Өдгөө Монголын барилгын салбарт цахиур хагалж яваа томоохон таван компанийн нэгдэл болсон “Үндэсний бүтээн байгуулалтын корпораци”-ийн ерөнхийлөгч, МУ-ын Гавъяат барилгачин, МУ-ын Зөвлөх инженер Б.Жүгдэртэй ярилцлаа.
 

- Юуны өмнө бидний урилгыг хүлээн авсан танд баярлалаа. Та барилгын салбарт анх ажиллаж эхэлсэн дурсамжаасаа хуваалцаач.

- Барилга гэдэг энэ салбарын талаар анх ойлгож эхэлсэн үеэс хойш тавь гаруй жил өнгөрчээ. 1965 онд хүүхэд байхдаа эх орныхоо баруун хязгаараас Барилгын техникумд суралцахаар нийслэлд ирж байлаа. Тэр үед аав маань намайг сургахаар Улаанбаатар хотын Барилгын трестэд барилгын мастераар ажиллаж байсан авга ах руу явуулсан юм. Ингээд 16 настайгаасаа тус техникумд дөрвөн жил суралцаж, төгсөөд Улаанбаатар Барилгын трест буюу одоогийн “Улаанбаатар барилга” компанид барилгын нарийн хэмжилтийн техникч буюу геодизийн техникч мэргэжлээр ажиллаж эхэлсэн. Техникумд онц дүнтэй төгссөн ч, тэр үеийн шаардлага чанд хатуу байснаас гурван сар барилгын туслах ажилтнаар ажилласан. Төв шуудангийн хойд талын өндөр цагтай хэсгийг манай трест барих үед би барилгын материал үүрч зөөдөг байлаа. Түүний дараа техникчээр ажиллах болсон доо. Гурван жил ажилласныхаа дараа МУИС-ийн Барилга инженерийн оройн ангид элсэж, 1972-1978 он хүртэл Иргэний ба үйлдвэрийн барилгын инженерээр суралцан, онц дүнтэй төгсөхдөө трестдээ Барилга угсралтын конторын дарга болчихсон байлаа. Тэр дунд Хотын барилга трестэд Үйлдвэр техник хэлтсийн инженер, хэлтсийн дарга гээд техникийн чиглэлийн ажлуудыг хийж явсан.

1981 оноос Хотын Барилга трестийн Ерөнхий инженер, 1983 онд трестийнхээ дарга болж, 1986-1988 онд хуучнаар ЗХУ-д очиж суралцсан юм. Түүнээс хойш трестийг хувьчлагдах хүртэл удирдаж, 1991 оноос “Улаанбаатар барилга” компани болсны дараа ч тасралтгүй захирлын албан тушаалыг хашлаа. Одоо албан ёсоор тэтгэвэрт гараад тав, зургаан жил болсон ч үргэлжлүүлэн ажилласаар л байна даа.

Энэ салбарт олон жил ажилласан хөдөлмөрийг минь төр засгаас өндрөөр үнэлж, МУ-ын Гавъяат барилгачин цол олгосон. Мөн ОХУ-ын Буриад улсад ажиллаж байхдаа тус улсын барилгын Гавъяат цолыг хүртэж байлаа. Энэ бүхнээс дүгнэн, барилгын салбарт өөрийн чаддаг, мэддэг бүхнээ зориулъя гэж бодож, ажиллаж явна. Одоо Монголын барилгын салбарын, ялангуяа орон сууц, олон нийтийн барилга барьдаг томоохон таван компани үйлдвэрлэл, удирдлага зохион байгуулалтын тал дээр нэгдэж ажиллахаар байгуулсан Үндэсний бүтээн байгуулалтын корпорацийн ерөнхийлөгчөөр ажиллаж байна. Эдгээр компаниудын барилгачдын ажлын үр дүнгээр ажил маань үнэлэгдээд явж байна.

- Таныг барилгын салбарт анх ажиллаж эхэлсэн үеэс хойш манай барилгын салбар хэрхэн өөрчлөгдөж, хөгжив өө?

- Үнэндээ 1969, 1970-аад он бол энэ салбар тийм сайн хөгжөөгүй, хөгжлийн суурь тавигдсан үе. Харин ная, ерээд онд эрчимтэй хөгжиж, 5, 10 жилийн төлөвлөгөөтэйгөөр ажиллаж, бүтээн байгуулалтын ажлууд эрчимтэй өрнөсөн дөө. Тэр үед Улаанбаатар хотын барилга трестэд удирдах алба хашиж ажилласны хувьд хэлэхэд, ерээд он хүртэлх 15 орчим жилийн хугацаанд барилгын салбарт томоохон бүтээн байгуулалтын ажлууд хот, хөдөө гэлтгүй бахархалтай өрнөж байлаа. Ингэснээр Улаанбаатар хотын үндсэн нүүр царайнд ихээхэн өөрчлөлт орсон. Зөвхөн барилгын угсралтын чиглэлээр таван том трест үйл ажиллагаа явуулдаг байлаа. Улаанбаатар хотын барилга трест, Цахилгаан сантехник угсралтын трест, Нийгэм ахуйн барилга трест, Угсармал барилга орон сууцны трест, Хотын барилгын засварын трест гэсэн таван том байгууллага нийслэл хотыг хөгжүүлэх үйл ажиллагаа явуулж байлаа.

Зөвхөн манай трест гэхэд л 1970-аад оны дунд үеэс 90-ээд оны эхэн үе хүртэл Улаанбаатарт баригдсан сургууль, цэцэрлэг, эмнэлгийн барилгуудын 80 гаруй хувийг барьж гүйцэтгэжээ. Харин ерээд оноос хойших 8, 9 жилийн хугацаанд зах зээлийн шилжилтийн үеэс шалтгаалан салбар маш хүнд байдалд орсон. Их хэмжээний хөрөнгө оруулалт шаардагддаг барилгын салбар мөнгөгүйдэн, эдийн засаг уналтад орж, системийн өөрчлөлт хараахан дуусаж амжаагүй хүндхэн үе таарсныг бид даван туулж чадсан. Ер нь манай трест бусадтай харьцуулахад бүтцээ тэр чигээр нь авч үлдсэн цорын ганц байгууллага. Ерээд оны эхэн үед 1,500 орчим хүнтэй байсан бол сүүлч гэхэд 1,000 гаруй ажилтантай хэвээр шахуу байсан. Энэ үед салбараа, байгууллагаа хэвээр нь авч үлдэх тал дээр олон хүн санаа зовниж байсан үе.



Хүнээ ажилтай байлгах бодлого, чиглэлийг баримталж, 1992-1998 он хүртэл бид ОХУ-ын Буриад улсад 150-200 хүртэлх хүнийг 11 сард илгээн ажиллуулж, хавар 5-р сард нь буцаан татаж авдаг байлаа. Өвлийн улиралд ажиллагсдаа ажлаар хангах, бартераар цалинжуулах, төрөл бүрийн бараа таваар гаргах, Оросуудаас цалинг нь хэрэгцээт эд бараагаар тооцон авч, ар гэрт нь хүргүүлэх зэргээр ажилласан. 2000 оноос барилгын салбарын ажил сэргэж эхэлсэн. 1990-2000 онд хувьчлал эрчимтэй явагдсан. Хөдөө орон нутагт социализмын үед баригдсан томоохон баазуудыг арчилж авч явж чадаагүйгээс алдсан тал бий.

Харин Улаанбаатар хотын тухайд барилгын компаниудын хувьчлал эмх цэгцгүй явагдаагүй. Олон жижиг компани байгуулагдсан ч, гол суурь баазууд нь хэвээр үлдэж, өнөөдрийг хүртэл ажиллаж байна. Хотын барилга трестийн суурин дээр “Улаанбаатар барилга” компани байгуулагдан үйлдвэрлэлийнх нь баазыг авч үлдсэн, Цахилгаан сантехник угсралтын трестийн суурин дээр “Хүрд” компани, Нийгэм ахуйн барилга трестийн сууринд “МОНИНЖБАР” компани байна.

Барилгын салбарт маш олон компани бий болчихсон, хүч нь “тарамдсан” маягтай харагдах ч, энэ салбар өсч өндийх үе дээрээ байна. Тав, зургаахан жилийн өмнө Хятадуудаар барилгаа бариулдаг байсан бол одоо өөр болсон. Төр засгийн зүгээс ч хэрэгжүүлж байгаа зохицуулалтын арга хэмжээнүүд их бий. Хуучны Техник мэргэжлийн сургууль гэж байсан, барилгын салбарын мэргэжилтэй ажилчдыг гадаад орнуудад бэлтгэдэг байсан бол сүүлийн 4-5 жилд Мэргэжлийн сургалт, үйлдвэрлэлийн төвд бэлтгэх боллоо. Гаднаас барилгын ажилчид авчирч ажиллуулдаг байсан квот эрс буурсан. Манай улсад хэдхэн жилийн өмнө 40 мянга гаруй хятад барилгачин байсан бол одоо статистик тоо баримт харахад 8 мянга хүрэхтэй үгүйтэй болжээ. Манай барилгын салбар 60 мянган барилгачинтай байснаа 1990-ээд онд хорин хэдхэн мянга болж буурсан ч, одоо 90 гаруй мянгад хүрээд байна. Энэ нь манай салбар өсөн хөгжиж байгаагийн нэг илрэл. Үүнд гадаадад ажиллаад, эх орондоо эргэн ирсэн хүмүүсийн хувь нэмэр их байгаа. Тухайлбал, БНСУ-д хөдөлмөр эрхэлж буй иргэдийн ихэнх нь барилгын салбарт ажилладгаас шинэ технологи, шинэлэг санаачилга гарган, сурч мэдсэн зүйлээ Монголдоо хэрэгжүүлж байгаа нь их нөлөөлсөн.

Монголын барилгын салбарын ажиллах хүчний хангамжид томоохон бүтцийн өөрчлөлт гарлаа. Урьд нь хүний тоог чухалчилж, олон ажилчинтай компанийг томд тооцдог байсан бол бүтцийн энэ том өөрчлөлт гарснаар хурдацтай хувьсан өөрчлөгдөж ажилладаг боллоо. Манай улсад гурван мянга шахам барилгын аж ахуйн нэгж, компани байдгаас хоорондын ялгаа их бий. Ажиллах хүчин цөөн нь ч, тоног төхөөрөмж, машин механизмгүй нь ч байгаа. Барилгын салбарт богино хугацаанд хөрөнгө оруулалтаа хоёр, гурав дахин нугалж олдог мэтээр ташаа ойлгож, компани байгуулсан нэг хэсэг нь сүүлийн жилүүдэд хүндхэн байдалд орлоо. Үүний хажуугаар гадаадад гарчихаад буцаж ирсэн болон гарын ур дүйтэй хүмүүс энэ салбарт олноороо хөл тавьж, дор бүртээ хөдөлмөрлөж байна.

Урьд нь ажиллах хүч багатай байснаас нэг хүн олон хос мэргэжил эзэмшдэг байв. Харин одоо нэг төрлөөр дагнан мэргэших болж, зөвхөн бетон цутгадаг, шал хийдэг, дээвэр хийдэг гэх мэтээр төрөлжиж, бригад, хэсэг, компани байгуулан ажилладаг болсныг их зөв гэж үздэг. Хууль дүрэм, журамд нийцүүлэн ажиллахын тулд томоохон аж ахуйн нэгжүүд нь санхүү бус, удирдлага зохион байгуулалтын хувьд эдгээр жижиг бригад, компаниудыг нэгтгэн, том төсөл хөтөлбөрүүдийг хэрэгжүүлэх шаардлага тулгарч байна. Тиймээс бид 2013 оноос энэ зохион байгуулалтаар ажиллаж эхэллээ. Барилгын салбарын томоохон таван компани Үндэсний бүтээн байгуулалтын корпорацид нэгдэж, 80 орчим бэлтгэн нийлүүлэгч буюу барилгын материал үйлдвэрлэгч компани, 120 гаруй туслан гүйцэтгэгч, бригад, жижиг компанитай хамтран ажиллаж байна. Үүнд толгойлох компаниуд тендерт зохион байгуулалт сайтайгаар оролцож, ялалт байгуулсны дүнд одоогийн төслүүдийг гүйцэтгэсэн.

Үндэсний бүтээн байгуулалтын корпораци энэ жишгээр сүүлийн гурван жилд ТОСК-ийн зарласан, бага дунд орлоготой иргэдэд зориулсан орон сууцыг барьж байна. “Буянт-Ухаа 1” хорооллын 1754 айлын орон сууцыг ашиглалтад орууллаа. 143 тэрбум төгрөгийн тендерт ялж, 2592 айлын сууцыг эхлүүлээд нэг жил хагас болоход 1620-ыг нь оны өмнөхөн хүлээлгэн өглөө. Энэ бүхнээс харахад хүмүүст Төрөөс явуулсан бодлогын хүрээнд хямд орон сууцтай болж буй мэт ойлголт төрүүлэх ч, үнэн чанартаа газар инженерийн шугам сүлжээ, газар, тохижилт зэргийг оролцуулахгүйгээр дотор сантехник, цахилгаан гэх мэт бүх зүйлийг багтаасан уг орон сууцны нэг метр квадрат талбайг 980,000 төгрөгөөр гүйцэтгэж, үүн дээр захиалагч байгууллага өөрийн зардлыг нэмж борлуулж байгаа юм. “Буянт-Ухаа 1” хорооллыг 1,280,000, хоёр дахь хорооллыг 1,350,000 төгрөгөөр борлуулж байна.

Барилгын өртөгт байршил, интерьер засал, оршин суугчдын тав тух, цэцэрлэг, сургууль гэх хүчин зүйлс их нөлөөлдөг. Манай барилгын салбар хөгжлийнхөө нэлээд эрчимтэй шатанд орчихсон гэж үзэж байгаа. Өнгөрсөн онд барилгын салбар зогсонги байдалд орлоо гээд шуугиад байсан. Энэ бол цаг үеийн л зүйл. Уул уурхайн үйл ажиллагаа удааширч, хөрөнгө оруулалтын хэмжээ буурсан зэрэг нь байх л ёстой давалгаа юм. Богино хугацаанд их ашиг олох гэсэн нэг хэсгийнх нь хувьд одоогийн эдийн засгийн хүндрэл ихээхэн нөлөөлж, хийх ёстойгоо хийгээд хөдөлмөрлөж яваа нөгөө нэг хэсэг нь боломжийн хэрээр ажлаа үргэлжлүүлж л байгаа. Энэ хүндрэлээс гарах гарц хайж, Төрөөс тодорхой арга хэмжээ авч, Түрээсийн орон сууц хөтөлбөрийг эхлүүллээ. Ипотекийн зээлийг түр зогсоогоод, дахин олгож эхэлсэн. Эдгээр нь “сонгуулийн шоу биш байгаасай”, цааш тогтвортой үргэлжлээсэй гэж хүсдэг.



- Үндэсний бүтээн байгуулалтын корпорацийн хувьд “Буянт-Ухаа” төслийг хэрэгжүүлж дуусах гэж байна. Дараагийн төсөл, төлөвлөгөөгөө юу байна вэ?

- Монголын барилгын салбарт мэргэжилтэй ажилчин, инженер техникийн ажилтнууд хангалттай бий. Бидний нэвтрүүлж буй барилгын технологи, цутгамал төмөр бетон эдлэлийн технологи нь олон улсын түвшинд ч хэрэглэгддэг, фасад, шил, заслын нарийн технологиор ч хоцрогдоогүй яваа. Барилгын материалын үйлдвэрүүд маань ч шинэлэг технологи нэвтрүүлж, өртгөөр нь тооцвол бид 60 гаруй хувийг дотоодын үйлдвэрлэгчдээс, 40 орчим хувийг нь импортоор авч байна.

Манай корпораци зөвхөн “Буянт-Ухаа” хороолол зэрэг томоохон ганц нэг төслийн төлөө байгуулагдаагүй. Үүсгэн байгуулагч таван компани бүгдээрээ хөрөнгө оруулагч биш, гүйцэтгэгчид. Манай 120 гаруй туслан гүйцэтгэгчдэд 3,500-4,000 орчим барилгачин, харин гишүүдийн дотор 200, бүр 600-700 хүнтэй ч компаниуд бий. Хажуугаар нь өндөр, нарийн мэргэжлийн инженер техникийн ажилчдыг урилгаар ажиллуулан, боломжийн цалин хөлс олгодог. Гагнуурын, фасадны, хана, шал, плита, сантехникийн мэргэжилтнүүд дунджаар 1,500,000 төгрөгийн цалин авч байна. Бид барилгын үйлдвэрлэлийн удирдлага зохион байгуулалтыг олон улсын жишиг рүү ойртуулж, барилгачдын ур чадварыг илүү өндөр түвшинд хүргэхийн төлөө ажиллаж байна.

Барилгыг богино хугацаанд чанартай барьж, төслийн үр ашгийг дээшлүүлэхийн тулд хамгийн сайн удирдлага зохион байгуулалтын аргыг ашиглаж байна. Энэ удирдлага зохион байгуулалтын бүтэц рүү Үндэсний бүтээн байгуулалтын корпораци чиглэж ажиллах боллоо. Бид 100 гаруй тэрбум төгрөгийн ажлыг ганцхан жилийн дотор гүйцэтгэлээ. 2016 оны эхний хагас жилд 970 гаруй айлын орон сууцыг ашиглалтад оруулахад бэлэн боллоо. Өнгөрсөн онд 2592 айлын орон сууцыг ашиглалтад оруулах байсан ч захиалагчийн санхүүгийн боломж, хөрөнгө оруулалтын асуудлаас шалтгаалаад удааширсан.

Цаашдаа томоохон мега төсөл рүү чиглэн ажиллах болно. Хөрөнгө оруулалт нь хаанахынх ч бай, бид мөнгөгүй ч байсан Монголдоо хэрэгжиж байгаа томоохон төслүүдэд монголчууд өөрсдөө оролцох ёстой. Мөн олон мянган айл өрх амьдарч байгаа гэр хорооллын асуудлыг шийдэх нь зүйтэй. Утааг арилгах асуудлыг орон сууцаар л шийднэ. Заавал арав, хорин давхар нүсэр барилгууд барих албагүй, гэрээ орон сууц болгох арга ч байна. Сүүлийн үед хот төлөвлөлтийн шинэ төлөвлөгөө зөв голдиролдоо орж байх шиг. Дахин төлөвлөлтийн шинэ бүсүүдийг бий болгож, газар олгож байна. Дэд бүтцээ оновчтой шийдчихвэл хаус хороолол байгуулах бүрэн боломжтой. Бид ч энэ төрлийн дахин төлөвлөлт рүү чиглэж, дэд станц, усан цахилгаан станц, авто замын мега төслүүдэд оролцох төлөвлөгөөтэй байна.

Барилгын компаниуд санхүү биш, удирдлага зохион байгуулалтын хувьд нэгдсэн бодлого барьж ажиллана гэсэн үг. Компаниуд хэд хэдээрээ нэг нэгжийн дор хүч бололцоо нөөцөөрөө харилцан туслалцаж, хамтран ажиллах хэрэгтэй. Хэрэгтэй тоног төхөөрөмжөө нэгнээсээ түрээслэн авч ашигладаг, нөөц бололцоогоо хамтран ашигладаг байдлаар ажиллах хэрэгтэй.

Манай корпораци Япон менежмент, үйлдвэрлэлийн удирдлага, зохион байгуулалт, боловсролын системийг үйл ажиллагаандаа нэвтрүүлэхээр нэлээд шуурхай ажиллаж байна. Инженер, техникч, ажиллагсад маань Япон боловсрол эзэмших ёстой гэсэн шаардлага тавьж эхэллээ. Ингэхийн тулд Япончуудтай харилцаа холбоо тогтоож, туршлага судалж байна. Барилгын салбартаа Япон хүмүүсийн хариуцлагатай, ёс зүйтэй байдал, чанартай үйлдвэрлэл, авилгагүй хөгжил цэцэглэлтийн туршлагаас нэвтрүүлэхийг эрхэмлэж байна.

- Барилгын салбар дахь Төрийн оролцооны тал дээр та ямар бодолтой явдаг вэ?

- Барилгын гүйцэтгэгч байгууллагад олон жил ажилласны хувьд өөртөө нэлээд шүүмжлэлтэй ханддаг. Ер нь барилгын гүйцэтгэгч байгууллагууд маш хариуцлагатай байх ёстой. Бүх зүйл дээр Төр ингэх ёстой, тэгэх ёстой гэж болохгүй, зах зээлийн зарчмаараа хөгжих ёстой. Барилгын тухай хууль шинэчлэгдэж, үүнд салбарын аж ахуйн нэгж, байгууллагуудын хариуцлага, захиалагч, хөрөнгө оруулагч, барилгын гүйцэтгэгч байгууллагуудын сахилгын асуудлыг нэлээд тусгасан. Төр ерөнхий бодлого чиглэл гаргаж, барилгын тусгай зөвшөөрөл олголт, зохицуулалтыг хийж, олон гарын үсэг цуглуулах хүнд суртлыг арилгах ёстой. Ялангуяа гүйцэтгэгч компаниуд өөрсдөө барилгын чанарын асуудалд онцгой анхаарах ёстой. Төрөөс ерөнхий барих бодлого, чиглэлийг өгч, тусгай зөвшөөрөл олгох зэрэг бусад асуудлыг төрийн бус мэргэжлийн байгууллагуудад итгэн даатгаад, хяналтыг сайн тавьдаг байх ёстой. Төр оролцох ёсгүй зүйлдээ хутгалдаж байгаа тохиолдол цөөнгүй бий. Төр ч, олон нийтийн байгууллага ч, хувийн хэвшил ч тэр өөрсдийн хариуцлагыг ухамсарлаж, чиг үүргийнхээ дагуу л ажиллаад явах хэрэгтэй. Тэгэхээр Төрийн бус, олон нийтийн байгууллагын тухай хуульд өөрчлөлт оруулж, хариуцлагыг нэмэгдүүлэх нь зүйтэй.

Манайд нэвтрүүлэх боломжтой олон улсын жишгийг баримтлах нь их оновчтой. Олон улсад урт удаан хугацаанд туршаад боловсронгуй болгочихсон зүйлээс тохирохуйцыг нь нэвтрүүлэх хэрэгтэй. Канад технологи, Евро стандарт, Оросын норм норматив гээд тал тал тийш үсчихгүйгээр аль болох нэг улсаас туршлага нэвтрүүлбэл сайн.

- Ипотекийн зээлийн хүүг бууруулах нь барилгын салбарын өсөлтөд хэрхэн бол?

- Эдийн засаг тааруухан байгаа энэ үед бууруулах нь оновчгүй шийдвэр, харин хязгаарлагдмалаар олгох хэрэгтэй гэж боддог. Таван хувь болгочихвол түрүүнд нь ипотекийн зээлд хамрагдсан иргэдийнхийг бас бууруулах асуудал яригдана. Бидэнд хорин хэдхэн мянган орон сууц бий, нийлүүлэлт илүүдэх нь ердийн л үзэгдэл. Гэр хороололд зуу гаран мянган айл бий. Гэсэн ч ипотекийн зээлийн хүүг бууруулах нь сайн зүйл мөн үү, биш үү. Таван хувь болголоо гэхэд удаан үргэлжлэхгүй байх. Тиймээс найман хувь дээр нь тогтоосон нь дээр гэж үздэг.
Үнэн хэрэгтээ ипотекийн зээлийн хүүний нь дөрвөн хувь нь банкны хүү юм шүү дээ. Үүнийг тав болгосноор зээл олгож байгаа арилжааны банкуудад ч эрсдэлтэй. Тавыг хуваагаад 2.5 хувь болгох нь өөрөө эрсдэл дагуулж, манай эдийн засаг дийлэхгүйд хүрнэ гэж бодож байна.

- Улаанбаатар хотын “Хот төлөвлөлт”-ийн тухайд таны бодол? Ямар байгаасай гэж боддог вэ?

- Хот төлөвлөлтийн хамгийн чухал хүчин зүйл нь инженерийн шугам сүлжээ юм. “Хот төлөвлөлт” гэдэгт зөвхөн хоёр барилгыг хооронд нь ойрхон зайтай барьчихсан, ногоон байгууламж байхгүй, явган хүний гарцыг хаагаад хашаа хатгачихсаныг хэлэхгүй. Мөн чанар нь инженерийн хангамжийг асуудал юм. Газар хангалттай байгаа учраас хот төлөвлөлтийг задалж, тэлэх ёстой. 600-700 мянган хүнтэй байсан Улаанбаатарын оршин суугчид 1,3 сая орчим боллоо. Хотыг тэлж, дахин төлөвлөлтийн суурьшлын бүсүүдийг бий болгож, дэд бүтцийг тэнд нь шийдэж, үйлчилгээний төвүүдийг байгуулах хэрэгтэй. Дэлхийн томоохон хотууд ч дундаа нэг таун хэсэгтэй, тэндээсээ гадагш тэлсэн төлөвлөлттэй байдаг. 3, 10 км-ийн цаана суурьшлын бүсийг тогтоочихоод дэд бүтэц татна гэдэг хэцүү. Цөөн айлыг хангах хүчин чадалтай жижиг дэд станцуудыг барих техник технологи нь хөгжөөд боломжгүй зүйл ховор болсон цаг. Мөнгөтэй нэг хэсэг нь байшин барилгыг хүссэн газартаа чихэж барих нь цөөнгүй байсан учраас төвлөрлийг сааруулж, ачааллыг бууруулан, хотыг тэлэх нь зөв бодлого. Мэдээж үүнд хөрөнгө, санхүүгийн асуудал чухал л даа.



- Монгол Улсад орчин цагийн Барилгын салбар үүсч, хөгжсөний 90 жилийн ой энэ онд тохиож байна. “Улаанбаатар Барилга” компани ямар амжилттай угтаж байна вэ?

- Манай улсын барилгын ууган байгууллага болох “Улаанбаатар Барилга” компанийн 80 жилийн ой 2017 онд тохионо. Монгол Улсын барилгын салбар 1926 онд, түүнээс 11 жилийн дараа 1937 онд манай байгууллага үүсгэн байгуулагдсан. Компанийн ТУЗ-ийн даргын хувьд хэлэхэд, ойн баярыг угтсан 2015 оныг манай байгууллага ажил амжилт дүүрэн үдлээ. 20 орчим тэрбум төгрөгийн барилга угсралтын ажлыг гүйцэтгэж, 432 айлын сууц, 240 хүүхдийн цэцэрлэгийг “Буянт-Ухаа” хороололд барьсан. Цаашдаа мөн гэр хорооллын дахин төлөвлөлтийн төслүүдэд оролцох, гэр болон хаус хэлбэрийн угсармал сууцнуудын үйлдвэрлэлийг төмөр бетон эдлэлийн үйлдвэрт үйлдвэрлэх, барилгын салбарыг улирлын нөлөөллөөс гаргах бодлого барьж байна. Өргөн ашиглагдаж байгаа цутгамал хийцийг угсармал хийц рүү шилжүүлэх, жижиг хаус хэлбэрт оруулах зэргээр барилгын ажлын хурдыг нэмэгдүүлэхэд анхаарна. 100 сая орчим төгрөгт багтаан жижиг сууцыг долоо хоногийн дотор барьж угсрах, түүний дараа иргэн банкнаас зээлээ авдаг болгох тал руу бодлого баримтлан ажиллана.  

- Барилгын ахмад инженер хүний хувьд залуу мэргэжилтнүүдэд хандан зөвлөж хэлэх зүйл бий юу?

- Монголын Барилгын инженерүүдийн холбооны Удирдах зөвлөлд олон жил ажиллаж байгаагийн хувьд, манай улсын болоод хувийн сургуулиуд барилгын салбарын боловсон хүчнийг боломжийн түвшинд бэлтгэдэг гэж боддог. Багш нарын боловсрол, мэдлэг чадвар ч өндөр түвшинд байгаа. Цаашид сургалтын системд, бакалавраас дээш түвшний сургалтуудад томоохон өөрчлөлт оруулна. Ялангуяа мэргэшсэн болон зөвлөх инженерүүдийн сургалтыг Төрийн бус мэргэжлийн байгууллагуудад нь шилжүүлэх ажлыг эхлүүлж байх шиг байна.  

Манай залуу инженерүүд, зураг төсөл зохиогчид ч барилгын үйлдвэрлэлийг дамжиж ажиллахад гэмгүй. Жишээлбэл, Японд боловсролын системдээ, ялангуяа техник мэргэжлийн боловсон хүчин бэлтгэхдээ онол 50, дадлага 50 хувь байлгах шаардлага тавьдаг. Мэргэжилтнийг 5.5 жил бэлтгэхэд хоёр талын мэдлэгийг 50, 50 хувь олгож чаддаг. Гэтэл манайд дадлагын ажлыг их учир дутагдалтай хийдэг. Харин сүүлийн жилүүдэд Японы боловсролын системийн арга барилаас ШУТИС ашиглаад эхэлж байна. Тус улсын техникийн дунд боловсролтой мэргэжилтэн бэлтгэх Коосэн системийн хөтөлбөрөөр ШУТИС, Шинэ Монгол, Техник технологийн дээд сургуулиудад боловсон хүчин бэлтгэж эхлээд хоёр жил боллоо. Бид Монголын Коосэн дэмжигчдийн холбоог байгуулаад, үйлдвэрлэл талаас нь энэ сургалтын системийг дэмжин ажиллаж байна. Япон улсад очин судалж, танилцахад тэдний онол, дадлагын мэдлэг туршлагыг зэрэгцүүлэн хөгжүүлж байгаа нь ихээхэн таалагдсан.

Тиймээс сургууль дөнгөж төгссөн залуу инженерүүд маань үйлдвэрлэлийн шат дамжлагыг дамжин ажиллаж, мэдлэг туршлагыг сайн хуримтлуулаарай гэж захимаар байна. “Улаанбаатар барилга” компанид ч би үүнийг баримталж, 20 гаруй залуу инженерийг үйлдвэрлэл дээр гарган ажиллуулсан. Ингэснээр тэдний мэдлэг туршлага сайжрахаас гадна орон байрны асуудал нь шийдэгдэх гээд олон давуу тал бий. Бас ажилдаа дур сонирхолтой болж, нүдэнд харагдаж, гарт баригдах бодит бүтээн байгуулалтад гар бие оролцсон бахархалтай үлдэх нь хамгаас чухал. Үйлдвэрлэлийг дамжиж, өөрийн гараар барилгын ажилд оролцох нь сайн инженер болохын эхлэл юм.

Тэтгэврийн насандаа хүрчихсэн би өнөөдрийг хүртэл ажлаасаа нэг ч өдөр уйдаж үзсэнгүй, өглөө бүхэн ажилдаа ирэх гэж их яардаг. ҮББК, “Улаанбаатар барилга” компанид маань оюутнууд дадлагаар ирж, шинэ залуу мэргэжилтэн, инженерүүд ч олноороо ажиллаж байна. Сайн багш нарын олгосон онолын мэдлэг дээр нь бид үйлдвэрлэлийн дадлага туршлагыг нь сайжруулахад дэмжих ёстой.



- Сүүлийн асуултыг танд үлдээе.

- Маш их баярлалаа. “Барилга.МН” сэтгүүлийг дээр үеэс мэднэ, их сайн сэтгүүл гэж боддог. Манай корпорациас ч мөн “Барилга Хөгжил” сэтгүүл гаргадаг. Өрсөлдөөн гэдэг утгаар нь биш, барилгын салбарт мэдээллийг түгээх ижил үйл ажиллагаа явуулдгаараа танай сэтгүүлийг би өндрөөр үнэлдэг, уншдаг, мөн талархаж явдгаа илэрхийлье.

Хүний амьдрах анхдагч нөхцөлийг бий болгож, орон сууцаар хангахын төлөө ажилладаг маань их чухал хэрэг. Энэ хариуцлагыг үүрч явдгийн хувьд барилгын салбарын аж ахуйн нэгж, байгууллагуудыг удирдаж буй хүн ялангуяа барилгачдынхаа орон байрны асуудлыг шийдвэрлэх, татвар, шимтгэл, нийгмийн даатгалд нь хамруулж, хөдөлмөр аюулгүй байдлын зардлыг нь төсөвтөө суулгаж өгөх нь заавал биелүүлэх үүрэг мөн шүү гэдгийг зориуд хэлмээр байна.

Энэ онд тохиож буй Монгол Улсад Барилгын салбар үүсч хөгжсөний 90 жилийн ойгоо бид ажлын өндөр амжилтаар угтах ёстой. Амжилт гэдэг нь хүн болгон их мөнгө олохдоо гол нь биш, бүтээлчээр сэтгэн бодож, салбартаа үйлдвэрлэлийн үйл ажиллагааг хэрхэн сайжруулж, эрчимжүүлэх вэ гэдгийг бодож тунгаасан, шинэ дэвшилтэт технологийг нэвтрүүлсэн үр өгөөж ихтэй сайхан жил болоосой гэж хүсч байна. Гаднаас том хэмжээний төсөл манай улсад хэрэгжихэд түүнд ажиллах боловсон хүчин, мэргэжилтнүүд маань бэлтгэгдсэн байх ёстой, Төр засаг ч тэр бодлого чиглэлийг баримталж хэрэгжүүлэх шаардлагатай. Олон арван тэрбум долларын төсөл хэрэгжүүлэхэд түүний ядаж 50-70 хувийг монголчууд өөрсдөө гүйцэтгэх ёстой гэсэн шаардлагыг тавих нь зөв. Ингэснээр гадагш чиглэсэн мөнгөн урсгалыг хэмнэх, мэргэжилтнүүд маань өндөр ур чадвартай болох гээд олон давуу талтай. Бидний ирээдүй гэрэлтэй харагдаж байна. Тийм болохоор гадаад харилцаагаа сайжруулж, олон улсын түвшний томоохон төслийг гүйцэтгэх, техник технологийн хөгжлөөс хоцрохгүй байхад биднээс өндөр мэдлэг, дадлага туршлага, ур ухаан шаардана. Үүнд л бэлтгэж, хичээх хэрэгтэй.

Монгол Улсад Барилгын салбар үүсч хөгжсөний 90 жилийн ойг сайхан тэмдэглэе. Энэ жилийг ажлын амжилт дүүрэн, үр дүнтэй өнгөрүүлцгээе. Мөн манай улсад зохион байгуулагдах АСЕМ-ын уулзалтад барилгачид бидний гүйцэтгэх үүрэг маш чухал шүү. Хотын өнгө үзэмжийг сайхан харагдуулахад, баригдаж буй барилгуудын аюулгүй байдлыг хангах, цэвэр байлгахын тулд хичээх ёстой. Энэ бол улс орны минь нэр хүнд, нүүр царай юм шүү гэж хэлмээр байна.

Ингээд барилгын салбарынхандаа хамгийн сайн сайхан бүхнийг, эрүүл энхийг хүсье.