Сэтгүүлийн шинэ дугаартаа бид эрчим хүчний барилга угсралтын салбарыг онцлон, дагнасан нийтлэл, сурвалжлага бэлтгэхээр зорилоо. Тиймээс дугаарын зочноор эрчим хүчний салбартай ажил амьдрал, сэтгэл зүрхээ холбосон нэгэн энгүүн хүнийг онцолсон юм.

      Монгол Улсад эрчим хүчний салбарт, эрчим хүчний  барилга угсралтын томоохон бүтээн байгуулалтуудыг хийж гүйцэтгэсэн нэгэн их айлын хийсэн ажил, гүйцэтгэсэн төслүүдийн тухай багагүй зүйлийг сонссон миний бие III Цахилгаан станцын дэргэд байрлах “Эрчим Хүчний Барилга Угсралтын Трест” компанийн байранд дэд захиралтай нь уулзахаар өглөө эртлэн очлоо. Түүнийг хүлээх зуур, компанийн үүдэнд зогсож буй харуул хамгаалалтаас авахуулаад ажилтнуудын дунд дэг журам, эмх цэгц гээч зүйл хэдийнэ хэвшчихсэн байгааг ажиглаж билээ.Г.Эрдэнэбаатар захирлыг ирсэн сургаар би өрөөг нь зорьсон юм. 

     Тамхины сааралтсан утааг сарниулах гэж салхивчаа дэлгэсэн жижигхэн өрөөнд дунд хэрийн нуруутай, хижээл насны эрхэм намайг гар барин угтсан юм. Ширүүхэн харцтай, дуу цөөтэй мэт санагдсан тэр хүнээс шууд асуулт асуухаас жийрхэн хэсэгтээ чимээгүйхэн суулаа. Хэрэг зоригийг минь хэдийнэ мэдэж байсан тэрээр компанийнхаа тухай танилцуулан, ажил төрлөө ярьж эхэлснээр бидний яриа өрнөлөө.



     Г.Эрдэнэбаатар гуай 2003 онд “Эрчим хүчний барилга угсралтын трест” компанийн дэд захирлаар ажиллаж эхэлсэн байна. 1966 онд тухайн үеийн БНМАУ-ын Сад нарын зөвлөлийн тогтоолоор байгуулагдсан Дизелийн албаны үндэс суурин дээр үйл ажиллагааг нь эхлүүлсэн тус компанийг удирдан зохион байгуулах, улс орон зах зээлийн нийгэмд шилжээд хөл дээрээ дэнжигнэж байсан эдийн засгийн хүндхэн үеийг давж, байгууллагынхаа байр суурийг бэхжүүлэх хариуцлагатай үүрэг түүнд ногджээ. Олон жилийн түүхт байгууллагыг залгамжилсан энэ компанийн үйл ажиллагааг өргөжүүлж, орчин үеийн техник технологийг нэвтрүүлэн, дотоод зохион байгуулалтыг сайжруулж, зах зээлд өрсөлдөхүйц тэргүүлэгч компани болгохын тулд олон зоримог шийдвэрүүдийг гаргаж, цаг үеэсээ хоцрохгүй хөгжих эрмэлзлэл дүүрэн уур амьсгалыг хамт олныхоо дунд бий болгохын төлөө оюун бодлоо цаг ямагт уралдуулан ажилладаг нь түүний эрс шулуун ярианаас тодхон байсан юм.

     Гэхдээ энэ хүсэл нь дардан замаар хөвөрсөнгүй. 20, 30 жил нэг дор ажиллаад нэгэндээ хатуухан үг унагахаа больсон хэдэн өвгөн манаачаас авахуулаад зав л гарвал шилтэй “цагаанаа” хүртчих гээд байдаг нэг хэсэг байхад, ажил цалгардуулж, эрх ямба эдлэх гэсэн нөгөө хэсэг нөхдөд ч тэр удирдлагын “лантуу”-ны амт үзүүлэх хэрэгтэй болжээ. Юун түрүүнд компанийн үнэт зүйл болсон ажиллах хүчнээс тэр өөрчлөлтийг эхлүүлэн хатуу шаардлага тавьж, дэг журмыг чангатгаж эхэлснээр түүний шинэхэн удирдлагын алба ажлаа дуулиантайхан эхлүүлсэн гэдэг. Эмх цэгцтэй, хатуу боловч үнэн үгтэй, хариуцлага өндөртэй нэгэн болсон нь түүний Монголын Зэвсэгт хүчний Улсыг Агаарын Довтолгооноос Хамгаалах Цэрэгт алба хааж байсан жилүүдтэй нь холбоотой биз ээ.

     Г.Эрдэнэбаатар гуай далаад оны сүүлчээс 1985 он хүртэл Украйны Киев хотод Улсыг агаарын довтолгоонс эсэргүүцэн хамгаалах Радиотехникийн инженерийн дээд сургуулийг төгсөж ирээд цэргийн алба хашиж байгаад манай улс чөлөөт ардчилсан нийгэмд хөл тавьсны дараа Германаас машин, Орос, Хятадаас бараа зөөн бусдын нэгэн адил амьжиргаагаа залгуулж явсан гэдэг. Ийн ганзагын наймаа эрхэлж, гадаадын улс орнуудыг дамжин явсан нь түүнийг бизнест “нүдтэй” болоход чамгүй нөлөөлсөн болов уу. Цаг үе, зах зээлийн нөхцөл байдалд гярхай ханддаг тэрээр компанийн бүхий л баримт бичиг, гэрээ хэлцэл, дотоод журмыг эмх цэгцтэй болгон сайжруулж, аливаа ажлыг олон улсын стандартын дагуу гүйцэтгэхэд шаардагдах өөрчлөлтүүдийг хийж чадсан нь магадгүй түүний энэ компанид оруулсан хамгийн том үнэт зүйл нь байж мэдэх юм. Энэ нь компанийг гадаад, дотоодын хөрөнгө оруулалттай том төслүүдийг хэрэгжүүлэхэд чухал нөлөө үзүүлжээ.



     Өдий хугацаанд эрчим хүчний барилга угсралтын ажлаараа нийгэм, улс орны хөгжилд чухал оролцоотой томоохон компани болсон, тэр тусмаа ихэнх ажиллагсад нь эрчүүдээс бүрддэг энэ байгууллагыг залж авч явна гэдэг өөрөө том хариуцлага. Тиймээс ч ажлын байран дээр хатуу шаардлага тавьж байж ажил урагшилдаг биз ээ. Харин түүний энэ зан тэр бүр хүмүүст таалагддаггүй, олон ч хүний дургүйг хүргэсэн байж мэднэ гэж тэр яриандаа дурслаа. Шүүмжлэл, магтаал гээд түүний араас дагах элдэв үгсийг эс тоож, компанийг яавал илүү удаан оршин тогтноож болохыг, юу хийвэл түүнтэй ажил амьдралаа холбосон энэ олон хүний ажлын байрыг хадгалж авч үлдэх вэ гэдэгт ухаанаа заран суудгийг нь түүний ярианаас, үйлдлээс нь ч харж болно.

     Энэ л бодолдоо уягдсаар Эрдэнэбаатар гуай 1966 оноос 2000 оны эхэн үе хүртэл манай улсын газар нутаг дээр баригдсан 04-220 килавольтын цахилгаан дамжуулах агаарын шугамын далаад хувийг нь дангаараа гүйцэтгэсэн энэ байгууллагын ирээдүйд тогтвортой орших үндсийг тавихын тулд олон өөрчлөлтийг хийхээр зориг шулууджээ. Нэгэнтээ эрчим хүч, цахилгааны том бүтээн байгуулалтын ажлууд хязгаартай тул компанийн үйл ажиллагааг бусад салбарт өргөжүүлэх олон төслийг санаачилсан байна. Ингэхдээ компанийн алс ирээдүйд хэрэгтэй гэж үзэн нугалмал хөнгөн ган, араг хийцийн үйлдвэрлэл, полиуретан дулаалгатай сэндвич хавтангийн үйлдвэрлэл, төмөр хийц болон бетон эдлэлийн үйлдвэр байгуулах ажлыг удирдан явуулжээ. Барилгын материалын үйлдвэрлэлээр шинэ ажил эхлүүлсэн нь тус салбартай салшгүй холбоотой ажилладаг тэдний хувьд танил дөт зам ч байж болох. Эрчим хүч дамжуулах агаарын шугамуудыг байгуулах, тоног төхөөрөмжийг суурилуулахдаа иргэний барилгын нэгэн адил том, жижиг хэмжээний суурь цутгаж, угсралтын ажлыг ч хийж гүйцэтгэдэг зэрэг нь тэднийг яах аргагүй барилгын салбартай холбодог билээ.

     Эрдэнэбаатар гуай өнгөрснөө эргээд харахад, хувь хүнийхээ хувьд гаргасан алдаа оноо, амжилт аль аль нь байсныг нуусангүй. Компани, хамт олныг бүрдүүлэхийн хажуугаар үйлдвэрийн машин тоног төхөөрөмжийг ажиллуулах мэргэшсэн ажилтнууд гэдэг хичнээн чухал болохыг тэр ойлгосон гэдэг. Ер нь үүрэг хариуцлагаа мэддэг ажилтнууд л компанийн жинхэнэ үнэт зүйл юм гэдгийг тэр өөрөө удирдлага болсон хойноо мэдэрчээ. Гэсэн ч 200 орчим хүнийг удирдаж, тэднээр ажил гүйцэтгүүлж, тогтвортой ажиллуулна гэдэг чамгүй авъяас, ухаан шаардсан зүйл юм. Олны дунд ажилдаа хариуцлагатай нэгэн байхад, үүргээ гүйцэтгэж чадахгүй мөртлөө эрхээ эдлэх гээд хууль судлаад явдаг нэгэн ч байдгийг тэр дурслаа. Ийнхүү ажил, амьдралынхаа тухай яриа өрнүүлэн суухдаа тэр, “Хүн болгон адилгүй, хүлэг болгон жороогүй гэдэг шиг зарим нь магтуулж, зарим нь зэмлүүлж, зарим нь найзалж байж ажил хийдэг болохоор хүний түлхүүрийг олохын тулд ямар ч удирдлага хүн сэтгэл зүйчийн хэмжээнд ажиллах хэрэгтэй юм байна” гэлээ.

     Дөнгөж сургууль төгсөж ирээд ажиллаж байхдаа, тэр гадаадад сургууль төгсчихсөн, бардам онгироо ч юм шиг, үүрэг даалгавар өгөхөд нь битүүхэндээ эсэргүүцдэг, бодсон санаснаа шулуухан хэлчихдэг шаггүй хөдөлгөөнтэй нэгэн байсан гэнэ. Гэвч өнөөдрийн Г.Эрдэнэбаатар гэдэг хүний дарга, “цэрэг” хоёрын тухай бодол хэдийнэ өөрчлөгджээ. Одоо тэр, дарга үүрэг өгөхөд ажилтан үүргийг биелүүлсэн бол биелүүлсэн гэдгээ, үгүй бол түүний шалтгааныг хэлэх гэсэн хоёр л хариулт өгөх ёстой гэж боддог. Хувь хүнийхээ тухайд өнөөг хүртэл ажиллаж ирсэн туршлагаасаа хамгийн чухал гэж үздэг баримтлал нь энэ. Түүний аливаа асуудлыг хурдан шийдэх гэдэг түргэн зан заримдаа алдаа гаргахад ч хүргэдэг тухай тэр илэн далангүй хэлсэн юм. Аливаа ажлыг яаравчлалгүй, сайтар судалж нягтлаагүйгээс гаргасан шийдвэр нь буруутах тохиолдол ч байжээ. Тиймээс ч хүн өнгөрсөн алдаа оноогоо эргэн харж, түүн дээрээ суралцаж эргэцүүлж байх ёстой гэж Г.Эрдэнэбаатар гуай үздэг аж. Харин бусдын алдааг өөрийнхөөсөө түрүүлээд олоод харчихдаг, тэгээд л ажилтнууд өгсөн даалгаврыг удаашруулж, гүйцэтгэхгүй байх гэх мэт асуудалд бухимдчихдаг нь түүний бас нэг сул тал гэдгийг хэлсэн юм.

     Чөлөөт цаг заваа идэвхтэй, эрч хүчтэй өнгөрүүлэх дуртай тэрээр хааяадаа загасчилж, залуусаа дагуулан спорт хөөцөлдөх дуртай гэнэ. Амьдрал дээр ч, ажил дээр ч баримталдаг хамгийн чухал зарчим нь зорилготой амьдрах аж. Ер нь тэгээд зорилготой, түүндээ хүрэх гэж мэрийж амьдрах хичнээн сайхан билээ дээ. Тиймдээ ч Г.Эрдэнэбаатар гуай ажилтнуудаа ч, өөрийн дөрвөн хүүхдээ ч зорилготой, хүсэл тэмүүлэлтэй амьдраасай гэж хүсдэг. Түүний тухай ярьж байхдаач цөөнгүй ажилтан нь энэ тухай дурсаж байсан юм.



     Эрдэнэбаатар гуай “Амласан л бол амласнаа хий, хэлсэн л бол хэлсэндээ хүр” гэж хэлэх дуртай. Яагаад ч юм залуучуудад энэ үгийг хэлчихдэг, ажилтнууддаа ч энэ л шаардлагыг тавьж ажилладаг аж. Хүн хүссэн ч, эс хүссэн ч бусдаасаа хамааралтай амьдардаг болохоор дор бүртээ амлалтаа биелүүлж, харилцан ойлголцож, хариуцлагатай байж чадвал бүтэхгүй, болохгүй зүйл байхгүй гэдгийг тэр залуустаа үргэлж сануулдаг.

     Эртний Грекийн агуу математикч, физикч, инженер, одон орон судлаач, зохион бүтээгч Архимедын хэлсэн үг байдаг даа “Надад тулах цэг өгчих, би дэлхийг эргүүлээдэхье” гэж. Энэ их том агуулгатай үг. Яг үүнтэй адилхан хүнд аливаа зүйлийг хийхэд нь боломж олгохын тулд тулах цэг өгөх хэрэгтэй. Тэр тулах цэг нь сэтгэл санааны дэмжлэг, сайхан инээмсэглэл, эсвэл хөрөнгө оруулалт гээд юу ч байж болно. Хамгийн гол нь хийж бүтээх гэсэн хүсэл эрмэлзлэлд нь тулах цэг өгч, бусаддаа урам өгч амьдрах хэрэгтэй шүү дээ” гэж Г.Эрдэнэбаатар гуай хэлсэн нь ярилцаж суусан надад ч урам зориг, эрч хүч хайрласан сайхан үг байлаа.Манай эрчим хүчний барилга угсралтын салбарт зуун дамжсан түүхтэй нэгэн байгууллагыг эдүгээ нэр төртэй, алдар түүхтэй нь авч яваа, ажил амьдралын тулах цэгтэй Г.Эрдэнэбаатар гуай бид хоёрын яриа өндөрлөж, ийм нэгэн энгүүн хүний тухай эргэцүүлэн бодож, энэхүү хөргийг бичиж суухад ч “Тулах цэг... тулах цэг...” гэдэг үг санаанаас огт гарсангүй.