Технологийн эрин зуунд хөгжил дэвшлийн манлайллаас хоцролгүй, хөл зэрэгцүүлэн алхаж яваа бүтээлч залуус Монголд цөөнгүй бий. АНУ-ын Цахиурын хөндийд олон олон залуу өөрийн авьяас билэг, хүч хөдөлмөрөөрөө нэр алдраа түгээж байхад, тэдний зарим нь эх орондоо шинийг санаачлан, бүтээх үйлсэд хувь нэмрээ оруулсаар байна. Сэтгүүлийн энэ удаагийн дугаартаа бид “Гэрийн ухаалаг автоматжуулалтын систем”-ийг өөрийн оронд төдийгүй, гадны зах зээлд нэвтрүүлэн ажиллаж буй тэдгээр залуусын нэгийг онцлон ярилцлаа.
 

- Баярлалаа. Компанийнхаа талаар товчхон түүх ярья. Та бүхэн сонссон бол 2013 онд АНУ-д хоёр Монгол залуу утасгүй цэнэглэгч (Wireless Charger) зохион бүтээлээ гэж Монголчууд маань нэлээд их шуугиж байсан. Энэ нь бидний АНУ-д хэрэгжүүлсэн анхны төсөл байсан. Төслөөрөө бид АНУ-ын хэрэглэгчдээс хөрөнгө оруулалт босгох оролдлого хийж байсан юм. Нийт 700 мянган ам.доллар босгох зорилготой байсан ч тэрхүү мөнгөний ажил төдийлөн амжилттай болж чадаагүй. Гэхдээ энэ маань бидэнд гадны томоохон зах зээлд нэвтэрч, өөрсдийн “тоглолтыг үзүүлж” болох юм гэсэн итгэлийг төрүүлж, ихээхэн туршлага болсон явдал байлаа. Үүний дараа багагүй хугацаанд зах зээлийн судалгаа тооцоо хийсний үндсэн дээр “Гэрийн автоматжуулалтын систем” хийхээр шийдэж, ажлаа эхлүүлсэн дээ.

Бидний зорилго бол хэрэглэгч хэрэглэхэд маш энгийн, суурилуулахад хялбар, ашиглахад төвөггүй, автоматаар өөрөө ухаалаг үйлдэл хийх боломжтой систем зохион бүтээхэд чиглэж байгаа юм. Энэ нь хэрэглэгч дэлхийн хаана ч явсан гэртээ байгаа юм шиг гэрээ хянаж, удирдах бөгөөд гэр тань ухаалаг болно гэсэн үг. Одоогийн байдлаар бид АНУ-д анхны борлуулалтаа хийсэн, Казакстан улсад Дистрибьютор компанитайгаа гэрээ хийж, ирэх 9-р сараас эскпортолж эхлэхээр болоод байна.  

​
- Технологи хөгжүүлэлт дээр нь гадны зөвлөх, инженерүүд оролцдог уу? Эсвэл дан ганц Монгол залуус өөрсдөө ажиллаж байна уу, уншигчдад маань сонин байгаа байх.

- Гадны хүн нэг ч байхгүй ээ. Монгол залуучууд маань л ажиллаж байгаа. Гадны орнуудад доктор, магистрын зэрэг хамгаалсан эрдэмтэн багш нар маань ч ажиллаж байгаа. Сонирхуулж хэлэхэд манай багийн гишүүдийн 80 хувь нь 25 хүртэлх насны залуус. Залуус голдуу ажилладаг нь энэ салбарын онцлог гэмээр юм уу даа.

- Добу брэндэд хичнээн төрлийн, ямар онцлогтой төхөөрөмжүүд багтаж байна?

- Добу автоматжуулалт, хамгаалалтын системийн иж бүрдэлд Добу удирдлагын төхөөрөмж, мөн бидний зохион бүтээсэн гэрлийн ухаалаг унтраалга, цахилгааны ухаалаг залгуур, хулгайн, галын, агаарын чанарын мэдрэгч, хяналтын камераас гадна цахилгаан хэрэгслүүд, хөшигний мотор, гражийн хаалга, электрон цоож гэх мэт төхөөрөмжүүдийг удирдах релэй төхөөрөмж багтдаг. Добу системийн иж бүрдэлд орж байгаа тоног төхөөрөмжүүд бүгд хоорондоо утасгүйгээр холбогдож ажилладаг, бие биенээ дахин дамжуулагч болдог учир сүлжээний тасалдал үүсэх гэсэн ойлголтыг үгүй болгож, барилгын хэмжээнээс үл хамааран удирдах, хянах боломжийг олгодог.

- Түүхий эдийг хаанаас авдаг вэ? Дотооддоо үйлдвэрлэх боломж бий юу?

- Монголд электроникийн үйлдвэрлэл хийнэ гэдэг нь эдийн засгийн үр ашгийн  хувьд ч, орчин нөхцөлийн хувьд ч хэцүү л дээ. Дэлхийн хамгийн том үйлдвэрлэгч орны дэргэд байгаагаа хэзээ ч мартаж болохгүй. Үүнийг бид маш том боломж болгон харах нь зүйтэй. Олон улсын хэмжээнд үйлдвэрлэлийн дийлэнх хэсэг нь урд хөршид төвлөрч байна. Хамгийн чухал зүйл нь оюуны өмчийн патентаа өөрсдөө найдвартай хамгаалж барьдаг байх хэрэгтэй.

Ямар зах зээлд өрсөлдөхөөсөө хамаараад патентаа хэрхэн авахаа шийдэх нь зөв. Жишээлбэл, гадны томоохон зах зээлтэй орнуудад томоохон компаниудтай өрсөлдөх бүтээгдэхүүн хийж байгаа бол патентаа авахдаа өндөр нэр хүндтэй хуулийн пүүс сонгож авах ёстой. Учир нь тухайн патент дээр ямар нэгэн маргаан гарсан тохиолдолд анх патент явуулсан хуулийн фирм нь хамгаалдаг тогтсон хэвшил бий.

- Одоогийн барилга байшингуудыг ухаалаг төхөөрөмж, дохиолол хамгаалалтын системгүйгээр төсөөлөх аргагүй болсон байх... Энэ тал дээр хүмүүсийн ойлголт, хэрэглээ хэр байна?

- Монголд нэг үеэ бодвол ухаалаг технологийн хэрэглээ нэлээд дэлгэрч байна. Ухаалаг хаус хороолол, орон сууцны хотхонууд баригдаж эхэллээ. Ухаалаг систем нь тансаг хэрэглээнд ордог гэсэн ойлголт манайхны дунд түгээмэл байдаг. Бид Добу системийг бүтээхдээ ухаалаг автоматжуулалтын системийг энгийн хэрэглэгчдийн түвшинд нэвтрүүлэх зорилго тавьсан. Энэ нь үнэ өртгийн хувьд харьцангуй хямд, суурилуулахад хялбар болгоно гэсэн үг л дээ. Жишээ нь, хүмүүс персонал компьютер худалдаж аваад өөрсдөө холболтыг нь хийж хэрэглэдэг шиг Добу системийг худалдаж аваад гэртээ өөрсдөө суурилуулаад ашиглаж болно гэсэн үг юм. Заавал мэргэжлийн инженер очиж суурилуулалт хийх шаардлагагүй болж байгаа нь том давуу тал болно.

- Орчин үеийн техник технологи ямар хандлага руу чиглэж байна вэ? Одоогийн хэрэглэгдэж буй смарт технологийн дараа үеийн дэвшил ямар байх бол?

- Мэдээллийн технологийн хөгжил сүүлийн арваад жил маш хурдацтай хөгжиж байна. Ялангуяа хэрэглэгчдэд шаардлагатай электрон төхөөрөмжүүд асар хурдтай үсрэнгүй хөгжсөн. Та 10 жилийн өмнө ямар утас хэрэглэж байсан, харин одоо ямар утас хэрэглэж байгаагаа бодоод үзэхэд л ялгаа нь тод харагдана.

Смарт технологийн ирээдүйн чиг хандлагын хувьд iOT буюу Internet Of Things гэдэг ойлголт нэлээд хүчтэй яригдаж байгаа. Энэ нь таны хэрэглэж буй электрон төхөөрөмж бүр ухаалаг болж, өөрийн гэсэн хаягтай болно гэсэн үг. Ингэснээр хэрэглэгч жижиг төхөөрөмж болгоныг хүссэнээрээ удирдах, хандалт хийх боломжтой. Үүнийг дагаад өргөн боломжууд нээгдэнэ, мэдээллийн урсгалууд нэмэгдэнэ.

Их хэмжээний мэдээлэл буюу Big Data дээр тулгуурлан статистикууд гаргаж, хотын хэмжээний ухаалаг шийдэл боловсруулах боломжтой болно гээд цааш хязгааргүй хөвөрнө дөө. Ерөнхийдөө тэнд хүрээд зогсоно гэсэн эцсийн цэг байхгүй, цаашид хүний төсөөллөөс ч давах боломжтой. Хамгийн гол нь энэ бүхний цаана технологийн бизнес, томоохон хэмжээний мөнгө яригдаж байгаа гэдгийг бид түрүүлж харах ёстой, түүнд бэлэн байх ёстой. Уул уурхай, хүнд үйлдвэр мэдээж чухал л даа, гэхдээ технологийн бизнесийн онцлог нь бага хөрөнгө оруулалтаар маш их хэмжээний орлого олох ашигтай, байгальд сөрөг нөлөөгүй цэвэр бизнес гэдгийг ойлгох хэрэгтэй.

- Өнгөрсөн хавар АНУ-д туршилтаар худалдаалж эхэлсэн гэсэн. Туршилт амжилттай юу?  

- Шинэ бүтээгдэхүүн болохоор том жижиг бэрхшээлүүд мэдээж тулгарч л байна. АНУ-д байгаа хэрэглэгчидтэйгээ и-мэйлээр байнга холбогдож, хэрэглээний түвшинд тулгарч байгаа асуудал болгоныг жижиг гэлтгүй чухалчилж, сайжруулан ажиллахыг хичээж байна даа.

- Ер нь цаашид дэлхийн зах зээл дээр хэрхэн гаргаж, нэр хүнд, борлуулалтаа өсгөх вэ?

- Ерөнхийдөө хөгжлийн чиг хандлага том зах зээлийг дагах талтай байдаг л даа. АНУ-ын зах зээлд амжилт гаргасан бүтээгдэхүүн дэлхийн аль ч оронд нэр хүндтэй, борлуулалт сайтай байх нь элбэг. АНУ-ыг сонгосон нь ч үүнтэй холбоотой. Amazon.com сайтыг мэдэхгүй хүн дэлхий дээр цөөхөн болов уу. Бид энэ сайтад бүтээгдэхүүнээ тавьж худалдах алхмуудаа хийгээд, одоо сүүлийн шатандаа явж байгаа. Ирэх 9-р сараас экспортын борлуулалтын ажлаа эрчимжүүлнэ.

- Добуг бүтээсэн залуус дараагийн удаад юу бүтээх бол? Шинэлэг санаа, төлөвлөсөн зүйл байгаа юу?

- Технологийн компани учраас энэ салбартаа л зүтгэх болов уу. Мэдээллийн технологийн салбар хэрэглэгчдийн хэрэглээний түвшинд хурдан хөгжиж байгаа ч эрүүл мэнд, уул уурхай, хөдөө аж ахуй гэх мэт орхигдсон салбарууд бас цөөнгүй бий. Тэдгээр салбаруудад чиглэсэн бүтээл хийх талаар ярилцаж байгаа. Мэдээж Монгол угшилтай компани гэдэг утгаараа эх орондоо тулгардаг асуудлууд руу тодорхой хэмжээгээр анхаарал хандуулах сонирхолтой байна. Гэхдээ эхлээд компаниа санхүүгийн хувьд тогтвортой болгох хэрэгтэй л дээ.

- Богино хугацаанд хурдацтай өсөн дэвжиж байгаа компанийн хувьд нийгмийн хариуцлагаа хэрхэн төсөөлж байна? Энэ тал дээр?

- Бид бол инженерүүд. Инженерүүдийн бүтээл олны хүртээл болж, хүмүүсийн амьдралд өөрчлөлт авчирдаг байгаасай гэж хүсдэг. Тиймээс жинхэнэ инженер, зохион бүтээгчдийг төрүүлэх тал дээр ажиллах сонирхолтой байгаа. Өнгөрсөн жилээс “Оном Сургууль” гэж бүрэн дунд сургууль байгуулсан. Цаашид сургуулийн үйл ажиллагаагаа идэвхтэй явуулна даа. Тэндээс улсын ирээдүйг хөтлөх мэргэжилтнүүд суурь боловсролоо эзэмшинэ гэдэгт итгэлтэй байгаа. Үүнээс гадна гарааны бизнесээ эхлүүлж буй “стартап” компаниудад хөрөнгө оруулалт хийдэг сан байгуулах, тэдгээрийг бойжуулах “инкубатор”-тай болмоор байгаа юм.

Монголд дутагдаж байгаа том зүйл бол эхлүүлсэн ажлаа дуусгаж чаддаггүй явдал. Энэ нь хувийн салбарт ч, улсын байгууллагад ч ялгаагүй тулгардаг зүйл. Манайхан “стартап” компаниудыг дэмжинэ, хөгжүүлнэ л гэж ярьдаг, улсаас хөрөнгө мөнгө гаргадаг боловч үр дүн нь хараахан мэдрэгдэхгүй л байна. Гол асуудал нь юунд байна гэдгийг оношилж, шийдэж чаддаггүй юм шиг санагддаг.

- Таны зүгээс энэ салбарт шинээр хөл тавьж буй залууст хандаж юу хэлэх вэ?

- Бид чинь өөрсдөө шинэ хүмүүс шүү дээ (Инээв). Гэхдээ яахав тодорхой замыг туулаад өдий хүрсний хувьд мэдээж зөвлөж хэлэх зүйл байлгүй яахав. Хамгийн эхэнд хэлэх зүйл бол сэтгэл хөдлөл, хөөрлөө дарж, аливаа зүйлийг нухацтай бодож, эргэцүүлж байж эцсийн шийдвэрийг гаргаж сурах хэрэгтэй. Ямар төхөөрөмжийг ямар түвшинд хэнд зориулж, аль зах зээл рүү гаргах, тэндээс зах зээлийн хэдэн хувьд нь бүтээгдэхүүнээ худалдах гэх мэт зүйлсийг судалж, аль болох бодитой үр дүнгүүдийг тооцоолон гаргах хэрэгтэй.

Бас нэгэн чухал зүйл нь санхүүгийн сахилга бат. Шинээр байгуулагдсан компаниуд мэдээж бага хэмжээний хөрөнгө оруулалтаар бизнесээ эхлүүлдэг. Тэгэхээр тэр жоохон мөнгөө яг хэрэгцээтэй зүйлд нь зарцуулаагүйгээс болж асуудалд орсон компаниудын жишээ олон байдаг. “Apple”, “Samsung”-ийг бидэнтэй л адилхан хүмүүс үүсгэн байгуулсан. Гол нь хөгжүүлсэн технологи нь дэлхийг бүрхэн хамарч чадсан, ашиг орлого, компанийн үнэлгээгээрээ олон улсад тэргүүлж байгааг хүн бүхэн мэддэг, ярьдаг боловч тэднээс давсан төхөөрөмж хийж “тренд” болгох боломж байгааг олж харалгүй суугаад байж болохгүй шүү дээ.

Бидэнд боломж бий, гол нь шантралгүй хөдөлмөрлөх л хэрэгтэй. Хичээл зүтгэлийн үр дүн заавал гардаг. Гэхдээ тэр нь заавал чиний халаасанд орсон мөнгөөр хэмжигдэх ёсгүй. Чамд тухайн зүйлийн талаар мэдлэг, туршлага үлдсэн бол тэр чинь чамд үнэт зүйл болж тогтоно.

- Бидэнтэй ярилцсан танд баярлалаа. Танд болон танай хамт олны цаашдын ажилд амжилт хүсье.

- Баярлалаа. Танай хамт олонд ч гэсэн амжилт хүсье.