Ипотекийн зээл яг үнэндээ
Орон сууцны ипотекийн зээл хэрэгжиж эхлээд дөрөв дэх жилтэйгээ золгож буй. Энэ хугацаанд тус хөтөлбөрийн санхүүжилтийн систем гурван удаа өөрчлөгдсөн байдаг. Хамгийн сүүлд одоогийн хэрэгжиж буй бондын эргэн төлөлтөөр санхүүжүүлэх шийдвэр гарсан билээ.
Тэгвэл хэл ам ихтэй эхлүүлсэн энэхүү ажлын үр шимийг хүртэхийг хүсэгчид олон, хүртсэн нэг нь гонсгор үлдэж байгаа нь ч бий.
Яг одоогийн байдлаар Орон сууцны биржийн мэдээлснээр, арилжааны бүх банк өөрсдийн санхүүжүүлсэн орон сууцандаа л ипотекийн зээлийг гарган өгч байгаа аж. Таны авах гэж буй орон сууцанд тухайн банк чинь санхүүжилт олгоогүй л бол танд ипотекийн зээл гаргаж өгөхгүй гэсэн үг юм.
Эндээс Монголбанк санхүүжилтийн эх үүсвэр өгөөд байхад тэдний дотоод үйл ажиллагаа улсын бодлогоос дээгүүрт байх ёстой юу? гэсэн асуулт урган гарч ирж байна. Энэ дунд зарим арилжааны банкнууд ипотекийн зээлийн өргөдлийг шинээр авахгүй байгаа нь ч бий. Харин холбогдох албаныхан зээл хэвийн олгож байгаа л гэсэн хариулт өгдөг. Гэтэл зээл олгох үйл ажиллагаа бусдад нээлттэй, ил тод, тодорхой байх ёстой шүү дээ.
Өөр нэг асуудалд:
Манай эдийн засгийн бодит нөхцөл байдал ямар байгааг ам.долларын ханш харуулж байдаг. Тэгвэл өнөөдрийн үүссэн ноён долларын галзуурал төгрөгийн ханшийг сулруулж, иргэдийн “шок”-нд оруулахад хүргэсэн. Үүний холбоотойгоор Орон сууцны ипотекийн зээл аваад одоо хэд дахин нугалж төлж байгаа иргэний жишээг хүргэж байна.
“Өргүй Монголын төлөө 218.1 үндэсний хөдөлгөөн”-аас өчигдөр Хас банкинд шаардлага хүргүүлж байгаа тухай мэдээлэл хийсэн. Тэд төгрөгийн ханшны уналтаас болж орон сууц зээлээр авсан иргэд авсан байраа өнөөдөр хэд дахин илүү төлж байгаагаа эсэргүүцэж байгаа юм. Энэ үеэр Хас банкнаас зээл авсан Д.Мөнхгэрэл, “Би 2011 онд 200 сая төгрөгөөр орон сууц худалдан авахаар болж урьдчилгаа 40 сая төгрөгийг төлөөд үлдсэн 160 сая төгрөгийг Хас банкнаас зээл авах хүсэлт тавьсан юм. Банкнаас зээл батлагдсаны дараа доллараар гарчихлаа гэсэн. Харин би зээлээ сар бүр хуваарийн дагуу тогтмол 6 жил төлөхөд өнөөдрийн байдлаар 200 мянган доллар төлсөн байна. Одоо би цаана нь дахин 108 мянган долларын өртэй болчихоод байна. Төгрөгийн ханшны уналтаас болж би маш их алдагдалд орж байна. Долларын зээл Монголчуудыг туйлдууллаа. Хэрэв Монголд бүх юм төгрөгөөр шийдэгдсэн бол ийм байдалд хүрэхгүй л байх байсан. Надтай адил асуудалтай олон иргэн бий. Би өнөөдөр тэднийг төлөөлж ярьж байна. Миний зээлийн үлдэгдэл одоо 108 мянган ам долларт хүрсэн. Гэхдээ цаашдаа хүүтэйгээ явсаар миний зээл бараг тэрбум төгрөг хүрэх гээд байна. Иргэний хуулийн 28.1 ийн дагуу зээл авсан өдрийнхөө ханшаар төлөх гэхээр банкнаас үүнийг эсэргүүцэж байгаа. Монгол Улсын Иргэний хуулийн 218.1-д “төлбөр гүйцэтгэх хугацаа болохоос өмнө мөнгөний ханш өссөн, буурсан бол үүрэг өсөх үеийн ханшаар тооцож төлбөрийг төлнө” гэж заасан байдаг. Тийм болохоор би шүүхэд хандана” гэж байлаа.
Энэ мэтчилэн асуудал урган гарсаар. Улсаас явуулж буй иргэдээ орон сууцжуулах энэхүү бодлого иргэн бүрт нээлттэй, эрх тэгш хуваарилагдаж, шударга явагдаасай хэмээн хүсч байна.
Тэгвэл хэл ам ихтэй эхлүүлсэн энэхүү ажлын үр шимийг хүртэхийг хүсэгчид олон, хүртсэн нэг нь гонсгор үлдэж байгаа нь ч бий.
Яг одоогийн байдлаар Орон сууцны биржийн мэдээлснээр, арилжааны бүх банк өөрсдийн санхүүжүүлсэн орон сууцандаа л ипотекийн зээлийг гарган өгч байгаа аж. Таны авах гэж буй орон сууцанд тухайн банк чинь санхүүжилт олгоогүй л бол танд ипотекийн зээл гаргаж өгөхгүй гэсэн үг юм.
Эндээс Монголбанк санхүүжилтийн эх үүсвэр өгөөд байхад тэдний дотоод үйл ажиллагаа улсын бодлогоос дээгүүрт байх ёстой юу? гэсэн асуулт урган гарч ирж байна. Энэ дунд зарим арилжааны банкнууд ипотекийн зээлийн өргөдлийг шинээр авахгүй байгаа нь ч бий. Харин холбогдох албаныхан зээл хэвийн олгож байгаа л гэсэн хариулт өгдөг. Гэтэл зээл олгох үйл ажиллагаа бусдад нээлттэй, ил тод, тодорхой байх ёстой шүү дээ.
Өөр нэг асуудалд:
Манай эдийн засгийн бодит нөхцөл байдал ямар байгааг ам.долларын ханш харуулж байдаг. Тэгвэл өнөөдрийн үүссэн ноён долларын галзуурал төгрөгийн ханшийг сулруулж, иргэдийн “шок”-нд оруулахад хүргэсэн. Үүний холбоотойгоор Орон сууцны ипотекийн зээл аваад одоо хэд дахин нугалж төлж байгаа иргэний жишээг хүргэж байна.
“Өргүй Монголын төлөө 218.1 үндэсний хөдөлгөөн”-аас өчигдөр Хас банкинд шаардлага хүргүүлж байгаа тухай мэдээлэл хийсэн. Тэд төгрөгийн ханшны уналтаас болж орон сууц зээлээр авсан иргэд авсан байраа өнөөдөр хэд дахин илүү төлж байгаагаа эсэргүүцэж байгаа юм. Энэ үеэр Хас банкнаас зээл авсан Д.Мөнхгэрэл, “Би 2011 онд 200 сая төгрөгөөр орон сууц худалдан авахаар болж урьдчилгаа 40 сая төгрөгийг төлөөд үлдсэн 160 сая төгрөгийг Хас банкнаас зээл авах хүсэлт тавьсан юм. Банкнаас зээл батлагдсаны дараа доллараар гарчихлаа гэсэн. Харин би зээлээ сар бүр хуваарийн дагуу тогтмол 6 жил төлөхөд өнөөдрийн байдлаар 200 мянган доллар төлсөн байна. Одоо би цаана нь дахин 108 мянган долларын өртэй болчихоод байна. Төгрөгийн ханшны уналтаас болж би маш их алдагдалд орж байна. Долларын зээл Монголчуудыг туйлдууллаа. Хэрэв Монголд бүх юм төгрөгөөр шийдэгдсэн бол ийм байдалд хүрэхгүй л байх байсан. Надтай адил асуудалтай олон иргэн бий. Би өнөөдөр тэднийг төлөөлж ярьж байна. Миний зээлийн үлдэгдэл одоо 108 мянган ам долларт хүрсэн. Гэхдээ цаашдаа хүүтэйгээ явсаар миний зээл бараг тэрбум төгрөг хүрэх гээд байна. Иргэний хуулийн 28.1 ийн дагуу зээл авсан өдрийнхөө ханшаар төлөх гэхээр банкнаас үүнийг эсэргүүцэж байгаа. Монгол Улсын Иргэний хуулийн 218.1-д “төлбөр гүйцэтгэх хугацаа болохоос өмнө мөнгөний ханш өссөн, буурсан бол үүрэг өсөх үеийн ханшаар тооцож төлбөрийг төлнө” гэж заасан байдаг. Тийм болохоор би шүүхэд хандана” гэж байлаа.
Энэ мэтчилэн асуудал урган гарсаар. Улсаас явуулж буй иргэдээ орон сууцжуулах энэхүү бодлого иргэн бүрт нээлттэй, эрх тэгш хуваарилагдаж, шударга явагдаасай хэмээн хүсч байна.