ШУТИС-ийн Барилга, Архитектурын Сургуулийн дэд захирал, Доктор (Ph.D) Ж.Азжаргал: Төгсөгчдийн эзэмшсэн ур чадвараас гадна ёс суртахуун, зан чанарын төлөвшилд нь анхаарна

- Нийт хичнээн төрлийн мэргэжлээр оюутан сургаж байгаа вэ?

- Барилга Архитектурын Сургууль /БАС/ нь ШУТИС-ийн шинэчилсэн бүтцийн дагуу олон мэргэжлээр оюутан сургаж бэлтгэдэг байсныг багцалж, зах зээлд эрэлт ихтэй байгаа үндсэн мэргэжлүүдээ төвлөрүүлэн, БСШУЯ-ны санаачилгаар ЮНЕСКО индексийн дагуу олон улсад мэргэжилтэн бэлтгэдэг жишгээр өөрчлөлт оруулаад байгаа. Одоогийн байдлаар үндсэн гурван хөтөлбөрөөр /Барилгын инженерийн хөтөлбөр, Архитектурын хөтөлбөр, Хүрээлэн буй орчны инженер/ бакалаврын зэрэгт нийт 15, магистрт 19, докторт 17 мэргэжлээр сургалт явуулж байна. Шинээр элссэн оюутан тухайн багц хөтөлбөрт эхний хоёр жилд суралцаад, улмаар багц задрахад сурлагын амжилт /голч дүн/ болон цуглуулсан кредитийн хэмжээгээр эрэмбэлэгдэн жагсаж мэргэжлээ сонгодог онцлогтой.

- Үүнээс хамгийн эрэлт ихтэй, олон элсэгчтэй мэргэжил нь юу вэ?

Манай сургууль нь элсэгчдийн тоогоор ШУТИС-д дээгүүр байранд ордог сургуулийн нэг бөгөөд одоогоор 3,700 орчим бакалавр, 200 гаруй магистр, 60 орчим доктор оюутан суралцаж байна. Барилгын салбар ид хөгжиж байгаа өнөө үед мэдээж хэрэг Иргэний болон үйлдвэрийн барилгын инженер, Архитектур мэргэжлүүд нийгэмд хамгийн их эрэлт ихтэй мэргэжлүүд хэвээрээ байна. Түүнчлэн Авто замын инженер, Геотехникийн инженер, Байгууламжийн шинжилгээ, Барилгын үйлдвэрлэлийн технологи-зохион байгуулалтын инженерийн ажлын байр нэмэгдсээр байна.

Урд нь зөвхөн гуравдугаар курсээс цөөн оюутныг сонгон бэлтгэдэг байсан Архитектур-хот төлөвлөлтийн мэргэжлийг энэ чиглэлийн мэргэжилтний эрэлт ихсэж, хот төлөвлөлтийн асуудлууд хурцаар тавигдаж байгаатай холбогдуулан үндсэн багц хөтөлбөрт оруулж хоёрдугаар курсээс салгаж бэлтгэхээр төлөвлөж байна. Авто зам, дэд бүтцийн салбарын хөгжлийг дагаад төрөл бүрийн гүүр төслөх чадвартай Гүүрийн барилгын инженерийн хэрэгцээ эрс нэмэгдлээ. Барилгын материал үйлдвэрлэлийн олон компаниуд бий болсноор энэ чиглэлийн мэргэжилтний эрэлт нэмэгдэж, БСШУЯ-аас зөвлөмж гарч ШУТИС-ийн БАС-д Барилгын материал үйлдвэрлэлийн технологи инженер мэргэжилтэн бэлтгэх болсон. Барилгын салбарт хөрвөх чадвартай, барилгын материалын үйлдвэр болон салбарын бусад чиглэлээр ажиллах чадвартай хос мэргэжилтэн бэлтгэх зорилгоор Барилгын бүтээц эдлэлийн технологи инженер мэргэжлийг нээж сургалтаа эхэллээ.

Усан цахилгаан станц болон бохир ус цэвэрлэх байгууламж гээд олон салбарт Усны барилга байгууламжийн инженер чухал шаардлагатай байгаа учраас 50 жилийн түүхтэй энэ мэргэжилтнийг бакалавр, магистр, докторын хэмжээнд бэлтгэсээр байна. Хүрээлэн байгаа орчны инженерийн багцад Халаалт, агаар сэлгэлт болон Ус хангамж, ус цэвэрлэгээ гэсэн хоёр гол мэргэжлээр оюутан сургадаг. Хуучнаар сантехникийн инженер гэх мэргэжлийг үндсэн хоёр хэсэгт ангилж, мэргэжилтэн бэлтгэж байгаа юм. Сантехник гэдэг мэргэжлийн нэр томъёо нь ЮНЕСКО буюу олон улсын индекст байдаггүйгээс ийнхүү ангилсан. Гэхдээ мэргэжлийн нэршил нь өөрчлөгдсөн ч агуулга сайжирч байгаа гэж ойлгож болно.

ШУТИС бүтцийн өөрчлөлт хийн одоо найман бүрэлдэхүүн сургуультай болж, өөр хоорондоо хамтарсан багц хөтөлбөрөөр мэргэжилтэн бэлтгэж байна. Оюутан эхний хоёр жил үндсэн багц хөтөлбөрөөр суралцаад, дараагийн хоёр жилд нарийвчилсан мэргэжлээр үрлгэлжлүүлэн суралцаад төгсөнө. Энэ нь бусад хөгжилтэй орнуудад байдаг жишиг сургалтын нэг хэлбэр, оюутнуудад ч ихээхэн боломж олгодог шинэлэг сургалт. Энэ системээр бид Барилгын менежмент ба Усны менежмент гэсэн чиглэлд мэргэжилтнийг бэлтгэж байна. Барилгын менежментийн оюутан эхлээд Бизнес удирдлага, хүмүүнлэгийн сургууль /хуучнаар КТМС/-д хоёр жил суралцан менежментийн үндсэн ойлголтуудаа авч, Барилгын мэргэжлийн хичээлүүдээ БАС-д судалж төгсөнө.

Ундны усны цэвэрлэгээ, газрын гүний цэвэр усны нөөц, усны бохирдол, экологийн асуудал нийгэмд хурцаар тавигдаж байгаа учраас бид ХААИС, МУИС-ийн мэргэжилтнүүдтэй хамтран Усны менежмент мэргэжлээр сургалтын хөтөлбөрийг шинэчлэн боловсруулж сургалтанд нэвтрүүллээ. ШУТИС-д шинээр байгуулагдсан Хэрэглээний шинжлэх ухааны сургуультай хамтран Усны нөөц экологи мэргэжлээр оюутнууд сургана. Түүнчлэн Хаягдал боловсруулах технологи инженер гэсэн шинэ мэргэжлийн ангийг нээсэн. Энэ нь манай улсын хэмжээнд нэлээд орхигдсон салбаруудын нэг, яаралтай шийдвэрлэх олон асуудал байгаагаас мэргэжилтэй боловсон хүчин нийгэмд зайлшгүй хэрэгцээтэй байна. Энэ чиглэлээр гадны хөрөнгө оруулалттай хэд хэдэн үйлдвэр эхнээсээ ашиглалтад орж байгаагаас төгсөгчдийн ажлын байр хангалттай. Ер нь ахуйн хэрэглээний, барилга, уул уурхайн болон бусад салбар, эмнэлгийн аюултай хортой хог хаягдал гээд олон төрлийн асуудлыг цогцоор нь шийддэг мэргэжилтэн өндрөөр үнэлэгдэх хандлагатай боллоо.

Хөгжингүй орнуудын хэд хэдэн их дээд сургуультай Хамтарсан хөтөлбөрийг хэрэгжүүлдгээс 1000 инженерийн хөтөлбөрийг БАС-д эхлүүллээ. Ингэснээр Барилга-Хүрээлэн байгаа орчны инженер, Архитектур болон Механик инженер гэсэн гурван чиглэлээр 90 оюутныг элсүүлж, сургалт эхэлсэн. Эдгээр оюутнууд 2,5 жилийг Монголдоо, 2 жилд нь Японы их, дээд сургуулийн консорциумд багтсан зургаан сургуулиас сонгон суралцана. Хөтөлбөр цаашид үргэлжилж, оюутнуудын тоог нэмэгдүүлнэ. Оюутны сургалтын төлбөр, бусад зардлыг засгийн газраас хариуцаж, зээл хэлбэрээр олгоно.

- Оюутнуудын дадлагын ажил, мэргэших тал дээр сургуулиас хэрхэн анхаарч байна вэ?

- Оюутнууд танилцах, үйлдвэрлэлийн, геодезийн, дипломын өмнөх зэрэг хэд хэдэн дадлага хийж байна. Барилгын инженерийн ангийн оюутнууд танилцах дадлагыг сайн хийдэг. Барилга, бүтээн байгуулалтын ажил эрчимтэй хөгжиж байгаатай холбоотойгоор компаниуд дадлага хийлгэх хүсэлтийг нааштайгаар хүлээж авдаг болсон. Оюутнууд өөрсдийн үндсэн мэргэжлийн мэдлэгийг олж авах гол зүйл нь үйлдвэрлэлийн зохион байгуулалтын дадлага. Хүрээлэн байгаа орчны инженерүүд мөн дээрх дадлагуудыг хийдэг, төгсөөд тухайн газартаа ажлын байртай болох боломж нь ч өндөр. Архитектурын мэргэжлийн оюутнуудын хувьд хуучны түүхэн барилга, сүм хийдүүдийг сэргээн босгох, түүхийн дурсгалт газруудын зураг төсөл шинэчлэн боловсруулах, хувийн орон сууц байгуулах, гэр хорооллын дахин төлөвлөлт, хотын шинэ зохион байгуулалтад гар бие оролцох зэргээр дадлага хийх компаниуд хангалттай олон байгаа.

БАС-ийн хэмжээнд төгсөгчдийн ажил эрхлэлтийн түвшин 80-аас дээш хувь байдаг. Харин эдийн засгийн хямралтай холбоотойгоор өнгөрсөн жил энэ үзүүлэлт бага зэрэг буурсан. Манай төгсөгчдийн ажил эрхлэлтийн байдал өндөр байдаг нь дадлага сайн хийдэгтэй холбоотой. Цаашид гадаадын зарим их, дээд сургуультай холбоо харилцаагаа сайжруулж, оюутнуудыг дадлага хийлгэдэг болгохоор ярилцаж байна. Одоогоор ОХУ-ын Уралын Холбооны Их Сургуультай /УФИ/ хамтрах тухай гэрээгээр оюутны барилгын отряд байгуулж, дадлагыг урт хугацаанд, сонирхолтойгоор хийлгэх зөвшилцөлд хүрлээ. Орос, Монгол оюутнууд хоёр орны барилгын салбарыг харилцан судалж 4 сар гаруй хугацаанд хамтдаа дадлага хийнэ. Мөн Өмнөд Солонгосын Сөүлийн их сургуультай хамтран оюутны дадлага хийлгэж байна.

- Сурсан онолын мэдлэгээ баталгаажуулах, дадлага туршилт хийх лабораторийн танхим ямар түвшинд байгаа вэ, хүрэлцээтэй юу?

- Дадлагын ажлыг ихэвчлэн компаниуд болон гадны байгууллагуудад түшиглэж хийлгэдэг. Дадлагаас гадна мэргэжлийн болон дипломын ажилд шаардлагатай туршилтуудыг хийх багаж, тоног төхөөрөмжтэй нэгдсэн лаборатори одоогоор хангалтгүй. Ерөнхий эрдмийн болон мэргэшүүлэх хичээлүүд дээр туршилт шинжилгээний ажлыг тодорхой түвшинд хийж байна. Нарийн мэргэжлийн лаборатори хүрэлцээгүй байгаа. Сургуулиас хүсэлт тавьсны дагуу 1000 инженерийн хөтөлбөрөөс хөрөнгө оруулалт хийж иж бүрэн хэд хэдэн лаборатори тохижуулахаар санал тавьсан. Төсөл амжилттай хэрэгжвэл магадгүй нэг, хоёр жилийн дараа лабораториуд бүрэн шинэчлэгдэнэ гэж найдаж байна.

Түүнчлэн сургууль өөрийн хөрөнгөд түшиглэн, ШУТИС-ийн хичээлийн байрны дэргэд БАС-ийн Нэгдсэн Лабораторийн барилга барихаар төлөвлөсөн. Долоон давхар бүхий уг барилгад сургуулийн бүх магистр, доктор оюутан хамрагдахуйц, олон улсын жишиг бүхий иж бүрэн лабораторийг байгуулна. Санхүүжилт батлагдсан учраас барилгын ажил ирэх 3 сараас эхэлж хэрэгжинэ.

- Өөрийн хөрөнгөөр ажилтнаа сургаж байгаа компаниуд хэр олон байна вэ?

- Барилгын инженерүүдийн холбооны санаачилгаар янз бүрийн сургалт зохион байгуулагддаг. Гэвч үүнд барилгын компаниудын ажилтнууд тэр болгон бүрэн хамрагдаж чаддаггүй. Манай сургуулиас барилгын материал, шинэ технологи, барилгын конструкци, зураг төслийн программын чиглэлээр сургалт явуулж байгаа. Сургалтанд хамрагдсан ажилтнууд идэвхтэй, үргэлжлүүлэн суралцах хүсэлтэй нь ажиглагдсан учраас бакалаврын дараах зэргийн бус сургалтуудыг тогтмол явуулахаар төлөвлөсөн. Мөн “Autodesk” компанитай хамтран албан ёсны сертификаттай сургалт явуулах төв байгуулсан. Сургалтын төвийн гол онцлог нь төгсөгчиддөө олон улсын зэрэглэлийн “Autodesk” компанийн сертификатыг олгодогт байгаа юм. AutoCAD программыг ашиглаж байгаа барилгын салбарын бүх компани одоогоор албан ёсны лицензгүй программ ашигладаг байсан бол энэ асуудлыг шийдэж, олон улсын зөвшөөрөлтэйгөөр мэргэжилтнүүд бэлтгэдэг болно.

- Салбарын яам болон төрийн бус мэргэжлийн байгууллага, холбоодтойгоо хэрхэн уялдаа холбоотой ажилладаг вэ?

- БАС нь улсын хэмжээний ууган сургуулиудын нэг учраас нэлээд олон байгууллагатай, ялангуяа Барилга, хот байгуулалтын яам, Барилгын инженерүүдийн холбоо, Барилгын хөгжлийн төвтэй маш ойр хамтран ажилладаг. Сургуулийн ойн арга хэмжээ болгонд хамтрагч байгууллагуудаа урьж, тэдэнтэй харилцаа холбоогоо сайжруулах, хамтын үйл ажиллагааг нэмэгдүүлэхээр ажиллаж байна. Манай төгсөгчид, тэдний ажиллаж буй компани, ТББ-ууд ч бидэнтэй хамтарч ажиллах сонирхол их байдаг.

- Эрдэм шинжилгээний бүтээл, оюутнуудын судалгааны ажлыг хэрхэн шалгаруулдаг вэ? Тэдгээрт тавигдах гол шалгуур нь...

- ШУТИС нь судалгаанд суурилсан сургууль болох зорилго тавьж, судалгааны ажлуудыг дэмждэг, оюутнуудыг урамшуулдаг системд шилжиж байна. Магистр, докторын сургалтын хөтөлбөрийг бүрэн шинэчилж, оюутнуудыг судалгааны ажил, нийтлүүлж буй эрдэм шинжилгээний өгүүлэл, эрдэм шинжилгээний хурлууд дахь оролцоо зэргээр нь дүгнэн, гол шалгуур үзүүлэлт болгосон. Оюутан нь хоёроос доошгүй эрдэм шинжилгээний хуралд оролцсон байх, олон улсын нэр хүндтэй сэтгүүлд нэгээс доошгүй удаа өгүүлэл нийтлүүлсэн байх, тухайн судалгааны бүтээл нь бусад орны эрдэм шинжилгээний байгууллагад хүлээн зөвшөөрөгдсөн байх гэсэн өндөр шаардлага тавьж байгаа.

Олон улсын сэтгүүлд өгүүлэл нийтлүүлэхийн тулд гадаад хэлний мэдлэгээ дээшлүүлэх, мэргэжлийн нэр томъёог орчуулах чадвартай болох шаардлага урган гарч байна. Оюутнуудын энэ бүх шаардлагыг давж олж авсан чадамж нь эргээд өөрт нь болоод ажиллаж байгаа байгууллага, компанид нь хэрэгтэй, мөн зах зээлд хөрвөх чадвартай өндөр боловсролтой мэргэжилтэн болоход нь чухал нөлөөтэй гэж үзэж байна.

- Гадаадын ямар хэлийг суурь болгон судалж байна вэ? Оюутнуудын гадаад хэлний мэдлэгийг дээшлүүлэхэд хэрхэн анхаарч байна?

- Ажил олгогч компаниудын зүгээс эзэмшсэн мэргэжилдээ сайн байхаас гадна хоёроос доошгүй гадаад хэлний мэдлэгтэй байх нийтлэг шаардлагыг тавьдаг. Орос хэлний мэдлэг шаардаж, зөвхөн Орос хэлнээс мэдээлэл авдаг байсан үе өнгөрч, илүү өндөр шаардлага тавигдаж эхэллээ. Шинэ сургалтын хөтөлбөрөөр Англи хэлний хичээлийн цагийг нэмэх, мэргэжлийн нэр томъёо, үг хэллэгийг эзэмшүүлэхийн тулд Мэргэжлийн Англи хэлний хичээлийг Гадаад хэлний сургууль, барилгын мэргэжлийн багш нар хамтарч, зарим хичээлийг Англи хэл дээр заах, гадаад ном ашиглах зэргээр шинэлэг аргуудыг нэвтрүүлнэ. ШУТИС-д Гадаад хэлний институт шинээр байгуулагдсан учраас оюутнууд Солонгос, Япон, Хятад, Европын орны бусад хэлний хичээлийг ч сонгон судлах систем нээлттэй боллоо.

- Сургуулийн удирдлагын зүгээс барилгын захиалагч, үйлдвэрлэгч байгууллагуудад хандан хэлэх зүйл байна уу?

- Юун түрүүнд хамтран ажилладаг байгууллагуудтайгаа харилцаагаа улам өргөжүүлэх,  ажил олгогчдын тавьсан шаардлагад бүрэн нийцэхүйц төгсөгчдийг бэлтгэхийн төлөө манай сургууль хичээн ажиллаж буйгаа мэдэгдье. Барилга, Хүрээлэн байгаа орчин, Архитектурын чиглэлийн компаниуд өөрсдийн хэрэгцээтэй мэргэжилтнүүдийн талаарх мэдээлэл, төгсөгчдөд тавигдах нарийвчилсан ур чадваруудын жагсаалт гаргаж өгвөл сургалтын хөтөлбөртөө тусган хэрэгжүүлэх болно. Төгсөгчдийн Холбоотой хамтран харилцагч бүх байгууллагаасаа энэ талаар дэлгэрэнгүй судалгаа авч, тэдний саналыг сургалтанд тусгахаар төлөвлөсөн. Төгсөгчдийн эзэмшсэн ур чадвараас гадна ёс суртахуун, зан чанарын төлөвшилд нь бид анхаарч байгаа.

Аливаа инженер техникийн ажилтан, мэргэжилтнүүд хамт олонтойгоо зөв харьцаатай байх, багаар ажиллах ур чадвар сайтай байх зэрэг хувь хүний төлөвшилд нь түлхүү анхаарч, оюутнуудыг сургахаас гадна хүмүүжүүлэх, төлөвшүүлэх чиглэлд бидний сургалтын зорилго давхар чиглэх юм. Ер нь зөвхөн төгсөгчид гэлтгүй мэргэжилтэн, ажилтнуудын ур чадварыг ажлын байран дээр нь нэмэгдүүлэх, насан туршийн боловсролын системд хамруулах, мэргэжлийн ур чадвар туршлагыг байнга сайжруулах, барилга, авто зам, хүрээлэн буй орчин, архитектурын салбарт гарч байгаа шинэ техник технологи, программ хамгамжийн сургалтуудыг тогтмол явуулах тал дээр та бүхэнтэй хамтран ажиллахад бэлэн байна.