Сүүлийн жилүүдэд төрөөс барилгын материалыг эх орондоо үйлдвэрлэх, хөгжүүлэх зорилт дэвшүүлэн “Барилгын материалын үйлдвэрийг дэмжих хөтөлбөр” боловсруулсан. Энэ хүрээнд Монгол Улсын Засгийн газрын 2012-2016 онд хэрэгжүүлэх үйл ажиллагааны хөтөлбөрт “...барилгын материалын үйлдвэрлэлийн томоохон төслүүд” тэдгээр дотор “...мал аж ахуйн гаралтай түүхий эдийг боловсруулах, нэмүү өртөг шингэсэн бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлийг дэмжин хэрэгжүүлэхээр”.. тусган ажиллаж байна.
 
Иймээс уламжлалт мал аж ахуйн гаралтай түүхий эдийг түшиглэн, шинжлэх ухааны үндэслэл сайтай, дулаан тусгаарлагч материалын үйлдвэрлэлийг нэмэгдүүлэх, өөрийн орны түүхий эдийн нөөц чадамжид тулгуурлан Монгол орны байгаль, уур амьсгалын нөхцөлд тохирсон, бүтээгдэхүүнийг бий болгох замаар хүний ая тухтай амьдрах орчинг бүрдүүлэх нь чухал ач холбогдолтой юм. Монгол хонины ноосон дулаан тусгаарлагч материалыг барилгын бусад дулаалгын материалтай (хими, физик, механик шинж чанар) харьцуулахад онцгой, давуу шинжийг агуулдаг байна. Тухайлбал, өрөө тасалгааны бичил уур амьcгалыг тогтмол байлгадаг, бүрэн задарч байгальд шингэхийн зэрэгцээ, формальдегид, азотын диоксид, хүхэр хортой бодисыг саармагжуулдаг зэрэг давуу талтай.

Зураг 1.  Дулаан тусгаарлагч  материалуудын хортой хий шингээлтийн хэмжээ

Ноосны буржгар чанар нь ноосны олон ширхэгүүд давхарлагдсанаар агаар орох боломжийг багасган дулааныг сайтар хадгалдаг, ноос нь амьсгалдаг бөгөөд дулаан чанарыг алдахгүйгээр ойр орчмын агаараас чийгийг өөртөө татдаг.
Өндөр хөгжилтэй орнууд хонины ноосон барилгын дулаан тусгаарлагч материалыг үйлдвэрлэж, 1м² талбайгаар алдагдах дулааны хэмжээг багасгах, ногоон технологийг нэвтрүүлээд байна. Дулаан тусгаарлагч материалын зарим давуу чанарыг болон байгаль орчинд үзүүлэх нөлөөллийг харьцуулан дараах хүснэгтээр харуулав.

Хүснэгт 1
 Уламжлалт болон байгалийн гаралтай дулаан тусгаарлагч материалын байгаль орчинд үзүүлэх нөлөөлөл
 

 
Дээрх давуу шинж чанар, байгальд үзүүлэх эерэг нөлөөлөл, бүтээгдэхүүний нөөц зэргийг харгалзан манай улсад хонины ноосон дулаан тусгаарлагч материалын хэд хэдэн үйлдвэр ажиллаж, бүтээгдэхүүнээ зах зээлд нийлүүлж эхлээд байна.

Иймээс хонины ноосон дулаан тусгаарлагч материалыг Монгол орны цаг уурын янз бүрийн бүс нутагт баригдах барилгын хашлага бүтээцэд тохируулан хэрэглэх  нь үр дүнтэй бөгөөд дулаан хамгаалалтын тооцоог оновчтой болгох шаардлага практикт шийдвэрлэх асуудлын нэг болж байна. Тухайлбал: материалын дулаан хамгаалалтын үзүүлэлт уур нэвтрүүлэлтийн илтгэлцүүр (µ), дулаан багтаамж (С), агаар нэвтрүүлэлт (Ra), дуу тусгаарлалт, зэрэг чийг, дуу, дулаан дамжилтанд нөлөөлөх үзүүлэлтүүд өмнө хийгдсэн туршилт, судалгааны ажлуудад тодорхойгүй байгаа нь дулаан хамгаалалт ба барилгын дулаан алдагдлын тооцоог бүрэн гүйцэтгэх боломжгүй юм. Үүнээс гадна барилгад зонхилж буй дулаан шилжих гүүрээр дамжин алдагдаж буй дулааны алдагдлыг эрс бууруулах аргачлалуудыг боловсруулан гаргах, дулааны эрчим хүчний хэрэглээг зохистой болгох зэрэг нь зардал хэмнэх улмаар хот, суурин газруудад тулгараад буй агаарын бохирдлын асуудлыг шийдвэрлэхэд ч дорвитой хувь нэмэр оруулах боломжтой.

Барилгын гадна хашлага бүтээцэд хэрэглэх хонины ноосон дулаан тусгаарлагч материалын шаардлагатай зузаан болон дулаан дамжуулалтын илтгэлцүүрийг орон нутгийн цаг уур амьсгалын бүсэд онолын үүднээс  дараах хүснэгтээр үзүүлэв.

Хүснэгт 2
Хонины ноосон дулаан тусгаарлагч материалын хэрэглээний зузаан болон дулаан дамжуулалтын илтгэлцүүр

 
Энэхүү судалгааны ажлаар барилгын дулаан алдагдлыг тооцох динамик загварчлалыг сонгон шинээр баригдаж буй барилгуудыг төлөөлүүлж, 5 давхар, 25 айлын орон сууцны барилгыг сонгон авч гадна ханын хувилбараар халаах чадлыг тодорхойлсон.

Зураг 2.Нэгж ашигтай талбайг халаахад шаардлагатай дулааны тоо хэмжээ
(гадна ханын хувилбаруудаар)

Судалгааны объект болгон сонгож авсан барилгыг Улаанбаатар хотын хувьд дулаалгагүй, EPS хөөсөнцөр дулаалгатай, эрдэс хөвөн дулаалгатай, хонины ноосон дулаалгатай гэсэн 4 хувилбаруудаар авч тооцоход хонины ноосон дулаан тусгаарлагч материалаар дулаалсан барилгын халаалтын улирлын туршид нэгж талбайг халаахад шаардагдах дулааны тоо хэмжээ нь бусад дулаан тусгаарлагч материалаар дулаалсан барилгын дулааны тоо хэмжээний үзүүлэлтээс илт бага болох нь Зураг 4–т харагдаж байна.
Иргэдэд хандсан судалгааг дулаан тусгаарлагч материалын хэрэгцээ, хэрэглээ, хонины ноосон дулаан тусгаарлагч материалын талаар мэдлэг мэдээлэлд тулгуурлан судласан бол аж ахуй нэгж байгууллагуудын хувьд үйл ажиллагаандаа ашиглаж буй дулаан тусгаарлагч материалын хэрэглээ, барилга, байгууламжийн зардал болон барилга байгууламжийн бүтээн байгуулалтын тоо хэмжээг тодорхойлоход чиглүүлэн судалгааг явуулсан.

Зураг 3. Хувийн сууц болон барилгад хамгийн өргөн хэрэглэдэг материал дулаан тусгаарлагч материал

Хонины ноосон дулаан тусгаарлагч материалын хувьд 11% эзлэж байгаа нь зах зээлд гарахад нөлөөлөх эерэг үзүүлэлт юм.
Хонины ноосон дулаан тусгаарлагч материалыг барилгад хэрэглэснээр гарах, эдийн засаг, нийгэм, экологийн үр ашгийг тооцож дараах үр дүнд хүрэв.

Хүснэгт 3
Нийгэм, эдийн засгийн үр дүн
 

 
Дээрхи хүснэгтээс харахад хонины ноосон дулаан тусгаарлагчаар дулаалсан барилгыг бусад дулаалгагүй болон дулаалсан барилгатай харьцуулахад дулаалаагүй барилгын дулаан алдагдлыг 38.4 %–иар дулаан алдагдлыг бууруулж байгаа нь тооцоо судалгааны үндсэн дээр тогтоосон болно. Судалгааны ажлын хүрээнд хийсэн хонины ноосон дулаан тусгаарлагч материалын дулаан хамгаалалтын тооцооны утгыг бүрэн тодорхойлж, барилгад хэрэглэснээр гарах нийгэм, эдийн засаг, байгаль орчинд үзүүлэх үр ашгийг тооцон үр дүнг нэгтгэн гарав.
Монгол хонины ноосон дулаан тусгаарлагч материалын дулаан хамгаалалтын үзүүлэлтийг тодорхойлж, дулаан алдагдлыг бууруулах судалгааны үр дүнд дараах дүгнэлтийг хийж байна.
 

ШУТИС-ийн профессор, доктор  С.Чулуунхуяг
ШУТИС-ийн профессор, доктор  Д.Сүнжидмаа
ШУТИС-ийн багш, докторант  Ц.Уранцэцэг