Өнгөрөгч 2015 онд Монгол Улсын зах зээл хямралд орж, орон сууцны борлуулалт, татварын эргэлт, хөрөнгө оруулалт эрс буурсан. Түүнчлэн банкны зээл буурч улмаар олгохоо зогсоосон хүндхэн жил өнгөрлөө. Салбарын энэхүү уналт нь хөрөнгө оруулагч, барилга, барилгын материал үйлдвэрлэгчдэд хүндээр тусаж, салбарын бараа, үйлчилгээ нийлүүлтээс орж ирэх 1,6 их наяд төгрөгийн эргэлт үгүй болсон. Тэр ч байтугай худалдаа үйлчилгээ, тавилга үйлдвэрлэл, цэвэрлэгээ, орон сууцны нийлүүлэлт гэх мэт 10 гаруй үйлчилгээний салбарын үйл ажиллагаа зогсонги байдалд ороход хүрлээ.

Барилга. хот байгуулалтын яамны мэдээгээр 2015 онд 24350 айлын орон сууц ашиглалтад орсон ба 2016 онд 26118 айлын орон сууц ашиглалтанд орно гэсэн тоо баримт бий. Мөн энэ оны эхэн үеийн байдлаар борлогдоогүй орон сууц 14 000 байгаа нь орон сууцны илүүдэл нийлүүлэлт зах зээлд бий болсон байх юм. “Тэнхлэг зууч” компанийн мэдээлснээр, өнгөрсөн оны эхний 11-р сарын байдлаар хуучин байрны борлуулалт 25 орчим хувиар буурсан байна.

Өнгөрсөн оны эцсээр нийт 3.4 их наяд төгрөгийн ипотекийн зээлтэй 77105 зээлдэгч байна. Ипотекийн зээлдэгчдийн тоо 2013, 2014 онд ойролцоогор 18 мянгаар нэмэгдэж байсан бол 2015 онд 10,816 мянгаар нэмэгджээ.

Ийнхүү орон сууцны нийлүүлэлт өссөөр байхад эрэлт, борлуулалт буурсаар байгаа нь орон сууцны үнэ хямрахад нөлөөлсөн. /Зураг 2/ Тухайлбал, сүүлийн 6 сар дараалан орон сууцны үнэ сард дунджаар 1.5 хувиар буурлаа. Энэ бууралт нь иргэд болон банкуудыг эрсдэлд оруулна. Байрны үнэ огцом хямдарвал банкны барьцаа хөрөнгө үнэгүйдэж, банкны салбар эрсдэлд орж, байраа өндөр үнээр худалдан авсан иргэдийн хөрөнгийн үнэлгээ буурах юм. Нөгөөтэйгүүр иргэдийн амьжиргаа доогуур байгаа энэ үед барилгын компаниуд байрны үнээ буулгаад илүү олныг зарах эсвэл барилгаа царцаах гэсэн хүндхэн сонголттой нүүр тулах нээ.

Орон сууцны эрэлт ийнхүү огцом буурч, үнэ бууж байгаа нь дараах шалтгаантай байна.

Өрхийн орлого 2015 оны 3-р улиралд өмнөх жилийн мөн үеэс 2.1 хувиар буурч, 1051 мянган төгрөгт хүрлээ. 

Өрхийн орлого ийнхүү буурч байгаа нь эдийн засгийн өсөлт саарсантай холбоотой 170 мянган хүн ажилладаг, ажиллах хүчний 15 хувийг хамардаг худалдааны салбар сүүлийн нэг жилийн хугацаанд уналттай байгаа. Мөн уул уурхайн салбарт ажиллагсдын тоо тасралтгүй буурч байгаа нь өрхийн орлого буурахад нөлөөлөх нь гарцаагүй.

Орон сууцны эрэлтийг хямд үнэтэй эх үүсвэрээр дэмжсэнээр барилгын салбарын өсөлтийг дэмжиж, улмаар тус салбарт ажиллагсдыг нэмэгдүүлсэн. 2012 оны 3-р улиралд 78 мянган хүн ажиллаж байсан бол 2013, 2014, 2015 оны мөн үед тус бүр 84, 92, 84 мянган хүн ажиллаж байжээ.

Өрхийн орлого буурч байхад орон сууцны зээл өсөж, улмаар зээлийн төлбөр нэмэгдсэнээр худалдан авах бусад хэрэгцээгээ танахад хүргэж, салбарын өсөлт, ажил эрхлэлтэд сөргөөр нөлөөлж байна. Энэ нь эргээд зээл төлөх чадваргүй иргэд, чанаргүй зээлийн хэмжээг нэмэх эрсдэлтэй. Гэхдээ орон сууцны зээл авч, сар бүр төлөлт хийснээр урт хугацаанд үл хөдлөх хөрөнгөтэй болсноор иргэдийн тогтвортой ажил, орлоготой байх эрмэлзлэлийг нэмэгдүүлэх сайн талтай.
Зураг 4. Ипотекийн зээл маш олон хүнийг ажилтай болгодог механизм юм. Барилга угсралт, барилгын материалын үйлдвэр, тавилгын үйлдвэр, дотор засал чимэглэл хийдэг олон зуун мянган хүн ажлын байртай, орлогтой байдаг. \УИХ-ын дарга З.Энхболд\

2013, 2014 оны орон сууцны үнийн болон эрэлтийн өсөлт нь аж ахуйн нэгжүүдийн барилгын салбарт хөрөнгө оруулалтаа нэмэгдүүлж, ашигаа өсгөх сонирхлыг төрүүлсэн. Гэвч эдийн засгийн нөхцөл цаашид таагүй байх хандлагатай энэ үед үл хөдлөх хөрөнгөд хөрөнгө оруулалт хийх нь зөв сонголт биш болохыг өнөөгийн БОРЛОГДООГҮЙ ОРОН СУУЦ, БАРИГДААГҮЙ БАРИЛГА ХАРУУЛЖ БАЙНА.

2016 оны барилгын салбарын эдийн засгийн төлөв байдалд дараах зүйлс голлох нөлөө үзүүлэхээр байна.
 

 

Эх сурвалж: “Монголын Эдийн Засгийн Судалгаа Шинжилгээний Төв”
 ТББ-ын гүйцэтгэх захирал Г.Бумчимэг

Сэтгүүлч: С.Баярмаа