/Улаанбаатар хотын худалдан авах чадвараар баталгаажсан орон сууцны эрэлт/
 

           Цахилгаан станцын үнсийг ашиглах боломжит зах зээлийн хэмжээ
Улаанбаатар хотод амьдардаг нийт өрхийн 58 хувь нь буюу 189,240 өрх, орон нутгаас шилжин ирж сууршиж байгаагаас орон сууц худалдан авах хүсэлтэй өрхийн тоо нэмэгдэж 201,696 байгаа ч худалдан авах чадвараар баталгаажсан 63,615 өрх бодит эрэлтийг бий болгож байна. Улаанбаатар хотод инженерийн шугам сүлжээ бүхий дэд бүтэцтэй орон сууц худалдаж авах гэсэн 204,696 мянган өрх байгаагаас 187,039 мянган өрх нь нийтийн орон сууц, 17,657 мянган өрх нь амины орон сууц ашиглахаар төлөвлөжээ. Үүнээс худалдан авах чадвараар баталгаажсан орон сууцны эрэлт нь 63,915 ба мөн үүнээс 2014 онд 29,658 өрх, 2015 онд 20,414 өрх, 2016 онд 8,768 өрх, 2017 онд 2,369 өрх, 2018 онд 2,706 өрх байхаар тооцоо судалгаа гарсан байна.

Худалдан авах чадвараар баталгаажсан өрхийн 86% буюу 54,753 өрх нь 1 м/кв-ийн үнэ нь 1,8 сая хүртэлх төгрөгийн орон сууц худалдан авахаар тооцоо гарчээ. Үүнээс үзвэл Цахилгаан станцын үнсэн орцтой барилгын ханын материалыг ашиглаваас барилгын үнэ буурах нөхцөл бүрдэх тул ДЦС-ын үнсэн орцтой ханын материалын эрэлт ихсэх юм.

          Цахилгаан станцын үнсэн орцтой 3 (хөндийт блок, хөнгөн блок, хуурай хольц) бүтээгдэхүүний зах зээлийн хэмжээ
 
2015 оны Гаалийн ерөнхий газрын статистик мэдээнээс үзэхэд ДЦС-ын үнсэн орцтой ханын 3 төрлийн блоктой ижил дараах материалууд импортоор орж ирсэн байна.
 

 
2015 оны эхний улирлын импортын мэдээгээр 71 мянган куб метр ханын блок буюу 3,3 сая долларын бараа бүтээгдэхүүн орж иржээ. Энэ нь ийм импортыг орлох бүтээгдэхүүнийг дотооддоо үйлдвэрлэх томоохон орон зай байгааг илэрхийлнэ. Гэлээ ч блокийн үйлдвэрлэл суурилагдсан хүчин чадлаа бүрэн ашиглавал энэ чиглэлийн дотоодын үйлдвэрлэлүүд барилгын ханын материалын хэрэгцээг бүрэн хангахын зэрэгцээ, одоогийн баригдаж байгаа цементийн үйлдвэрүүд ашиглалтад орсноор дотоодын цементийн хэрэгцээг бүрэн хангах хүчин чадалтай болно.

           Худалдан авагчийн зан төлөв
 
Үнсэн орцтой блокны талаар хэрэглэгчид ташаа мэдээлэлтэй байдгаас тэдний талаар судалгаа явуулж үзэв. Судалгаанд оролцогчдоос цахилгаан станцын үнсэн орцтой блокыг зах зээл дээр хэр сонирхдог талаар тодруулж үзэхэд оролцогчдын 50 орчим хувь нь сонирхоно гэсэн хариултыг өгсөн. Доорх графикаас судалгаанд хамрагдагсад цахилгаан станцын үнсийг зах зээл дээр сонирхоно гэсэн хүлээлттэй байгаа нь харагдаж байна. Судалгааны явцад үйлдвэрлэгч, хэрэглэгч, барилга угсралтын компани, борлуулагч нарын хувьд цахилгаан станцын үнсэн орцтой бүтээгдэхүүнийг хүний эрүүл мэндэд хор хөнөөлгүй гэдгийг батлаж чадвал зах зээлийн эрэлт нэмэгдэх бүрэн боломжтой байгааг онцолж байсан бол иргэдийн хувьд илүү хямд бүтээгдэхүүн зах зээлд нийлүүлэгдэх боломжтой гэдгийг онцолж байсан. Судалгааны явцад цөөн тооны үйлдвэрлэгчид бүтээгдэхүүний нэр хүндээс шалтгаалж цахилгаан станцын үнсийг барилгын материалд ашиглахад сөрөг байр сууриас хандаж байсан.

/Цахилгаан станцын үнсэн орцтой бүтээгдэхүүнийг хэр сонирхоно гэж бодож байна вэ гэсэн асуулгын хариулт/

Цахилгаан станцын үнсэн орцтой болон уламжлалт аргаар цемент ашигласан хоёр блокны алийг нь сонгох эсэхийг тодорхойлж үзэхэд үйлдвэрлэгчдийн 60 орчим хувь уламжлалт аргаар цемент ашиглан үйлдвэрлэсэн бүтээгдэхүүнийг, харин иргэд ба борлуулагчдын хувьд ялгаагүй гэсэн хариултыг авсан. Үүнээс үзвэл үйлдвэрлэгчид цахилгаан станцын үнсний хор нөлөөллийн талаарх баттай мэдээлэл байхгүй үйлдвэрлэх технологийн хувьд мэдлэггүй байгаа нь харагдсан. Харин иргэд болон борлуулагчдын барилгын материалыг сонгохдоо тухайн материалын үнэ хямд байдал, чанартай, баталгаатай байдлыг илүү чухалчилдаг болох нь харагдсан.

/Цахилгаан станцын үнсэн орцтой блокыг хэрэглэгчид ямар хэрэгцээнд зориулан худалдан авдаг вэ асуулгын хариулт (Борлуулагч)/

    Өнөөдрийн байдлаарх цахилгаан станцуудын үнсэн сангийн зохицуулалт
ДЦС-ын мэргэжилтнүүд үнсийг зарж борлуулснаар шинээр үнсэн сан байгуулах зардлаа санхүүжүүлэх, байгууллагын өөрийн орлогыг нэмэгдүүлэх зэрэг давуу талуудтай болохыг онцгойлон дурддаг. ДЦС-уудаас үнсээ харьцангуй тогтмол борлуулж байгаа нь ДЦС-4 байна. ДЦС-4 нь 2015 оны эхний улирлын байдлаар 18 аж ахуй нэгж байгууллагатай гэрээ байгуулснаас хуурай үнсийг 100 хувь нойтон үнсийг тодорхой хэмжээгээр худалдан авдаг. Бусад цахилгаан станцын хувьд албан ёсоор борлуулалт хийдэггүй ба Дархан ДЦС-ын хувьд Хөтөлийн цемент, шохойн үйлдвэртэй хамтарч ажиллахаар төлөвлөсөн байна.
Одоогийн байдлаар гол 4 ДЦС үнсэн санд нийт 9,368,000 м3 нойтон үнс агуулагдаж байна. Нэг үнсэн санг ойролцоогоор талбайн хэмжээ, гүн зэргээс хамааран 10-25 жил ашигладаг байна. Харин ДЦС-ын одоогийн ашиглаж байгаа үнсэн сан 2020 оноос өмнө бүгд дүүрэх төлөвлөгөөтэй байна. Шинэ сан байгуулахад Улаанбаатар хотын ДЦС-ын хувьд 5-6 тэрбум бол орон нутгийн ДЦС-ын хувьд 2-3 тэрбум төгрөг шаардагддаг.
 

1. Цөмийн энергийн болон цацрагийн газраас холбогдох зөвшөөрөл авах;
3. ДЦС-ын холбогдох албан тушаалтанд үнс худалдан авах хүсэлт, өргөдөл бичих;
4. ДЦС-ын холбогдох албан тушаалтнаас зөвшөөрөл авч гэрээ, хэлэлцээр байгуулах;
5. ДЦС-ын холбогдох мэргэжилтэнгээс үнсэн сангийн хаанаас олборлох талаар зөвшөөрөл авах;
6. Үнсэн сангаас экскаватороор үнс хутгаж, машин дээр ачих;
7. Үнсэн сангаас нацос ашиглах үнсийг битүү ачигч машинд ачиж зөөвөрлөх;
8. Зөөвөрлөж ирсэн үнсийг битүү силос эсвэл битүү агуулахад хадгалах гэх мэт болно.