Нэг. Зураг төсвийн хүрээнд

Өнөөдөр харанхуй чийгтэй, хэт жижиг өрөөтэй, дуу чимээ тусгаарлалт төлөвлөөгүй, үүдний хэсэг, орц гарц, хонгил, шат орчмын төлөвлөлт оновчтой бус, ерөнхий төлөвлөгөөнд орчны тохижилт, хүүхэд настнуудын салхилах орчин, засмал зам талбай, ногоон байгууламжийг зохих хэмжээнд тусгаагүй, өнгө үзэмж тааруу олон нийтийн барилга болон орон сууцны хороолол ашиглалтад орсоор л байна. Өөрөөр хэлбэл, зургийн иж бүрдэл дутуу, дэс дараалал алдагдсан, үг,

      





















Зөвлөх инженер, тэргүүлэх төсөвчин, итгэмжлэгдсэн захиалагч
Л.Түмэндэмбэрэл 

үсэг, хэл найруулгын алдаа тохиолдох нь хэвийн үзэгдэл болжээ. Үүнд зургийн гүйцэтгэл дутуу, стандарт мөрдөөгүй, урьд хийсэн зургаа өөрчлөлгүй ”хуулбарлаж” хийх зэрэг алдаанууд голчлох бөгөөд рельеф /газрын гадаргуугийн өндөржилтийн шугамууд/, откос /газрын налуу/, съёмка /зураглал/, улаан шугам, хатуу цэг, створ /харалдаа нэг чигт/, хөрсний хатуулаг, газар хөдлөл, техник эдийн засгийн үзүүлэлт, харьцангуй түвшин 0.000-ын тухай ойлголт багатай байдаг. “Энэ цаг мөчид гар дамжсан хоёр дахь, гурав дахь ахлах мэргэжилтний хяналт шалгалт зайлшгүй шаардлагатай байна.” хэмээн нэгэн туршлагатай ахмад архитектор бичиж байсныг сануулъя.

Барилгын зураг төсвийн техникийн баримт бичгийн бүрдэл нь стандартчилагдсан бүрэлдэхүүн хэсгүүдтэй. Үүний үндсэн нэг хэсэг болох эдийн засгийн “часть” техник эдийн засгийн үндэслэл /ажил гүйцэтгэлийн төсөл АГТ/, барилгын үйлдвэрлэл зохион байгуулалтын хэсэг /зохион байгуулалтын төсөл, ЗБТ/ гэдэг 2 бүлэгт мэдээллийн боловсруулалт хийгдэхгүй байна. Ер нь зураг төсөл нь хөрөнгийг үр ашигтай зарцуулах үндсэн зарчмаар хийгдэх ёстой. Энд хөрөнгө оруулалтыг эргэн төлөх хугацаа гэдэг чухал үзүүлэлтийг тооцож гаргахаас өмнө барилга үргэлжлэх хугацааг тусгай томъёо ашиглан тооцооны аргаар бодож гаргадаг. Үүний үр дүнгээр БЗТ-д оруулж, календарчилсан график хийдэг. ЗБТ дотор 13-14 төрлийн тооцоо төлөвлөлт бий. / БНбД 12-01-09 / Ердийн нөхцөлөөс бусад нөхцөлд баригдах барилга, байгууламжуудад ЗБТ, АГТ-ийг зургийн байгууллага хийнэ гэж заасан байна. Эдийн засгийн хэсэг дотор 10 гаруй өөр үзүүлэлтийн тооцоо шинжилгээ хийж эзлэхүүн төлөвлөлтийн түвшинг тогтоодог, энэ нь зарим барилгад хэдэн арван хуудас тайлбар бичиг тооцоо болно. Харин амьдрал дээр ихэнх зураг төсөлд 2-3 үзүүлэлтийг буруу дутуу бодсон л харагддаг. Учир нь барилгын мэргэжлийн эдийн засагчтай зургийн байгууллага цөөхөн болсонтой холбоотой. Тэгэхээр 15-30 хувь бүрдэл дутуу зураг төсөв гарч байна гэсэн үг. Оновчтой хувилбар төлөвлөлт, шинэ дэвшилтэт бүтээц, технологийн тал дээр бараг сураг ч байхгүй. Гэтэл зураг төсвийн үнийн 15 хувь энэ хэсгүүдэд хуваарилагдана гэсэн жишиг байна. Аль ч улс оронд дэвшилтэт техник, технологи нь зураг төслөөр л дамжиж үйлдвэрлэлд нэвтрэх боломжтой юм. 

Хоёр. Барилга угсралт

ЗБТ, АГТ хийгээгүй болохоор хэн нэгний санаагаар үйлдвэрлэж таарна. Цаашлаад барилгын ажил үргэлжлэх хугацааг онолын үндэстэйгээр тооцоогүй болохоор, хөрөнгө оруулалтын эргэн төлөгдөх хугацааг бодож гаргаж чадахгүй, зөв оновчтой тохирсон материал машин механизмаар, хэрэгтэй цаг хугацаанд нь тасралтгүй ханган нийлүүлэх боломж алдагдана. Үүний зэрэгцээ үйлдвэрлэлийг аюулгүй, осол авааргүй, чанартай явуулах гол бичиг баримт нэгэнт байхгүйгээс оролцогч бүр “хувийн тоглолт” хийхээс аргагүй болно.

Ингээд л энд тэнд технологийн горим зөрчигдөнө, материалын орц норм хэтэрнэ, машин механизм, хүн хүчний зогсолт гарна, чанарын хяналт алдагдана. Эцсийн дүндээ төлөвлөөгүй үргүй зардал ихсээд, ашиг багассаар төслийн эрсдэлийн харанхуй ангал нөмрөн авна даа. Гэтэл энэ байхгүй байгаа бичиг баримт дотор чинь ажилчин бүрийг минут, секундийн зөрүүгүй хаана, юуг хэрхэн хийх, өөртөө хэрхэн хяналт тавих, нийтээр дагаж мөрдөх тэмдэг дохио тэмдэглэл, орох гарах газар, инженерүүдийн хувьд ажлаа, хэзээ хэрхэн, хэдэн удаа, ямар багажаар шалгах, үр дүнд нь ямар алдаа зөвшөөрөгдөх, энэ тухай ямар бичиг баримтыг яаж үйлдэх, хэн гарын үсэг зурах гээд урьдчилан тохиролцсон хөтөлбөр байх ёстой.


Гурав. Хөрөнгө оруулагч

Манай хөрөнгө оруулагчдын ихэнх нь мэргэжлийн бус байдаг. Барилга барих санаа төрсөн үеэсээ эхлэн зөвлөх үйлчилгээ авах ёстойгоо мэддэггүй. Нэг барилга “партизан”-ы аргаар зохион байгуулсны дараа бүхнийг мэддэг болсон мэт гээд өөртөө итгэчихнэ. Зарим инженер, техникийн ажилтнууд ч чадна, болно гээд ойлгуулчихна. Ямар ч ажил эхлээгүй байж ашгаа авах гэж ярьдаг, зарим нь бүр урьдчилж аваад үрээд дуусгачихдаг нийтлэг дүр зураг манайханд ажиглагдаж байна.

Гадны улс орнуудын барилгын салбарын хөгжлийн бодлогоос харахад, цаашдын хөгжлийн чиг хандлага нь уламжлалт технологиос эрс өөрчлөлтийг төлөвлөж байгаа нь өндөр үйлдвэржсэн, хуурай угсармал арга давамгайлсан, хөдөлмөрийн бүтээмжийг эрс багасгасан, байгаль орчинд ээлтэй, ашиглалтын зардал бага байхаар төлөвлөж, цаашид энэ чиглэлээр тогтмол хөгжиж байхаар бодож боловсруулсан байна. Тиймээс бид энэ чиглэлээр 2030 оныг хүртэл барилгын салбарт хэрэгжүүлэх инновацийн стратеги төлөвлөлтийг дангаар нь боловсруулан гаргаж, тууштай нэвтрүүлэх шаардлагатай болж байна.