Залуу инженерүүдэд зориулан харилцан туршлага солилцох, зарим зөвлөгөөг өгөх зорилгоор салбартаа багагүй хугацаанд ажиллаж, мэдлэг туршлага хуримлуулсан, үеийнхнээ манлайлж яваа Барилгын инженерүүдээс зөвлөгөө авлаа.

"КАВАЛКОМ МОНГОЛ" ХХК-ын Төслийн инженер Ширмэнгийн Дулам


       
        Инженерийн мэргэжлийг сонгон суралцагч болон залуу инженерүүдэд өөрийн ажлын туршлага, өдөр тутмын удирдлагын арга барилыг хуваалцаж байгаадаа баяртай байна.  Барилгын инженер мэргэжил нь тухайн мэргэжлийг хэр эзэмшсэнээс гадна хувь хүний өөрийн зохион байгуулалт, асуудалд дүгнэлт хийж шийдвэрлэх чадвараас ихээхэн хамаардаг. Инженерийн гаргасан аливаа шийдвэр, тооцоолол нь олон хүний хөдөлмөр, цаг хугацаа, эд хөрөнгө, цаашлаад тухайн барилгын чанарт шууд нөлөөлдгөөс үүсч болох эрсдэлийг урьдчилан тооцсон байвал гарч болох сөрөг үр дагаврыг зохицуулах боломжтой. Барилгын үйлдвэрлэлд олон төрлийн ажил нэгэн зэрэг явагддаг. Барилгын сууриас эхлэн ашиглалтад оруулах хүртэл нягт зохион байгуулсан үйл ажиллагааны бүрдэл юм. Энэ үйл ажиллагааг хэрхэн төлөвлөж, зохион байгуулсан гэдгээс үйлдвэрлэгчийн ашиг, хэрэглэгчийн аюулгүй, тав тухтай амьдрах боломжууд хангагдана. 

ХЯНАЛТЫН ИНЖЕНЕР
Барилгын захиалагч, гүйцэтгэгч, тухайн барилгын зураг төсөл боловсруулагчийн хамтын ажиллагаанаас уг төслийн барилгын ажил явагддаг билээ. Дээрх гурван субъектийг хооронд нь уялдуулж мэргэжил аргазүйн зөвлөгөө, удирдлагаар хангах чиг үүрэг бүхий ажлын байр бол захиалагчийн “Хяналтын инженер” юм л даа. Барилгын тухай хууль, Барилга захиалагчийн дүрэмд заасны дагуу барилга байгууламж барих, засварлах, шинэчлэх, өргөтгөх ажлыг гүйцэтгэх нөхцөлийг зохих ёсоор бүрдүүлж эхлүүлэхэд батлагдсан зураг төсөл, стандарт, техникийн нөхцөл болон технологийн хяналтыг тавьж гүйцэтгэлийг баталгаажуулах, хөрөнгө оруулалт, санхүүгийн эх үүсвэрийг үр ашигтай зарцуулах, материал, тоног төхөөрөмжийн нийлүүлэлтийг оновчтой зохион байгуулах, барилга байгууламжийг цаг хугацаанд нь ашиглалтад оруулахтай холбоотой бүхий л үйл ажиллагаанд хяналт тавьж ажиллах нь хяналтын инженерийн үүрэг юм. 

Цаг үеийн байдлаар төлөвлөж буй ажлаа төслийг гүйцэтгэх ажлын графиктай тулгаж, харьцуулан хаана хугацаа алдаж болох, хаана нь ажиллах хүч, материал хангамж тасалдах, ажил хоорондын уялдааг хэрхэн хангах тухай дэлгэрэнгүй төлөвлөгөө боловсруулах хэрэгтэй. Ажлын графикт ихэнхдээ ерөнхий байдлаар тооцоолсон байдаг нь захиалагч гүйцэтгэгчийн хооронд үл ойлголцох, ажил удааширч төлөвлөсөн хугацаанд барилгын ажил дуусахгүй байх эрсдэл гардаг. Олон төсөл хэрэгжүүлэгчдийн нэгэн хэвшмэл байдал нь захиалагч, гүйцэтгэгч талтай харилцан тохиролцож, ажлын график гарган, хананд календарь хадаад ажлаа дуусгах хугацаагаа тооцоолон, тэр өдрийг хүлээн суудаг. Дунд нь цаг уурын гэнэтийн нөхцөл байдал, материалын гачигдал гэх мэт шалтгаанаар хичнээн өдөр алдаж байгааг тооцоолоод байдаггүй. Мөн материал ханган нийлүүлэгч, тээвэрлэгч, гүйцэтгэгч байгууллагын ажиллах хүчин, барилгын талбайн зохион байгуулалт, ачаа материал өргөх, буулгах техник, механизмын хүрэлцээ, барилгын талбайн ачаа зөөх, хүн, авто техник, зорчих хэсгийн зай талбай, шат вандан, тэр ч байтугай захиалагчийн санхүүгийн чадвар, төлбөр төлөх хурд гээд маш олон хүчин зүйлээс шалтгаалан тухайн ажил төлөвлөн хугацаандаа дуусахад муугаар нөлөөлдөг. Миний хувьд барилгын талбайд ажил жигд, саадгүй, аюулгүй явж байх бүх төлөвлөгөө, цаашид ямар ажил өрнөх, хэдийд ямар материал буух зэрэг өрнөлийг яг болж буй мэтээр төсөөлснөөр одоо юу хэрэгтэй, юу хийх вэ гэдэг нь тодорхой болдог. 

Өдөр бүр барилгын талбайд ажил жигд өрнөж байвал чи зөв тооцоолсон байна гэсэн үг. Хийснээ дараагийн өдөр давтан хийж байх нь алдаа юм. Тухайн ажлыг эхний удаа буруу хийсэн хүн дахиж хийнэ. Дахиж хийхийн тулд эхний ажлаа нураана. Энэ ажилд зарцуулсан материал, цаг хугацаа, ажлын хөлс үрэгдэнэ, хохирно. Тиймээс аль болох нэг ажлыг хоёр удаа хийлгэхгүй байх нь чухал юм.
Барилга захиалагч, хөрөнгө оруулагчдын гаргадаг нийтлэг алдаа нь өөрийнхөө эд хөрөнгөд мэргэжлийн бус хүнийг томилон барилгаа даатгаж, орхидогт байгаа юм. Мэдээж мэргэжлийн бус хүн барилгын үйлдвэрлэлийг удирдахад мэдэхгүй, чадахгүй зүйл гарахаас гадна гүйцэтгэгчийн амаар барилгын аюулгүй байдлыг зөрчсөн үйлдлийг хүртэл мөрдөж байгаа харагддаг. 

Хяналтын Инженерийн анхаарвал зохих зөвлөгөө
 

Энэ нь захиалагч-гүйцэтгэгчийн гэрээнд ажил эхлэх дуусах хугацаа, ажлын хөлсийг л тусгасан буюу ерөнхий байдлаар, захиалагчийн өгсөн гэрээний төсөлд тулгуурлан байгуулна. Гэтэл тооцоолоогүй шалтгаанаар ажил саатах, удаашрах, гэрээний хугацаан зөрчигдөж, аль нэг талаа хохирооход хүрдэг. Аль нэг талаас шууд шалтгаалахгүй аливаа бэрхшээлийг тусгах нь чухал. Жишээ нь: ханган нийлүүлэгч, цаг агаар, байгалийн хүчин зүйл гэх мэт. Иймд үүсч болох бүх эрсдэлийг гэрээний заалтад нарийн тооцож гарах, шийдэх арга замуудыг сонгох хэрэгтэй.

Талбайд аль нэг туслан гүйцэтгэгчийн явуулж буй үйл ажиллагаа нь нөгөө нэг гүйцэтгэгчийн ажилд саад болохгүй, давхцал үүсэхгүй байхаар тооцох нь зүйтэй.  Барилгын аль нэг давхарт эсвэл зорчих хэсэгт бараа материал хэт овоорсон, өөр өөр компани, бригадууд нэг талбайд ажиллах зэрэг нь нэгнийхээ хөдөлмөрийн бүтээмжид сөргөөр нөлөөлдөг.

Өрөгт бүтээц, угсралтын ажил зэрэг явагдаж байгаа нөхцөлд краны ачаа зөөх цагийг гүйцэтгэгч нарт тодорхой болгон хуваарилаж өгөхгүй бол олон цагийн хүлээлт гарч, ажлын бүтээмж буурдаг.

Ямар нэг компани, хувь хүнд ажлын шаардлага, зөвлөгөө өгсөн бол түүнийг заавал өөрийн дэвтэртээ тэмдэглэж байх нь чухал. Өгсөн үүрэг даалгаврыг биелээгүй тохиолдолд өөрийн дэвтрээ эргүүлээд хэдэн сарын хэдэнд ямар чиг үүрэг өгсөн нь тодорхой болно. Энэ нь миний баримталдаг зарчим.

Зураг, төсөл зохиогчийн  хяналтыг цаг тухайд нь хийлгэж,  зохиогчийн хяналтын гэрээний үүргээ биелүүлэхийг шаардах хэрэгтэй. Хэрэв дуудсан цагт ирээгүй бол тэмдэглэгээ хөтлөж мэдэгдэл хүргүүлээрэй.

Аливаа мэдэгдэл шаардлагыг амаар биш албан бичгээр хүргүүлэх нь илүү үр нөлөөтэй. Албан бичиг он сартай, шаардлага нь тодорхой, биет баримтаар үлддэг юм.

ЗОХИОГЧИЙН ХЯНАЛТ
        Барилгын ажлын явцад барилгын зураг зохиогчийн хяналт хийлгэнэ гэдэг их хүндрэлтэй, хүнд сурталтай ажил. Зураг зохиогчийн хяналтыг инженерийн хийцтэй бүх төрлийн барилга байгууламж, инженерийн шугам, сүлжээний угсралт (засвар), хот тосгон, хорооллын ерөнхий төлөвлөгөөг хэрэгжүүлэх ажилд өмчийн хэлбэр, хөрөнгө оруулалтын эх үүсвэр, хэмжээг харгалзахгүйгээр заавал хийлгэсэн байна. Гэтэл бодит байдал дээр зураг зохиогч нь өөрийн хяналтыг ил, далд ажлын актад гарын үсэг зурах хэлбэр төдийд гүйцэтгэдэг нь нууц биш юм. Зохих журмын дагуу захиалагчтай “Зохиогчийн хяналт”-ын гэрээ байгуулан барилга үйлдвэрлэлийн явцад барилга байгууламжид хэрэглэж буй материал, бүтээц, эдлэл, түүний чанар нь улсын стандарт, зураг төсөл, туршилт, лабораторийн шинжилгээний үр дүн паспортын үзүүлэлттэйгээ тохирч байгаа эсэхэд болон барилга байгууламжийг барих явцад гүйцэтгэсэн ба гүйцэтгэж байгаа ажил нь зурагт заагдсан төслийн шийдэл, ажлын баримт бичгүүдийн дагуу хийгдэж байгаа эсэхэд хяналт тавих үүрэгтэй. Энэхүү үүргийн дагуу далд холбоос, гагнуурын ширээс, угсралт, бетон цутгалтын үе шатуудад үйлдвэрлэлийн талбайд зохиогчийн төлөөлөл өөрийн биеэр байлцан дүгнэлт, баталгаажуулалт өгч байх ёстой.
Эцэст нь хэлэхэд, захиалагчийн өгсөн үүрэг даалгавар нь барилгын чанар, ашиглалт, бат бэхэд шууд буюу дам хэлбэрээр сөрөг нөлөөтэй байвал эдийн засгийн хэмнэлтийг үл харгалзан өөрийн инженерийн байр суурин дээр бат зогсох ёстой. Инженер таны удирдаж буй барилга, орон сууцыг нэгэн залуу гэр бүл худалдаж авна гэж бодоход нэг айлын 20 жилийн хөдөлмөр, 20 жилийн зээлийн төлөлт байгаа учир аль болох чанартай бүтээл босгохыг хичээгээрэй. Барилгын инженер бол хөрөнгө оруулагч, захиалагч, гүйцэтгэгч, хэрэглэгчийг холбосон гүүр учраас бүх талыг тэнцвэртэй уялдуулан, барилгын үйлдвэрлэлийн ачааг үүрдэг хүндийг өргөгч юм.

ЕРӨНХИЙ БОЛОН ХОРШИН ГҮЙЦЭТГЭГЧ НАРТАЙ ДААЛГАВАР СОЛИЛЦОХ

Нийтэлсэн: Der Wanderer

Барилгын зураг төсөл гэдэг нь олон мэргэжлийн инженер, архитекторуудын хамтын цогц бүтээл. Тиймээс зураг төслийн ажлыг эхлэхийн өмнө хэнээс болон хэнд юуг өгөх ёстой вэ гэдгийг сайн ойлгосон байх шаардлагатай. Харамсалтай нь ямар ч норм, дүрэм, ном, товхимолд энэ тухай зааж өгөөгүй. Ойлгомжтой байх үүднээс дараах схемчилсэн бүдүүвчийг үзүүлье.

Хорших тус бүрийг дэлгэрүүлвэл.

Архитектор
Архитектор нь барилгын план зургийг хорших хэсгүүдэд гаргаж өгнө. Өөрийн талаас цахилгааны зураг төслийг гүйцэтгэж байгаа инженер нь эргээд архитектордоо цахилгааны самбар байрлуулах нүх буюу ниш, босоо шугамын шахт мөн шаардлагатай бол кабелийн тавиур тавигдах том нүхнүүдийг даалгавар болгож өгөх ёстой. Манай улсад ихэнхдээ архитектор нь технологийн даалгавар өгдөг ба энэ нь зарим нэг хүндрэлийг үүсгэх тохиолдол бий.

Барилга бүтээц
Архитектор болон барилга бүтээцийн инженерүүд нь нэг газар харьяалалтай байх нь элбэг. Барилга бүтээцийн инженерүүдтэй технологийн өрөөг төлөвлөх үед нягт ажиллах хэрэгтэй болдог. Цахилгааны самбарын өрөөнд кабелийн оруулга хийх үед оруулгын хоолойг сууринд гаргаж өгөх, мөн кабелийн тавиурыг бэхлэх хананы хийцэнд хүчитгэх даалгавар өгөх гэх мэт асуудлуудыг шийднэ. Барилгын зоорийн давхарт дэд станц байрлуулах тохиолдолд хамтарч зураг төслийн даалгавар бэлдэх хэрэгтэй.

Технологи
Технологич нь цахилгаанд холбогдох технологийн тоноглолуудын даалгаварыг гаргаж өгнө. Мөн барилгын цахилгаан хангамжийг тогтооход хүндрэл гарвал технологичтой зөвлөлдөх хэрэгтэй. Харамсалтай нь дээр хэлсэнчлэн ихэнх зураг төсөлд архитектор нь технологичийн үүргийг гүйцэтгэдэг юм шүү.

Халаалт, салхивч
Бүх барилга халаалт, салхивчийн төхөөрөмжүүдтэй ба одоогоор тэдгээр нь цахилгаангүй ажиллах боломжгүй байгаа юм. Цахилгааны инженер нь халаалт, салхивчийн инженерт даалгавар өгөх нь ховор боловч жишээ нь томоохон серверийн өрөө, дэд станцуудын хувьд шаардлагатай агааржуулалт, температурын утгуудыг даалгавар болгож өгдөг тохиолдол бий. Гэвч ажлын уялдаатай байх харилцан зөвшилцөх зүйл гарцаагүй гарч байдаг.

Цэвэр, бохир ус
Галын усны насос, ахуйн халуун, хүйтэн усны насос, галын насосны удирдлагын товчлуур зэргийг даалгавар болгож өгнө. Галын насоснууд бүгд 1-р зэргийн хэрэглэгч байдаг гэдгийг байнга санах шаардлагатай.

Холбоо, дохиолол
Цахилгааны инженер нь галын болон хулгайн дохиоллын станц,сервер зэргүүдийг тэжээлд холбож 
өгдөг бол холбоо, дохиололын инженер нь хүчний тоног төхөөрөмжүүдийн шаардлагатай холболтын контактууд болон гэрэлтүүлгийн даалгаварыг өгдөг.

Автоматжуулалт
Цахилгааны инженер нь удирдлагын самбаруудыг тэжээлд холбож өгдөг ба ихэнхдээ автоматжуулалтын тоног төхөөрөмжүүд цахилгааны самбарын өрөөнд, дэд станцад мөн вент камерын өрөөнүүдэд тоноглогддог.

Төсөв
Цахилгааны инженер нь төсөвт материалын түүврийг гаргаж өгөх үүрэгтэй.
Зураг төслийн компаниудад хорших инженерүүдийн даалгавар өгөх, авах нь янз бүрээр явагддаг. Зарим нь даалгаваруудаа мэйлээр эсвэл файлаар заавал өгж, авдаг байхад зарим нь зүгээр ярилцаад болчихдог жишээтэй. Мэдээж бүх даалгавруудыг ярилцаад болчихно гэж байхгүй, хамгийн найдвартай нь албан ёсны гарын үсэгтэй даалгавар авч байх юм.
 
Манайд барилгын зураг төслийн ажил дараах шат дамжлагаар явагддаг.
1. Нэн түрүүнд захиалагч архитектур байгуулалтын компанитай уулзаад барилгын эскизээ гаргана. Ажлын багтаамжийг тооцож, төлбөрөө тохиролцоно.
2. Ажлын зураг гарсны дараагаар хорших буюу халаалт, салхивч, цэвэр бохир ус, цахилгаан, холбоо дохиолол, автоматикийн инженерүүддээ байгуулалтаа өгч, хорших ажлын гэрээ байгуулдаг. (Мэдээж өөр өөр компаниудын хувьд шүү дээ. Нэг газар цогцоор зураг хийдэг бол ажлын гэрээ гэж байхгүй)
3. Гэрээ хийгдсэнээр хорших компаниуд өөр өөрсдийн мэргэжлийн ажлын зургаа гаргана.
Эндээс харахад архитектор дээр л зураг төслийн ажил эхлэнэ гэдгийг анзаарч байгаа биз ээ. Тиймээс танилын хүрээ хэдий чинээ өргөн байна, төдий чинээ ажлын олдоц өндөртэй байна гэсэн үг. Зарим хүмүүс нэг олдсон ажил дээр хэтэрхий өндөр үнэ гаргаад түүгээрээ зүтгээд байдаг тал бий. Гол нь удаан хугацааны түншлэл нь нэг удаагийн томоохон ажлаас илүү үнэ цэнэтэй гэдгийг санах хэрэгтэй. Иймд уян хатан байх нь чухал.
 
Барилга баригдах талбайн талаар мэдээлэл цуглуулах хүчин зүйлүүд
 
ШУТИС-ийн Барилга Архитектурын ахлах багш, Архитектор С.Амгалан
 

Аливаа барилгыг барихад техникийн нөхцлийг цуглуулахаас гадна тухайн барилгын барилгадах орчинтой нь уялдуулах, барих явцад ч баригдсан хойно нь ч орчин ахуйд төвөгтэй байдал үүсгэхгүйн тулд судалгаа, мэдээлэл цуглуулж, гарч болох дутагдлыг арилгадаг. Үүний тулд дараах зөвлөмжийг өгч байна.
 
1.     Байршил
·          Дүүрэг болон сумын орчны тойм
·          Барилга баригдах талбайн орчны тойм
·          Барилга баригдах талбайгаас гол зам хүртэл явган зорчих хугацаа
·          Барилга баригдах талбайгаас үйлчилгээний төвүүд хүртэл зорчих хугацаа
·          (Хотын төв, Буянт ухаа гэх мэт)
 
2.     Орчин

 
3.    Талбайн хэмжээ, бүсчлэл
·          Барилга барих талбайн урьдчилсан хэмжээ
·          Ерөнхий төлөвлөгөөний зураг төсөлд тусгагдсан барилгын өндрийн хязгаар
·          Барилгын ашигтай талбайгаас хамаарсан задгай авто зогсоолын хэмжээ
·          Нэмэлт үйл ажиллагаа төлөвлөснөөс үүдэлтэй ЕТ-ийн бүсчлэлд зөрчигдөх нөхцөлүүд
 
4.    Байгалийн, биет зүйлс
·          Талбайн өндөр
·          Барилга баригдах талбайн хамгийн өндөр цэг, хамгийн нам дор цэг
·          Барилга баригдах талбайн налуу хэсэг болон тэгш хэсэг
·          Борооны ус урсах чиглэл (хаяалбарт перпендикуляр чиглэлд)
·          Цаашид авч үлдэх боломжтой байгалийн тогтоц
·          Хөрсний тогтоц ( шороон, хайрган, хадархаг гэх мэт)
 
5.    Хөдөлгөөн
·          Авто болон явган зорчих хөдөлгөөн (30 минутын турш нэвтэрч өнгөрөх тээврийн хэрэгслийн тоо, явган зорчигчийн тоо)
·          Барилга баригдах талбай руу хүрч очих боломжтой авто болон явган хөдөлгөөний чиглэл
·          Авто болон явган зорчих хугацаа
 
6.    Инженерийн шугам сүлжээ
·          Төвлөрсөн шугам сүлжээний байршил
 
7.    Харагдац, дуу чимээ, утаа
·          Зэргэлдээх гудамжнуудаас харагдах харагдац
·          Барилга баригдах талбайн хамгийн зохимжтой харагдах өнцөг
·          Барилга баригдах талбайн хамгийн зохимжгүй харагдах өнцөг
·          Ерөнхий төлөвлөгөөний зураг төсөлд тусгагдсанаар харагдах боломжгүй харагдацууд
·          Барилга баригдах талбайгаар нэвт харагдах онцлог элементүүд
·          Дуу чимээ үүсгэгч эх үүсвэрүүд (урт хугацааны туршид)
·          Тоос, утаа үүсгэгч элементүүд (урт хугацааны туршид)
 
8.    Хүмүүс, соёл
·          Зэргэлдээх орчинд амьдарч, ажиллаж байгаа хүн амын насны бүлэг, хүн амын нягтшил, өрхийн тоо, угсаа, ажил эрхлэлтийн байдал, онцгойлсон амралт зугаалгын үйл ажиллагаанууд
·          Орчны сөрөг нөлөө, гэмт хэрэг гэх мэт
·          Түүх дурсгалын онцлог нөхцөл
 
9.    Цаг уур
·          Сар бүрийн дундаж температур, чийгшил
·          Цасны хэмжээ, хунгар тогтох боломжтой газар
·          Салхины зонхилох чиглэл, хурд
·          Нарны тусгал, нарны хамгийн өндөр байршил, хамгийн нам байршил
·          Нар мандах, жаргах цаг (өвөл болон зун)
·          Газар хөдлөлтийн бүс, газар хөдлөлтийн хүч