“Барилга” корпораци ХК-ийн Дэд ерөнхийлөгч Ш.Эрдэнэбат

-“Барилга” корпорацийн энэ онд хийж амжуулсан томоохон бүтээн байгуулалтын тухайд? 
Манай компани энэ онд З чиглэлээр барилгын үйл ажиллагаа явууллаа. Оюу толгой төслийн барилга байгууламжид 2006 оноос хойш идэвхтэй оролцож, Монгол барилгачдыг орчин үеийн барилгын арга технологид суралцуулан, мэргэшүүлж байна. Мөн энэ онд Баяжуулах үйлдвэрийн газар дээрх болон гүний уурхайн бүтээн байгуулалт, инженерийн байгууламжид 200 орчим хүнийг ажиллуулж 2 үндсэн контракт, 6 туслах контрактаар 7.8 тэрбум төгрөгийн барилгын ажил гүйцэтгээд байна.
МУИС-ын Цахим номын сан, Хичээлийн 4 дүгээр корпусын барилгад 15 орчим тэрбум төгрөгийн ажил хийж ашиглалтад оруулж саяхан нээлт хийлээ. Энэ барилгад дунджаар 60 хүнтэй ажилласан.
Харин корпорацийнхаа “Бизнесийн төв”-ийн 16 давхар барилгын араг бүтээц, угсралтын ажлыг хийж, 76 барилгачин ажиллаж байна.

-Өнөөдрийн байдлаар хичнээн ажилтантайгаар үйл ажиллагаагаа явуулж байна?
Нийтдээ 330 орчим барилгачин 20 гаруй ИТА, 12 албан хаагчидтай.

-Танай компани нэлээд тендерт оролцож байсан. Энэ үүднээс Монгол Улсад тендерийн үйл ажиллагаа шударга явагдаж чадаж байгаа эсэх тухай таны байр суурь?
Манай компани төрийн болон орон нутгийн төсвийн хөрөнгөөр гүйцэтгэх ажлын тендерт оролцоогүй удлаа. 2006 оноос хойш Оюутолгой төслийн үндсэн гэрээт ажлын 3 багц олон улсын тендерт голдуу бие даан оролцож, шалгарсан. 2017 онд Австралийн “Mondelpy hous” LLC компанитай түншлэл байгуулан гүний уурхайн бүтээн байгуулалтын тендерт оролцон шалгараад байна. Олон улсын тендер стандарт шаардлага, баримт бичгийн дагуу хатуу хяналттай байдаг тул хүндрэл бэрхшээл нь бага. Харин гүйцэтгэл хүлээлгэн өгснөөс хойш 45 хоног болж байж санхүүжилт олгодог, гүйцэтгэлийн баталгааны хугацаа урт зэрэг нь гүйцэтгэгчийг эргэлтийн хөрөнгийн багагүй нөөцтэй байхыг шаарддаг нь л хүндрэлтэй тал бий. Мөнгөн урсгалаа зөв зохицуулахыг шаарддаг гэх үү дээ.

Харин дотоодын тендерийн хууль уул нь их боломжийн батлагдсан. Гагхүү тендерийн шалгаруулалт үнэлгээний шатанд шударга бус байдал их гардаг, үнэлгээний хорооны санал дүгнэлтийг тендерийн хороо нь авч үзэхгүй, ашиг сонирхлын зөрчил үүсгэдэг. Улмаар зарга маргаан үүсдэг, үүнээсээ улбаалан барилгын ид ажлын үеийг өнгөрөөж, цаг их алддаг.

-Дахин төлөвлөлтөөр танай компани АОС барихаар төлөвлөөд багагүй хугацааг ардаа үдсэн байна. Энэ ажлын явц?
Манайх Гэр хорооллын дахин төлөвлөлтөд бие даан оролцоогүй. Харин Дэнжийн 1000-ын ЧД-ийн 10 дугаар хорооны дахин төлөвлөлтөнд шалгарсан “Бармон” ХХК-тай хамтран түншилж, 500 сая төгрөгийн хөрөнгө оруулан газар чөлөөлөлт хийсэн. Дахин төлөвлөлтөөр 216 айлын 9 давхар 2 орон сууц барьж 3 давхрын угсралтыг хийгээд байна. Биднээс шалтгаалсан зүйл байхгүй. Харин НЗДТГ-аас 3 талт гэрээгээр хүлээсэн гадна инженерийн шугам сүлжээний зураг төсөл, хөрөнгийг шийдвэрлэх явдал зогсонги байна.

Ер нь ГХДТ нь хийж хотын агаар хөрсний бохирдол, төвлөрлийг сааруулан арилгах гол хэрэгсэл нь мөн. Энэ ажлыг маш зөв төлөвлөлттэй хяналттай хийж, чөлөөлөгдсөн газар талбайг бүхэлд нь барилгажуулахгүйгээр хотын захын ногоон-эко бүс болгон тохижуулбал зөв юм даа. Борлогдохгүй орон сууцыг эзэнтэй болгох, гэр хорооллыг чөлөөлж, ногоон бүс болгох, төвлөрлийг сааруулах, орон сууцны банкны зээлийн түгжрэлийг нээх, ипотекийн зөв тогтолцоог төлөвшүүлэх асуудлуудыг төрийн бодлого, хот төлөвлөлтийн үүднээс цогц шинжлэх ухааны үндэстэй авч үзэх цаг нэгэнт болжээ.

-Зах зээл дээр орон сууц борлуулалтын болон эрэлтийн харилцаа тэнцвэржиж чадаж байна уу?
Манай компани УБ хотод орон сууцны бизнесийг олон жил эрхэлж олон хүмүүсийг сууцаар хангасан. Ер нь Орон сууцны барилгын бизнесийг хийхдээ “Хэзээ, хаана, хэрхэн хийж, ямар арга хэрэгслээр борлуулах вэ?” гэдгээ сайн тооцоолж, хэрэгжүүлэхгүй бол эрсдэл ихтэй байдаг. Ялангуяа өнөөдөр олон арван мянган орон сууц баригдсан борлуулалтгүй зээлдээ шатаж байна. Нөгөө талд нь орон сууцны хэрэгцээ их байна. Гэсэн ч худалдан авах мөнгө алга.

Өөрөөр хэлбэл, тооцоолоогүй барилгажилт, худалдан авах чадваргүй эрэлт нь ийм тэнцвэргүй диспорпорци үүсгэж, олон компани, улмаар зээл олгосон банкнуудаа эрсдэлд оруулсан байна. Энэ бол бизнесийг аюулгүй эрхлэх алтан дүрмийг зөрчиж, сэтгэлийн хөөрөлд автаж байгаагийн тодорхой жишээ юм. Барилгын компаниуд сууцны үнээ бууруулж, банкнууд зээлийн хүү, хугацаан дээрээ тодорхой хөнгөлөлт, буулт хийж, төр засаг нь нөхцөл боломжийг нь бүрдүүлж, хамтын хүчээр эрсдэлээс гарах ганц зам л харагдаж байна.

-Хүйтний улиралтай, бүтээн байгуулалтын хэдхэн сар ногддог манай улсад барилгын тусгай зөвшөөрлийн шат дамжлагыг багасгах, цаашлаад хүнд сурталыг арилгахад чиглэж, шинэчилсэн Барилгын тухай хуулиар барилгын ажил эхлэх, үргэлжлүүлэх, зөвшөөрөл олгох шат дамжлагыг цөөрүүлж, засвар оруулсан. Ингэснээр ахиц гарч байгаа нь мэдрэгдэж байна уу?
Барилгын тухай хуулинд таны асуусан асуудлууд туссан байгаа. Зах зээлийн жишиг хандлагаар үзвэл Тусгай зөвшөөрлүүдийг халж, бүртгэлийн тогтолцоонд шилжих нь зүйтэй. Стандарт шаардлага хангасан л бол улсын бүртгэлд бүртгүүлж үйл ажиллагаа эрхэлдэг, хохирол зөрчил гаргавал томоохон торгууль шийтгэл хүлээдэг журамтай. Ингэж эрх хариуцлагын харилцаа нь журамлагддаг, маш тодорхой байна гэсэн үг. Үүний нөгөө талд барилгын хяналтын төрийн тогтолцоо нь хөндлөнгийн зөвлөх үйлчилгээний төлбөртэй системд шилжих ёстой байдаг. Муу хянаснаас үүдсэн хохирол, хариуцлагыг хэн хариуцаж байна вэ? гэдэгт хариулах ёстой. Иймд барилга бариулж, хөрөнгөө зарцуулж байгаа “Эзэн”-ий өөрийн хариуцлагад суурилсан хяналтын тогтолцоо хэрэгтэй. Энэ асуудлыг  шинээр батлагдсан Барилгын тухай хуульд тусгасан байгаа. Гагцхүү Яам тусгай газраас дүрэм журмыг нь батлан эхлүүлэх хэрэгтэй байна. Ингэсэн тохиолдолд хүнд суртал үүсэхгүй, гар харах ашиг сонирхлын зөрчил эрс багасна гэж бодож байна.