 онд бид ногоон сургуулиа барьж ашиглалтад өгвөл Олон улсын ногоон барилгын үнэлгээний байгууллагаар үнэлүүлж зэрэглэл авах төлөвлөгөөтэй байна.