- Барилгын салбарынхан судалгаагүй ажилласнаас амжилтгүй ажиллаж буй төслүүд цөөнгүй байна. Барилгын салбарынхан судалгааг яагаад хийх хэрэгтэй гэж бодож байна вэ?

- Аливаа байгууллага гадаад, дотоод орчны өөрчлөлтийг соргог мэдэрч, түүнд хариу үйлдэл үзүүлэн өөрчлөгдөж, хөгжиж байх ёстой. Хямралыг алдагдал багатай даван туулах нь эрсдэлийг тодорхойлж, бууруулах тогтолцоог хэрхэн бүрдүүлснээс шалтгаалдаг. Сайн удирдлага бол хямралын үед нөхцөл байдлыг зөв олж, тодорхойлоод урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээ авдаг бол, муу удирдлага нь үүссэн нөхцөл байдалд хариу үйлдэл хийлгүй асуудлыг улам хүндрүүлдэг.

- Олон улсад хямралын үед банкууд нь хэрхэн арга хэмжээ авч ажилласан туршлагууд байдаг вэ?

- Олон улсын түвшинд 2001 онд Германы Банкгесельшафт банк зээлийн эрсдэлээс шалтгаалан 800 сая долларын алдагдал хүлээсэн. Энд зээлийн эрсдэлээс гадна зээлийн бодлогоо тодорхойлж, шийдвэр гаргасан удирдлагуудын алдаатай бодлого буюу үйл ажиллагааны эрсдэл их нөлөөлсөн гэж үздэг. Зээл, зах зээлийн эрсдэл нь тухайн үеийн эдийн засаг, санхүүгийн салбарын нөхцөл байдалтай холбоотой үүсч байсан байна.

- Хямралын үед Монголын арилжааны банкууд хэрхэн ажиллаж байна? Банкууд орон сууцны ипотекийн зээлийг гаргах сонирхол бага байна уу?

- 2007-2008 оны санхүүгийн хямралын үеэр эрсдэлд орсон ихэнх банкууд зээлийн хэт их төвлөрөлтэй, хөрвөх чадвартай активын хэмжээ бага байсантай холбоотой хадгаламж эзэмшигчийн гэнэтийн татан авалтыг биелүүлж чадаагүйгээс хөрвөх чадварын эрсдэлд орсон байдаг. Тиймээс хямралын үед Монгол улсын арилжааны банк эдийн засгийн нөхцөл байдлыг урьдчилан тодорхойлж, сэргийлснээр зээлийн эрсдэлийг хэрхэн бууруулах боломжтой талаар өөрийн арга хэмжээнүүдийг авч ажиллаж байна.

- Ажилгүйдэлтэй холбоотой иргэдийн орлого буурсан нь чанаргүй зээлд хэрхэн нөлөөлсөн вэ?

- 2008 онд Монгол Улсын эдийн засаг хямарч эхэлсэнтэй холбоотойгоор нийт зээлд эзлэх чанаргүй зээлийн хэмжээ дөрвөн улирал дараалан өсч, 17 хувьд хүрч байсан. Харин эдийн засгийн идэвхжил буурч, иргэдийн худалдан авалт буурахын хэрээр зээлийн чанарт нөлөөлсөн. Бусад салбарыг харахад уул уурхайн салбарт олгосон нийт зээлийн 12 хувийг чанаргүй зээл эзэлж байгаа бол боловсролын салбарт энэ хэмжээ 18 орчим хувиар хэмжигдэж, хамгийн өндөрт тооцогдож байгаа юм.

- Барилга, үл хөдлөх хөрөнгийн салбарт ажиллаж буй байгууллагууд 2016-2017 оныг өөр өөрхийнхөөрөө таамаглаж төлөвлөлтөө гаргаж байна. Таны хувьд юу гэж зөвлөх вэ?

- Бизнесийн салбарын ширүүн өрсөлдөөн дунд аль судалгаа, төлөвлөлт сайтай нь оршин тогтнож, өргөжин хөгжиж байна. Ямар ч байгууллагын хувьд судалгаанд тулгуурласан төслүүд л амжилттай болсон байдаг. Барилгын салбарын хувьд эдийн засгийн хоёрдогч мөнгө эргэлддэг зах зээл бөгөөд олон салбарын бизнест нөлөөлж байдаг онцлогтой. Тухайлбал, оффис, үйлчилгээ, барилгын материал, ахуйн электрон бараа, тавилга, тээврийн зах зээл гэх мэт. Тиймээс эдгээр салбарынхан шинэ боломж, бизнесийн өргөжилт, шинэчлэлийн төлөө зах зээл, хэрэглэгч, өрсөлдөгч, бүтээгдэхүүнийхээ судалгааг бодитойгоор сайн хийх хэрэгтэй.

- Орон сууцны эрэлт, нийлүүлэлт, үнийн талаар 2016 оны судалгааг хийсэн гэсэн. Энэ талаар мэдээлэл өгөөч?

- Зах зээлийн үнэд орон сууцны эрэлт, нийлүүлэлт, зээлийн хүүгийн түвшин, ажилгүйдлийн түвшин, инфляци, иргэдийн бодит орлогын түвшин зэрэг хүчин зүйлс нөлөөлж байна гэсэн судалгааг гаргасан. Мөн орчны тав тух, аюулгүй байдал, дэд бүтэц, сургууль, цэцэрлэг, нийгмийн бусад үйлчилгээ болон орон сууцны ипотекийн зээл чухал нөлөө үзүүлж байна. Бид “Барилга, үл хөдлөх хөрөнгийн судалгааны тайлан 2016” ажилдаа энэхүү бүх судалгааг нэгтгэн оруулсан байгаа.  

- Судалгааг мэргэжлийн байгууллагаар хийлгэхийн давуу тал нь юу вэ?

- Судалгааг мэргэжлийн байгууллагаар хийлгэх нь хэд хэдэн давуу талтай. Судалгаанд оролцох зорилтот сегментийг сонгох, асуулт боловсруулах, дүн шинжилгээ хийж үр дүнг гаргах зэрэг судалгааны үе шат бүрт мэргэжлийн ур чадвар шаарддаг. Мөн захиалагч байгууллагын хувьд мөнгөн зардлыг хэмнээд зогсохгүй, цаг хугацааны хувьд ч хэмнэлттэй. Бизнесээ өргөжүүлэн тэлж, шинэ зах зээлд хөл тавих, шинэ төсөл хэрэгжүүлэхээр төлөвлөн ажиллаж буй хүмүүст зах зээлийн өнөөгийн байдал, эдийн засгийн нөхцөл байдлыг бодитооор үнэлж, эрсдэлээ тооцох шаардлага тулгардаг.
 
Эрсдэлийг тооцож, зах зээлийг бодитоор үнэлэх нь төсөл амжилттай хэрэгжих эхлэл юм. Хэрэв эдгээрийн аль нэгийг л алдаатай хийвэл судалгаан үр дүн бүхэлдээ буруу гарах  эрсдэлтэй. Иймд эдгээр эрсдэлийг үүрэлгүй бодит судалгааны дүнд тулгуурлан, хөндлөнгийн дүгнэлт, санал зөвлөгөөг авч бизнесээ улам өргөжүүлэн ажиллах боломж бий гэдгийг бизнес эрхлэгчиддээ хэлэх байна.