Н.Цогтоо: Бид Монголын хоёр дахь үеийн архитекторууд
Монгол Улсын барилгын салбарт ололт амжилт авчирсан олон түүхэн ой нэгэн зэрэг давхцаж багаа энэ цаг хугацаанд сэтгүүлийнхээ хоймор болсон “Дугаарын зочин” буландаа Барилга Архитектурын салбарт 35 жил тууштай зүтгэж, хөдөлмөрлөж буй нэгэн эрхэм хүнийг урилаа. Энэ хүн бол “Ти энд Жи” ХХК-ийн Ерөнхий захирал, зөвлөх архитектор Н.Цогтоо юм.
-Барилгын салбарт олон тэмдэглэлт ой тохиосон онцлогтой онцгой жил болж байна, мөн танай компани байгуулагдаад хэдийнэ 20 жил болжээ. Ойн баяраа ямар амжилтаар угтаж байна вэ?
Юуны түрүүнд энэ оны 10-р сарын 26-нд тэмдэглэж байгаа Монголын Архитекторуудын Эвлэлийн 60 жилийн ойг тохиолдуулан Монголын нийт архитекторууд, зураг төсөлчиддөө баярын мэндчилгээ хүргэж, цаашдын ажил үйлсэд нь шинэ дээд амжилтыг хүсэн ерөөе.
Манай “Ти энд Жи” ХХК компани анх 1996 онд байгуулагдан барилгын зураг төслийн чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулж эхэлснээс хойш 20 жил болжээ. Бид ойгоо угтах, тэмдэглэх төлөвлөгөө гарган ажил бүтээл, спорт, соёл урлаг, нийгмийн арга хэмжээ, ажилтнуудаа урамшуулан дэмжих зэрэг олон чиглэлээр ажил зохион байгуулж байна.
Нийгэм-эдийн засгийн өөрчлөлтийн хүнд хэцүү цаг үеийг туулсан ч бид чамлахааргүй амжилттай, бахархаж явах олон сайхан бүтээлтэй, 60 гаруй ажилтангаар барилгын зураг төсөл, барилгын материалын импорт, угсралт, аялал жуулчлал гэсэн чиглэлүүдэд салбарлан үйл ажиллагаа явуулж, зах зээл дээр өөрийн гэсэн байр суурь эзэлсэн, “Чанар”-ыг эрхэмлэсэн уриа, алсын хараатай хамт олон болсон байна.
Манай хамт олон улсынхаа хот байгуулалт, архитектур, барилгын салбарын үйл ажиллагаанд идэвхтэй оролцож, амжилттай ажилласаар байна. Тухайлбал, энэ хугацаанд бид хот хөдөө, орон нутагт баригдсан том жижиг 260 гаруй барилга объект, ерөнхий төлөвлөгөөний төсөл боловсруулснаас 80 орчим хувь нь буюу 200 гаруй төсөл нь хэрэгжиж баригдсан.
-Танай хамт олны мэдэх, таних олон барилгын зохиогч, автор нь болсон. Энэ тухайд?
Бидний хэрэгжүүлж, гүйцэтгэсэн олны сайн мэдэх барилга, объектууд гэвэл, Улаан-хуарангийн “SOS-Хүүхдийн хотхон”, “Санзай орон сууцны хотхон”, Баян-Өлгий, Увс, Төв аймгуудад баригдсан “Бөхийн Өргөө”, “Голомт хотхон” орон сууц, “MAX tower”, Хаан банк, “ЖЕНЕКС” компанийн оффисын барилгууд, “Кока- Кола” үйлдвэр, Оюу толгой, Таван толгойн уурхайн зарим барилгууд, Христийн сүмийн барилгууд, Хятадын компанитай хамтран хийсэн Буянт-Ухаа спорт цогцолбор, мөн саяхан ашиглалтад ороод байгаа “Вива Сити”, “Энканто таун орон сууцны хотхон”, “Оргил” худалдааны төвийн барилгууд гэх мэтийг нэрлэж болох юм.
-Танай бүтээлийн зургуудыг харахад Парламентын шинэ ордны зураг харагдаж байсан. Энэ төслийн талаар сонирхуулаач?
Монголын Засгийн газраас 2008 онд зарласан тендерт Кувейтын “DAMEC” компани, манай байгууллагын хамтарсан баг шалгарч энэхүү зураг төслийг боловсруулж, батлуулан барилгын ажлыг эхлэх шаардлагатай бүхий л материалыг бэлдсэн. Энэ барилга нь УИХ-ын нэгдсэн хуралдааны заал, Байнгын хороодын хурлын танхимууд, гишүүдийн ажлын өрөө, бусад хурал, уулзалтын тахимуудыг багтаасан 38000 м.кв барилгын талбайтай төсөл юм. Гэвч манай төр засгийн улстөржилтөөс шалтгаалан барилга барих ажил нь одоог хүртэл эцэслэн шийдэгдээгүй байгаа.
Одоо байгаа төрийн ордны барилгын тал хэсэг нь 1960-аад оноос өмнө газар хөдлөлийн аюулыг тооцолгүйгээр баригдсан. Энэ нөхцөл байдлыг тооцож үзээд Кувейтын Хөгжлийн Сангаас хөрөнгийг нь гаргаж, Парламентын ордны энэ төслийг ажил хэрэг болгох нь хэрэгтэй зүйл баймаар юм.
-Архитектур зураг төслөөс гадна өөр бусад чиглэлээр явуулдаг үйл ажиллагаа бизнесийнхээ талаараа жаахан тодруулж, танилцуулна уу.
Барилгын зураг төслөөс гадна бид барилгын материалын импорт, угсралтын чиглэлээр 10 гаруй жил үйл ажиллагаа явуулан барилгын олон компаниудтай амжилттай хамтран ажиллаж байна.
Барилгын металл хаалга хаалт үйлдвэрлэлээрээ дэлхийд тэргүүлэгч Герман улсын “Hormann” компанийн албан ёсны дистрибютрээр ажилладаг. “Hormann” компанийн Үйлдвэрийн том хаалга, гараашийн хаалга, галын хаалга, орон сууц олон нийтийн орцын хамгаалалтын хаалга, эмнэлэг, сургуулийн тусгай зориулалтын хаалганууд гэх мэт олон төрлийн бүтээгдэхүүнийг Монголын зах зээлд нийлүүлэн чанартай гэдгээрээ алдартай “Hormann” брэндийг эх орондоо нутагшуулж байна.
Түүнчлэн манай Дээврийн Материалын Төв нь Шинэ Зеландын “AHIROOFING” компанийн “DECRA” чулуун гадаргуутай метал дээвэр, Польшийн дээврийн ус залуулах систем, ОХУ-ын хуйлмал битум материал зэрэг дээврийн олон төрлийн бүтээгдэхүүнийг барилгын зах зээлд нийлүүлэн угсралт үйлчилгээний ажлыг хариуцан ажиллаж байна.
Мөн 10-р хороололд “New West” зочид буудлыг барьж ажиллуулаад 10 жил болсон байна.
-Архитектор хүний хувьд Монголын хот байгуулалтын хөгжлийн талаар юу хэлэх вэ? Магадгүй алдаа эндэгдэл, анхаарах ёстой асуудал байгаа бол тэр нь юу вэ?
Манай улсын ард түмэн эрт дээр үеэс нүүдлийн аж амьдрал, соёл зан заншилтай явж ирсэн. Сүүлийн 100-аад жилд манай орон дэлхий нийтийн хандлагыг даган нүүдлийн байдлаас суурьшмал амьдралын хэвшил рүү шилжих үйл явц үргэлжилж байна.
1950-аад оноос хойш Монголд хот суурин байгуулж, амьдрах, түүнийг хөгжүүлэх үйлс эрчимжиж, ахар богино хугацаанд маш хурдан хөгжсөн. Энэ бол яах аргагүй манай улсын хот байгуулалтын хөгжлийн том алхам, үр дүн мөн.
Энэхүү хот байгуулалт хэмээх том үйл явцад шүүмжлэлтэй хандах, алдаатай явж байгаа олон асуудлууд байгааг хэлэхгүй өнгөрч чадахгүй нь. Тухайлбал: Аливаа улсын хот байгуулалтын бодлого төлөвлөлт нь улс орныхоо бүх газар нутаг, хот суурингууд, тэдгээрт амьдарч буй хүн ам, аж ахуй, дэд бүтцийг бүхэлд нь хамарсан, хоорондоо уялдаа бүхий нэг цогц бодлого байх ёстой. Гэтэл манайд сүүлийн үед энэ бодлого алдагдаж, барилга байгууламж, дэд бүтэц, үйлдвэр, нийгмийн чиглэлтэй хөрөнгө оруулалтын ихэнх нь Улаанбаатарт хийгдэж, бусад хот суурингуудын хөгжил хоцрогдож, түүний улмаас хөдөөгийн суурингуудад зах зээл, бизнесийн орчин хоцрогдон, ажилгүйдэл, ядуурал нэмэгдэж буйгаас үүдэлтэй төрсөн орон нутгаасаа дайжин, нийслэл рүү их нүүдэл хийснээс нийслэлийн хүн ам, машин техникийн бөөгнөрөл, түгжрэл, утаа, агаар, хөрс, орчны бохирдол, дэд бүтцийн хомстол зэрэг сөрөг үр дагаврууд, асуудлууд олноор бий болсон.
Зүй нь улсын хэмжээний хот байгуулалтын цогц бодлого төлөвлөгөө болох “Монгол орны нутагшил, суурьшлын ерөнхий төлөвлөгөө”-г боловсруулж баталгаажуулаад, түүнийг үндэслэн хот суурингуудын хөгжлийн ерөнхий төлөвлөгөөг боловсруулж, хэрэгжүүлж явах ёстой юм. Үүнийг л тухайн улсын хот байгуулалтын бодлого гээд байгаа юм. Энэ бол манай улсын хөгжлийн тулгуур бодлогуудын нэг болох тул зөвхөн төлөвлөгч архитектор, инженерүүдийн ажил хэрэг биш бөгөөд бүх л салбарын туршлагатай, мэдлэгтэй боловсон хүчнүүд, эрдэм шинжилгээний байгууллагууд, төрийн захиргааны байгууллагууд оролцож боловсруулах маш том ажил.
Харамсалтай нь өнөөдөр ийм бодлого зарчим үйлчлэхгүй, хот суурингууд бүгд л тус тусдаа ерөнхий төлөвлөгөө гэгч зүйл боловсруулан батлуулж, өөр өөрийн нутагт аль болох ихээхэн хөрөнгө оруулахаар лоббидож, уралдаж байна.
Архитекторууд бид иймэрхүү зүйлсийг мэргэжлийн үүднээс хараад нийгэмд дуу хоолойгоо хүргэж, санаа тавьж байвал зүгээр болов уу гэж боддог.
-Барилгын зураг төсөл боловсруулах салбарын өнөөгийн байдал ямар байна вэ?
Саяхан манай зураг төслийн салбарынхан түүхт “90” жилийн ойгоо тэмдэглэлээ. Бид удахгүй МАЭ-ийн 60 жилийн ойгоо тэмдэглэх гэж байна. Энэ салбарт 600 гаруй тусгай зөвшөөрөлтэй бүртгэгдсэн зураг төслийн байгууллагад, 3000 гаруй боловсон хүчин олон сайн, туршлагатай архитектор, инженерүүд ажиллаж буй тоо баримт байна. Энэ нь багагүй амжилт, ололт болохыг харуулж байна. Зураг төслийн салбарын түүхэн хөгжлийн талаар саяхан УБЗТИ-ийн захирал асан, ахмад архитектор Д.Бат гуай сайхан ном эмхэтгэж гаргасан байсан.
Би өөрөө Барилгын Зураг Төсөл Зохиогчдын холбооны удирдах зөвлөлийн гишүүнээр олон жил ажиллаж байна. Энэ холбоонд барилгын зураг төслийн чиглэлээр идэвхтэй, байнгын үйл ажиллагаа явуулдаг 130-аад компани нэгдсэн. Тус Холбоо нь барилгын зураг төслийн салбарт тулгараад байгаа бэрхшээлтэй тулгамдсан асуудлуудыг шийдвэрлэх, холбоонд нэгдсэн байгууллагуудын бизнес үйл ажиллагааг дэмжих, улмаар зураг төслийн ажлын чанарыг сайжруулах зорилготой олон нийтийн байгууллага. Дээрх чиглэлээр холбооны зүгээс олон арга хэмжээг яам болон бусад холбогдох байгууллагуудтай хамтран хэрэгжүүлж байгаа. Тухайлбал зураг төслийн ажлын үнэлгээг олон улсын жишигт ойртуулан нэмэгдүүлэх, зураг төсөл боловсруулах зөвшөөрөлцөх дүрмийг шинэчлэх, барилгад зохиогчийн хяналт гүйцэтгэх дүрэм журмыг шинэчлэх, зарим хоцрогдсон стандартуудыг шинэчлэх, эталон зураг боловсруулах зэрэг ажлуудыг хийж гүйцэтгээд байна. Цаашид ч сайжруулах, засах зүйлс олон байгаа.
Архитектур, зураг төслийн үйл ажиллагаа нь барилгын салбарын хөгжлийн тэргүүнд явж, чиглүүлэгч байж орчин үеийн шинэ техник технологи, материал, арга барил тэдний бүтээлээр дамжин практикт нэвтэрч, хэрэгжиж байх ёстой гэсэн хөгжингүй орнуудын үзэл баримтлал байдаг.
Манай зураг төслийн хувийн байгууллагуудын түрүүч нь 20-25 жил болсон ч хүчин чадал, чадавх нь тийм ч хангалттай томорч чадахгүй байсаар байна. Бусдаасаа арай гайгүй, тасралтгүй үйл ажиллагаатай 20 орчим ажиллагсадтай компани ердөө 10-аад л байгаа юм. Энэ нь манайд оюуны хөдөлмөрийн үнэлэмж муу байгаагаас барилгын зураг төслийн бизнес ашиг багатай, нөгөө талаар зураг төслийн байгууллагуудыг дэмжих, хөгжүүлэх талд манай салбарын төрийн төв байгууллагын бодлого, хөшүүрэг, дэмжлэг дутмаг байсныг харуулж байна. Гадаадын зургийн компаниудтай өрсөлдөх, олон улсын тендерт оролцох чадвартай болсон компаниуд үнэндээ алга.
Мөн зураг төслийн чанар тийм ч сайн биш байна гэж барилгын компаниуд, захиалагч нар шүүмжилж байна. Үүний нөгөө талд зураг төслийн компаниудийн чанарын дотоод хяналт, экспертизийн шалгалт тийм ч боловсронгуй, зохих ёсоороо хийгдэж чадахгүй байгаа нь үнэн, өөрчлөгдөх шаардлагатай болсныг хэлээд байна.
Манай зураг төсөлчид архитекторуудын ажил төрөлдөө байнга хэрэглэдэг норм стандарт, гарын авлага, программ хангамжийн шинэчлэл төдийлөн сайн биш урсгалаараа явж байна гэх мэтээр шүүмжлэлтэй сэтгэл дундуур байдаг зүйлс олон байгаа. Одоо БХБЯ мэргэжлийн удирдлагатайгаар байгуулагдсан юм чинь энэ бүхэн дээр анхаарч өөрчлөлт шинэчлэлт хийж биднийгээ илүү дэмжиж ажиллана гэдэгт найдаж байна.
-Таны компани болон мэргэжлийн чиглэлээр нэлээд ярилцлаа. Өөрийн тань хүүхэд ахуй цаг, ажил хөдөлмөр эрхэлж эхэлсэн үеийн тухай ярилцъя.
Би Увс аймгийн Тэс суманд жирийн ажилчны гэр бүлд төрж өссөн. Ерөнхий боловсролын дунд сургуулиа Улаангомд суралцаж, 1976 онд төгссөн. 1981 онд МУИС-ын Архитектурын салбарыг “Архитектор” мэргэжлээр суралцсан. Бид Монголын хоёр дахь үеийн архитекторууд л даа. Биднийг сурч байх үед одоогийн ахмад, Монголын анхны архитекторууд бидний багш байлаа. Манай сургуулийн декан Б.Дамбийням, тэр үеийн МАЭ-ийн Ерөнхийлөгч А.Хишигт, Улаанбаатар хотын ерөнхий архитектор асан Я.Шархүү, Ардын зураач Б.Чогсом, Доктор Профессор Архитектор Ч.Дагшигдорж, Доктор Профессор Намсрай болон хуучнаар ЗХУ-ын олон эрдэмтэн багш нарын шавь болж хичээл заалгаж, Архитектор ч болсноороо одоо ч бахархаж явдаг.
Сургуулиа төгсөөд Завхан, Булган аймагт мэргэжлээрээ 9 жил ажилласан, түүний дараа Улаанбаатарт ирж Барилгын яам, Барилга угсралтын компанид ажиллаж байгаад 1996 онд өөрийн “Ти энд Жи” компаниа байгуулж, эзэмшсэн мэргэжилдээ түшиглэн одоог хүртэл ажиллаж байна. Монголын Барилга-Хот байгуулалтын салбарт нийтдээ 35 жил ажилласан. Энэ хугацаанд олон сайхан хөдөлмөрийн хамт олонтой, найз нөхөд, залуучуудтай гар нийлж зүтгэж байна даа.
-Чөлөөт цагаараа юу хийж өнгөрүүлж байна даа. Хоббиныхоо тухай яриач?
Ажил гээд тэр болгон цаг гаргаж чадахгүй ч хэд хэдэн хобби бий. Ном унших, ялангуяа түүхийн ном. Зарим нэг түүхийн багш, эрдэмтэдтэй ном хаялцах дуртай. Намайг тоож, ном хаялцдагт нь баярлаад байдаг юм. Түүхийн ном уншиж, судлахад сонирхолтой зүйлүүд их бий шүү.
Өөр чөлөөт цагаа өнгөрөөдөг нэг зүйл бол Гольфийн спорт. Энэ нь маш их төвлөрөл шаарддаг спорт. Би Монголд гольф орж ирэх үеийн анхны тамирчдын нэг. 14 жилийн өмнө Найрамдал зуслангийн наахна талд гольфийн талбай байгуулагдахад зураг төсөлд оролцсон. Тэгээд л сонирхож эхэлсэн.
-Энэ спортоороо зэрэг дэв бий юу?
Би нэлээн нэртэй ахмад гольфчдын нэг шүү /инээв/. Зэрэг дэв бий. Нэгдүгээрт, гольф тоглоход ажлын стрессээ мартдаг, хоёрт, агаарт тоглодог учраас биед эерэг нөлөөтэй, гуравт, байнгын хөдөлгөөн хийдэг тул сайн дасгал болж өгдөг. Ер нь та нар тарган гольфчинг хараагүй байх аа /инээв/.
Мөн барилгын сувинер, макет, уран зураг цуглуулах хоббитой.
-Таны цаашдын ажил үйлсэд амжилт хүсэн ерөөе.
-Барилгын салбарт олон тэмдэглэлт ой тохиосон онцлогтой онцгой жил болж байна, мөн танай компани байгуулагдаад хэдийнэ 20 жил болжээ. Ойн баяраа ямар амжилтаар угтаж байна вэ?
Юуны түрүүнд энэ оны 10-р сарын 26-нд тэмдэглэж байгаа Монголын Архитекторуудын Эвлэлийн 60 жилийн ойг тохиолдуулан Монголын нийт архитекторууд, зураг төсөлчиддөө баярын мэндчилгээ хүргэж, цаашдын ажил үйлсэд нь шинэ дээд амжилтыг хүсэн ерөөе.
Манай “Ти энд Жи” ХХК компани анх 1996 онд байгуулагдан барилгын зураг төслийн чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулж эхэлснээс хойш 20 жил болжээ. Бид ойгоо угтах, тэмдэглэх төлөвлөгөө гарган ажил бүтээл, спорт, соёл урлаг, нийгмийн арга хэмжээ, ажилтнуудаа урамшуулан дэмжих зэрэг олон чиглэлээр ажил зохион байгуулж байна.
Нийгэм-эдийн засгийн өөрчлөлтийн хүнд хэцүү цаг үеийг туулсан ч бид чамлахааргүй амжилттай, бахархаж явах олон сайхан бүтээлтэй, 60 гаруй ажилтангаар барилгын зураг төсөл, барилгын материалын импорт, угсралт, аялал жуулчлал гэсэн чиглэлүүдэд салбарлан үйл ажиллагаа явуулж, зах зээл дээр өөрийн гэсэн байр суурь эзэлсэн, “Чанар”-ыг эрхэмлэсэн уриа, алсын хараатай хамт олон болсон байна.
Манай хамт олон улсынхаа хот байгуулалт, архитектур, барилгын салбарын үйл ажиллагаанд идэвхтэй оролцож, амжилттай ажилласаар байна. Тухайлбал, энэ хугацаанд бид хот хөдөө, орон нутагт баригдсан том жижиг 260 гаруй барилга объект, ерөнхий төлөвлөгөөний төсөл боловсруулснаас 80 орчим хувь нь буюу 200 гаруй төсөл нь хэрэгжиж баригдсан.
-Танай хамт олны мэдэх, таних олон барилгын зохиогч, автор нь болсон. Энэ тухайд?
Бидний хэрэгжүүлж, гүйцэтгэсэн олны сайн мэдэх барилга, объектууд гэвэл, Улаан-хуарангийн “SOS-Хүүхдийн хотхон”, “Санзай орон сууцны хотхон”, Баян-Өлгий, Увс, Төв аймгуудад баригдсан “Бөхийн Өргөө”, “Голомт хотхон” орон сууц, “MAX tower”, Хаан банк, “ЖЕНЕКС” компанийн оффисын барилгууд, “Кока- Кола” үйлдвэр, Оюу толгой, Таван толгойн уурхайн зарим барилгууд, Христийн сүмийн барилгууд, Хятадын компанитай хамтран хийсэн Буянт-Ухаа спорт цогцолбор, мөн саяхан ашиглалтад ороод байгаа “Вива Сити”, “Энканто таун орон сууцны хотхон”, “Оргил” худалдааны төвийн барилгууд гэх мэтийг нэрлэж болох юм.
-Танай бүтээлийн зургуудыг харахад Парламентын шинэ ордны зураг харагдаж байсан. Энэ төслийн талаар сонирхуулаач?
Монголын Засгийн газраас 2008 онд зарласан тендерт Кувейтын “DAMEC” компани, манай байгууллагын хамтарсан баг шалгарч энэхүү зураг төслийг боловсруулж, батлуулан барилгын ажлыг эхлэх шаардлагатай бүхий л материалыг бэлдсэн. Энэ барилга нь УИХ-ын нэгдсэн хуралдааны заал, Байнгын хороодын хурлын танхимууд, гишүүдийн ажлын өрөө, бусад хурал, уулзалтын тахимуудыг багтаасан 38000 м.кв барилгын талбайтай төсөл юм. Гэвч манай төр засгийн улстөржилтөөс шалтгаалан барилга барих ажил нь одоог хүртэл эцэслэн шийдэгдээгүй байгаа.
Одоо байгаа төрийн ордны барилгын тал хэсэг нь 1960-аад оноос өмнө газар хөдлөлийн аюулыг тооцолгүйгээр баригдсан. Энэ нөхцөл байдлыг тооцож үзээд Кувейтын Хөгжлийн Сангаас хөрөнгийг нь гаргаж, Парламентын ордны энэ төслийг ажил хэрэг болгох нь хэрэгтэй зүйл баймаар юм.
-Архитектур зураг төслөөс гадна өөр бусад чиглэлээр явуулдаг үйл ажиллагаа бизнесийнхээ талаараа жаахан тодруулж, танилцуулна уу.
Барилгын зураг төслөөс гадна бид барилгын материалын импорт, угсралтын чиглэлээр 10 гаруй жил үйл ажиллагаа явуулан барилгын олон компаниудтай амжилттай хамтран ажиллаж байна.
Барилгын металл хаалга хаалт үйлдвэрлэлээрээ дэлхийд тэргүүлэгч Герман улсын “Hormann” компанийн албан ёсны дистрибютрээр ажилладаг. “Hormann” компанийн Үйлдвэрийн том хаалга, гараашийн хаалга, галын хаалга, орон сууц олон нийтийн орцын хамгаалалтын хаалга, эмнэлэг, сургуулийн тусгай зориулалтын хаалганууд гэх мэт олон төрлийн бүтээгдэхүүнийг Монголын зах зээлд нийлүүлэн чанартай гэдгээрээ алдартай “Hormann” брэндийг эх орондоо нутагшуулж байна.
Түүнчлэн манай Дээврийн Материалын Төв нь Шинэ Зеландын “AHIROOFING” компанийн “DECRA” чулуун гадаргуутай метал дээвэр, Польшийн дээврийн ус залуулах систем, ОХУ-ын хуйлмал битум материал зэрэг дээврийн олон төрлийн бүтээгдэхүүнийг барилгын зах зээлд нийлүүлэн угсралт үйлчилгээний ажлыг хариуцан ажиллаж байна.
Мөн 10-р хороололд “New West” зочид буудлыг барьж ажиллуулаад 10 жил болсон байна.
-Архитектор хүний хувьд Монголын хот байгуулалтын хөгжлийн талаар юу хэлэх вэ? Магадгүй алдаа эндэгдэл, анхаарах ёстой асуудал байгаа бол тэр нь юу вэ?
Манай улсын ард түмэн эрт дээр үеэс нүүдлийн аж амьдрал, соёл зан заншилтай явж ирсэн. Сүүлийн 100-аад жилд манай орон дэлхий нийтийн хандлагыг даган нүүдлийн байдлаас суурьшмал амьдралын хэвшил рүү шилжих үйл явц үргэлжилж байна.
1950-аад оноос хойш Монголд хот суурин байгуулж, амьдрах, түүнийг хөгжүүлэх үйлс эрчимжиж, ахар богино хугацаанд маш хурдан хөгжсөн. Энэ бол яах аргагүй манай улсын хот байгуулалтын хөгжлийн том алхам, үр дүн мөн.
Энэхүү хот байгуулалт хэмээх том үйл явцад шүүмжлэлтэй хандах, алдаатай явж байгаа олон асуудлууд байгааг хэлэхгүй өнгөрч чадахгүй нь. Тухайлбал: Аливаа улсын хот байгуулалтын бодлого төлөвлөлт нь улс орныхоо бүх газар нутаг, хот суурингууд, тэдгээрт амьдарч буй хүн ам, аж ахуй, дэд бүтцийг бүхэлд нь хамарсан, хоорондоо уялдаа бүхий нэг цогц бодлого байх ёстой. Гэтэл манайд сүүлийн үед энэ бодлого алдагдаж, барилга байгууламж, дэд бүтэц, үйлдвэр, нийгмийн чиглэлтэй хөрөнгө оруулалтын ихэнх нь Улаанбаатарт хийгдэж, бусад хот суурингуудын хөгжил хоцрогдож, түүний улмаас хөдөөгийн суурингуудад зах зээл, бизнесийн орчин хоцрогдон, ажилгүйдэл, ядуурал нэмэгдэж буйгаас үүдэлтэй төрсөн орон нутгаасаа дайжин, нийслэл рүү их нүүдэл хийснээс нийслэлийн хүн ам, машин техникийн бөөгнөрөл, түгжрэл, утаа, агаар, хөрс, орчны бохирдол, дэд бүтцийн хомстол зэрэг сөрөг үр дагаврууд, асуудлууд олноор бий болсон.
Зүй нь улсын хэмжээний хот байгуулалтын цогц бодлого төлөвлөгөө болох “Монгол орны нутагшил, суурьшлын ерөнхий төлөвлөгөө”-г боловсруулж баталгаажуулаад, түүнийг үндэслэн хот суурингуудын хөгжлийн ерөнхий төлөвлөгөөг боловсруулж, хэрэгжүүлж явах ёстой юм. Үүнийг л тухайн улсын хот байгуулалтын бодлого гээд байгаа юм. Энэ бол манай улсын хөгжлийн тулгуур бодлогуудын нэг болох тул зөвхөн төлөвлөгч архитектор, инженерүүдийн ажил хэрэг биш бөгөөд бүх л салбарын туршлагатай, мэдлэгтэй боловсон хүчнүүд, эрдэм шинжилгээний байгууллагууд, төрийн захиргааны байгууллагууд оролцож боловсруулах маш том ажил.
Харамсалтай нь өнөөдөр ийм бодлого зарчим үйлчлэхгүй, хот суурингууд бүгд л тус тусдаа ерөнхий төлөвлөгөө гэгч зүйл боловсруулан батлуулж, өөр өөрийн нутагт аль болох ихээхэн хөрөнгө оруулахаар лоббидож, уралдаж байна.
Архитекторууд бид иймэрхүү зүйлсийг мэргэжлийн үүднээс хараад нийгэмд дуу хоолойгоо хүргэж, санаа тавьж байвал зүгээр болов уу гэж боддог.
-Барилгын зураг төсөл боловсруулах салбарын өнөөгийн байдал ямар байна вэ?
Саяхан манай зураг төслийн салбарынхан түүхт “90” жилийн ойгоо тэмдэглэлээ. Бид удахгүй МАЭ-ийн 60 жилийн ойгоо тэмдэглэх гэж байна. Энэ салбарт 600 гаруй тусгай зөвшөөрөлтэй бүртгэгдсэн зураг төслийн байгууллагад, 3000 гаруй боловсон хүчин олон сайн, туршлагатай архитектор, инженерүүд ажиллаж буй тоо баримт байна. Энэ нь багагүй амжилт, ололт болохыг харуулж байна. Зураг төслийн салбарын түүхэн хөгжлийн талаар саяхан УБЗТИ-ийн захирал асан, ахмад архитектор Д.Бат гуай сайхан ном эмхэтгэж гаргасан байсан.
Би өөрөө Барилгын Зураг Төсөл Зохиогчдын холбооны удирдах зөвлөлийн гишүүнээр олон жил ажиллаж байна. Энэ холбоонд барилгын зураг төслийн чиглэлээр идэвхтэй, байнгын үйл ажиллагаа явуулдаг 130-аад компани нэгдсэн. Тус Холбоо нь барилгын зураг төслийн салбарт тулгараад байгаа бэрхшээлтэй тулгамдсан асуудлуудыг шийдвэрлэх, холбоонд нэгдсэн байгууллагуудын бизнес үйл ажиллагааг дэмжих, улмаар зураг төслийн ажлын чанарыг сайжруулах зорилготой олон нийтийн байгууллага. Дээрх чиглэлээр холбооны зүгээс олон арга хэмжээг яам болон бусад холбогдох байгууллагуудтай хамтран хэрэгжүүлж байгаа. Тухайлбал зураг төслийн ажлын үнэлгээг олон улсын жишигт ойртуулан нэмэгдүүлэх, зураг төсөл боловсруулах зөвшөөрөлцөх дүрмийг шинэчлэх, барилгад зохиогчийн хяналт гүйцэтгэх дүрэм журмыг шинэчлэх, зарим хоцрогдсон стандартуудыг шинэчлэх, эталон зураг боловсруулах зэрэг ажлуудыг хийж гүйцэтгээд байна. Цаашид ч сайжруулах, засах зүйлс олон байгаа.
Архитектур, зураг төслийн үйл ажиллагаа нь барилгын салбарын хөгжлийн тэргүүнд явж, чиглүүлэгч байж орчин үеийн шинэ техник технологи, материал, арга барил тэдний бүтээлээр дамжин практикт нэвтэрч, хэрэгжиж байх ёстой гэсэн хөгжингүй орнуудын үзэл баримтлал байдаг.
Манай зураг төслийн хувийн байгууллагуудын түрүүч нь 20-25 жил болсон ч хүчин чадал, чадавх нь тийм ч хангалттай томорч чадахгүй байсаар байна. Бусдаасаа арай гайгүй, тасралтгүй үйл ажиллагаатай 20 орчим ажиллагсадтай компани ердөө 10-аад л байгаа юм. Энэ нь манайд оюуны хөдөлмөрийн үнэлэмж муу байгаагаас барилгын зураг төслийн бизнес ашиг багатай, нөгөө талаар зураг төслийн байгууллагуудыг дэмжих, хөгжүүлэх талд манай салбарын төрийн төв байгууллагын бодлого, хөшүүрэг, дэмжлэг дутмаг байсныг харуулж байна. Гадаадын зургийн компаниудтай өрсөлдөх, олон улсын тендерт оролцох чадвартай болсон компаниуд үнэндээ алга.
Мөн зураг төслийн чанар тийм ч сайн биш байна гэж барилгын компаниуд, захиалагч нар шүүмжилж байна. Үүний нөгөө талд зураг төслийн компаниудийн чанарын дотоод хяналт, экспертизийн шалгалт тийм ч боловсронгуй, зохих ёсоороо хийгдэж чадахгүй байгаа нь үнэн, өөрчлөгдөх шаардлагатай болсныг хэлээд байна.
Манай зураг төсөлчид архитекторуудын ажил төрөлдөө байнга хэрэглэдэг норм стандарт, гарын авлага, программ хангамжийн шинэчлэл төдийлөн сайн биш урсгалаараа явж байна гэх мэтээр шүүмжлэлтэй сэтгэл дундуур байдаг зүйлс олон байгаа. Одоо БХБЯ мэргэжлийн удирдлагатайгаар байгуулагдсан юм чинь энэ бүхэн дээр анхаарч өөрчлөлт шинэчлэлт хийж биднийгээ илүү дэмжиж ажиллана гэдэгт найдаж байна.
-Таны компани болон мэргэжлийн чиглэлээр нэлээд ярилцлаа. Өөрийн тань хүүхэд ахуй цаг, ажил хөдөлмөр эрхэлж эхэлсэн үеийн тухай ярилцъя.
Би Увс аймгийн Тэс суманд жирийн ажилчны гэр бүлд төрж өссөн. Ерөнхий боловсролын дунд сургуулиа Улаангомд суралцаж, 1976 онд төгссөн. 1981 онд МУИС-ын Архитектурын салбарыг “Архитектор” мэргэжлээр суралцсан. Бид Монголын хоёр дахь үеийн архитекторууд л даа. Биднийг сурч байх үед одоогийн ахмад, Монголын анхны архитекторууд бидний багш байлаа. Манай сургуулийн декан Б.Дамбийням, тэр үеийн МАЭ-ийн Ерөнхийлөгч А.Хишигт, Улаанбаатар хотын ерөнхий архитектор асан Я.Шархүү, Ардын зураач Б.Чогсом, Доктор Профессор Архитектор Ч.Дагшигдорж, Доктор Профессор Намсрай болон хуучнаар ЗХУ-ын олон эрдэмтэн багш нарын шавь болж хичээл заалгаж, Архитектор ч болсноороо одоо ч бахархаж явдаг.
Сургуулиа төгсөөд Завхан, Булган аймагт мэргэжлээрээ 9 жил ажилласан, түүний дараа Улаанбаатарт ирж Барилгын яам, Барилга угсралтын компанид ажиллаж байгаад 1996 онд өөрийн “Ти энд Жи” компаниа байгуулж, эзэмшсэн мэргэжилдээ түшиглэн одоог хүртэл ажиллаж байна. Монголын Барилга-Хот байгуулалтын салбарт нийтдээ 35 жил ажилласан. Энэ хугацаанд олон сайхан хөдөлмөрийн хамт олонтой, найз нөхөд, залуучуудтай гар нийлж зүтгэж байна даа.
-Чөлөөт цагаараа юу хийж өнгөрүүлж байна даа. Хоббиныхоо тухай яриач?
Ажил гээд тэр болгон цаг гаргаж чадахгүй ч хэд хэдэн хобби бий. Ном унших, ялангуяа түүхийн ном. Зарим нэг түүхийн багш, эрдэмтэдтэй ном хаялцах дуртай. Намайг тоож, ном хаялцдагт нь баярлаад байдаг юм. Түүхийн ном уншиж, судлахад сонирхолтой зүйлүүд их бий шүү.
Өөр чөлөөт цагаа өнгөрөөдөг нэг зүйл бол Гольфийн спорт. Энэ нь маш их төвлөрөл шаарддаг спорт. Би Монголд гольф орж ирэх үеийн анхны тамирчдын нэг. 14 жилийн өмнө Найрамдал зуслангийн наахна талд гольфийн талбай байгуулагдахад зураг төсөлд оролцсон. Тэгээд л сонирхож эхэлсэн.
-Энэ спортоороо зэрэг дэв бий юу?
Би нэлээн нэртэй ахмад гольфчдын нэг шүү /инээв/. Зэрэг дэв бий. Нэгдүгээрт, гольф тоглоход ажлын стрессээ мартдаг, хоёрт, агаарт тоглодог учраас биед эерэг нөлөөтэй, гуравт, байнгын хөдөлгөөн хийдэг тул сайн дасгал болж өгдөг. Ер нь та нар тарган гольфчинг хараагүй байх аа /инээв/.
Мөн барилгын сувинер, макет, уран зураг цуглуулах хоббитой.
-Таны цаашдын ажил үйлсэд амжилт хүсэн ерөөе.