Сүүлийн 5 жилд 60 гаруй хүн барилга дээрээс унаж нас барьснаас нэг л хүнд барилгын байгууллага нөхөн олговор олгожээ. Бусад нь мөнөөх хөлсний бригадын ажилчид буюу “орхигдсон хэсгийнхэн” байсан аж.

Тэд хөрөнгө оруулагч, захиалагч, гүйцэтгэгч байгууллагатай гэрээтэй, гэрээгүй ажилласаар авч ажлаа дууссаны дараа хөдөлмөрийн хөлсөө авч чадахгүй хохирох нь элбэг. Мөн “мөнгө баригчид” тэдэнтэй байгуулж буй гэрээнд цалин хөлс, хөдөлмөр хамгаалал, хамгаалалтын хувцас зэргийг цөмийг бригад өөрсдөө хариуцна гэж заасан байдаг. Өөрөөр хэлбэл, тэд харьяа байгууллага байхгүй учир мөнөөх “мөнгө баригчид”-тай гэрээ байгуулахдаа “өөрсдөө амь насаа батлан дааж, хөдөлмөрийн аюулгүй байдлаа хангана” хэмээн гарын үсэг зурдаг. Түүнчлэн бригдадууд нийгмийн даатгал, эрүүл мэндийн даатгал, ослоос урьдчилан сэргийлэх даатгал, хүн амын орлогын татвар зэрэг ямар нэгэн татвар татаас улсад төлдөггүй. Энэ нь одоохондоо хөлсний барилгачинд ашигтай мэт харагдавч өнөө маргаашийн хоолтой л ижил. Нидэр дээрээ тэд эрүүл мэнд, амь насаараа хохирч, насан өтлөхийн цагт тэтгэвэргүй үлддэг. Ийм тод томруун бөгөөд гашуун жишээг захаас аван хэлж болно.

Сүүлийн 5 жилд 60 гаруй хүн барилга дээрээс унаж нас барьснаас нэг л хүнд барилгын байгууллага нөхөн олговор олгожээ. Бусад нь мөнөөх хөлсний бригадын ажилчид буюу “орхигдсон хэсгийнхэн” байсан аж.

Мөн Монголын барилгачдын нэгдсэн холбоо (МБНХ)-нд барилгын бригадуудаас жилдээ хорь шахам гомдол ирдэг агаад бүгд л компани хөлс мөнгөө өгөлгүй луу унждагтай холбоотой байдаг гэнэ. “Гэрээгүйгээр 500 сая төгрөгийн ажил хийгээд 100 саяыг нь авсан, үлдсэнийг нь авч чадахгүй байна. Яаж маргаан үүсгэх вэ?” гэсэн гомдол цөөнгүй. Мэдээж хэрэг энэ тохиолдолд маргаан үүсгээд барилгын бригад хөлсөө бүрэн авсан нь зүүний үзүүрт будаа тогтоох гэсэнтэй адил.


         Дээрх жишээнүүд бол манай улсын барилгын салбарт үүссэн гаж тогтолцоо, бригадуудын дүр зураг, энэ салбарт үүссэн хуулийн том цоорхой юм.
Барилгын компаниуд бригадаар ажлаа гүйцэтгүүлэх нь тэдэнд олон талаар ашигтай. Нэгдүгээрт, цалин хөлсийн үнэлгээг багаар тохирч болно. Түүн дээр ажлын чанар, гүйцэтгэл тааруу гэсэн “шалтаг” гаргаж, хөлс мөнгийг нь дутуу хагас өгчих боломжтой. Хоёрт, тэдний өмнөөс хариуцлага хүлээх шаардлагагүй. Хэзээ ч, юугаар ч нөхөж баршгүй хүний ам насны тухай яригдсан ч тэр. Гуравт, бригадад хамаарах ажилчдын элдэв даатгал, татвар, хөдөлмөр хамгааллын хэрэгсэл, хувцас зэрэгт мөнгө зарахгүй.

Барилгын тухай хуульд “Барилга, объектийг барилга угсралтын ажил эрхлэх зөвшөөрөлтэй байгууллага барьж, талбайн инженер нь журнал хөтлөн ашиглалтад өгнө” гэсэн байдаг. Эцэстээ тухайн барилгын чанар, ашиглалтыг гүйцэтгэсэн байгууллага л хариуцна. Гэтэл улсын хэмжээнд нэг ч барилгад хэн гэдэг инженер хариуцаж, ямар барилгын бригад ажиллуулсан тухай бүртгэл байдаггүй.

Энэ мэтээр өгүүлээд байвал бригадуудад тулгарч буй хүндрэл, бэрхшээл, тэднийг тойрсон хууль бус явдал тоймгүй атал тэднийг анхаарч, авч хэлэлцэж, цэгцлэх нь байтугай тоож үздэг байгууллага алга. Иймээс “орхигдсон хэсгийнхэн”-ийг чадваржуулан, хуучны тогтолцооны үеийнх шиг инженертэй болгон, аль нэг аж ахуйн нэгжид харьяалуулах шаардлагатай. Үүний тулд нэн түрүүнд улс орон даяар бригадуудыг бүртгэлжүүлж, тэдгээрийн хэд нь компанийн статустай болсон болон хэд нь “бор зүрхээрээ” зүтгэж яваа гэдгийг нарийвчлан тогтоосны дараа хөдөлмөр хамгаалал, аюулгүй байдлын сургалтад хамруулж, үнэмлэхжүүлэх, цаашлаад компанид харьяалалтай болгох шаардлага бий.

      Бригадууд байгууллагад харьяалагдана гэдэг санхүүгийн бичиг цаас нь эмх цэгцтэй болж, хуулийн дагуу ажилладаг болохоос эхлэн тэдний эрүүл ахуй, хөдөлмөр, аюулгүй байдалд олон эерэг үр дүн, дэвшил гарна. Энэ ажлыг МБНХ эхлүүлсэн гэж буй юм. Тус холбооны мэдээлж буйгаар бол эхний ээлжид бүх тендерт тавигдах шаардлагад нь “оролцогч байгууллагын 30-40 хүн нь өөрийн харьяаллын ажилтантай байх” гэсэн шаардлагыг тавьж эхэлсэн аж. Гэсэн ч энэ бол бүхэл бүтэн салбарын хүрээнд шийдвэрлэвэл зохих асуудал учир холбооны чармайлт газар авахгүй нь ойлгомжтой. Засгийн газрын түвшинд бригадуудыг бүртгэлжүүлж, компанийн харьяалалтай болгох “кампанит ажил” эхлүүлж байж сая Барилгын тухай хуулийг бүтэн агуулгаар хэрэгжүүлэх үндэс суурь бий болох бус уу?

Сэтгүүлч: Сэргэлэнгийн БАЯРМАА