Сүүлийн жилүүдэд Монгол Улсад орлогоо нуун дарагдуулах, татвар төлөхөөс зайлсхийх нь жирийн үзэгдэл болсон. Гэсэн ч Монгол Улсад байгаа бүх компаниудын хөрөнгө албан ёсоор эзэнтэй болох цаг ойрхон байна. Учир нь 2008 оноос хойш яригдсан Эдийн засгийн ил тод байдлын тухай хууль энэ онд батлагдан хэрэгжээд байна.

      1990 оны ардчилал бидэнд нэг гараанаас бизнесээ эхлэх боломжийг олгож байсан бол өнөөдөр дахин ийм шударга өрсөлдөөний зах зээл ирж байна. Өөрөөр хэлбэл хөрөнгийн дахин хуваарилалт хийгдэнэ гэсэн үг. 2016 оны нэгдүгээр сарын 1-нээс эхлэн Монгол Улсын зах зээлд ажил үйлчилгээ эрхэлж байгаа хэн ч бай татвараа шударгаар төлнө. Энэ хооронд компаниуд засаглалаа сайжруулах шаардлага тулгарч байгаа юм.

         Ирэх онд татварын хууль болон холбогдох хуулийн зүйл заалт чангарна. Эрүүгийн хуулийн 166 дугаар зүйл нь эрүүгийн хууль, зөрчлийн хууль гэсэн хоёр хэсэгт хуваагдан батлагдах магадлал өндөр байна. Ийм үед эртнээс аж ахуйн нэгжүүд хуулийн шинэ орчиндоо тохирсон засаглалтай, тайлан тооцооллоо үнэн зөвөөр мэдүүлж, өөрсдийгөө шударга өрсөлдөөнд бэлтгэх хэрэгтэй. Ийнхүү санхүүгийн бүтэц бий болгоход зургаан сар шаардагдана. 12-р сарын 31-нийг дуустал маш богино хугацаа үлдээд байна.

Уг хуулийн төслийг санаачлагч МҮХАҮТ-ын Удирдах зөвлөлийн дарга бөгөөд Ерөнхийлөгч Б.Лхагважав хэлэхдээ, “2008 онд ил тод байдлын тухай хуулийн төсөл гарч байсан. Би нэгдүгээр сард нь Нийгмийн даатгалын шимтгэлийн хууль гээд гайхалтай хууль гарлаа, төрд өгсөн авилга, хээл хахуулиа ил гаргаад тавиарай гэж мэдэгдсэн. Энэ мэдэгдлийг хийснээс долоо хоногийн дараа Эрүүгийн хуулийн “Авилга, хээл хахууль өгсөн хүн өөрөө сайн дураараа мэдэгдвэл эрүүгийн хариуцлагаас чөлөөлнө” гэсэн дээд шүүхийн тайлбарыг авч хаясан. Тухайн үед Төр нь баталсан хуулийнхаа эсрэг Татварын Ерөнхий Газар ажиллаж байсан.” хэмээн мэдэгдсэн удаатай.  

     Энд олон улсын жишгээс иш татъя. Татварын өршөөлийн салбарт Энэтхэг улс тэргүүлдэг. Тус улсад татварын орлогыг нэмэгдүүлэх, татвар төлөгчдийн хүрээг өргөжүүлэх зорилгоор татварын өршөөлийг 10 жил тутам байнга авч хэрэгжүүлдэг. Улмаар эдийн засаг нь огцом өссөн. Өмнө нь хүнд суртал, авилгын ноцтой асуудал хуримтлагдсан, татвар төлөх уламжлал огт байгаагүй. Мөн ОХУ-д 2007 оны гурав дугаар сарын 1-ний өдрөөс иргэдэд зориулсан татварын өршөөлийн тухай хууль батлагдан гарчээ. Энэхүү хуулиар мэдүүлэх хөрөнгийн хэмжээ хязгааргүй, орлогын төрөл, эх сурвалжийг заахыг шаардаагүй байна. Нуусан татварын 13 хувийг ямар ч банкинд, Холбооны төрийн сангийн тусгай дансанд төлөх ёстой аж. Өршөөлд орлогоо нуун дарагдуулснаас бусад зөрчил гаргасан иргэд, мөн гэмт хэргийн замаар буюу санхүү, гааль, бусад хууль тогтоомж зөрчих замаар олсон орлого хамаараагүй ажээ.

Эцэст нь хэлэхэд, сүүдрийн бизнес эрхлэгчдээс албан ёсны “ил” эдийн засагт шилжих бодит хөшүүргийг бүрдүүлэхийн тулд Эдийн засгийн ил тод байдлын хуулийг ашиглаарай.