Сонгодог тодорхойлолтоор арай ч эдийн засгийн хямрал болчихоогүй
"Компанийн Засаглалын Хөгжлийн Төв"-ийн тэргүүн Ж. Үнэнбаттай улс орны эдийн засгийн өнөөгийн нөхцөл байдлын талаар ярилцлаа.
- Та өнөөгийн эдийн засгийн нөхцөл байдлыг дүгнэж хэлэхгүй юу ?
Түүхий эдийн үнийн өсөлт, уул уурхайд орсон гадаадын хөрөнгө оруулалт хийгээд өрийн санхүүжилтэд түшиглэсэн бодлогын нөлөөнөөс болж огцом тэлсэн эдийн засаг хэвийн голдрилдоо орох замыг туулж байна.
- Үнэхээр эдийн засгийн хямрал нүүрлэсэн үү?
Сонгодог тодорхойлолтоор арай ч эдийн засгийн хямрал болчихоогүй боловч компанийн түвшинд тулгарсан хямрал гэж хэлж болно.
- Эдийн засагчид, бодлого тодорхойлогчид эдийн засгийн хямралын талаар их ярьж байна. Эдийн засгийн хямралын гарцыг та хэрхэн харж байна?
Уул уурхайн том төслүүд хэрэгжиж, түүнээс хамааралтай бизнес хөгжиж хүмүүс орлоготой, баялагтай болох нь чухал байна. Түүнээс гадна төрийн оролцоог багасгасан, зах зээлийг дэмжихэд чиглэсэн бүтцийн өөрчлөлт хэрэгтэй байна.
- Манай улсын эдийн засаг уул уурхайн салбараасаа хэт хамааралтай. Эдийн засгаа төрөлжүүлэхийн тулд бид юун дээр анхаарах хэрэгтэй вэ?
Нэг хэсэгтээ уул уурхайгаас хамаарна. Яагаад гэвэл валют олдог учраас. Тэгэхээр төрөлжүүлнэ гэвэл өөр юунаас валют олох вэ гэдгээ л бодохгүй бол дотоодын зах зээл хязгаарлагдмал. Өөр юунаас валют олохыг улс төрчид бус бизнесийнхэн хэлэг. Одоо биш юм гэхэд ирээдүйд хэлэг. Тийм учраас орлоготой, баялагтай, мэдлэг ур чадвартай нийгмийн дундаж давхаргын хүмүүсийг бий болгоход анхаарах хэрэгтэй байна.
- Олон улсын Валютын сангийн эдийн засагчдын тооцоолсноор 2016 онд манай улсын эдийн засаг буурах төлөвтэй гарсан. Эдийн засаг сэргэх хугацааг та хэрхэн харж байна вэ?
Өсөлтийн хурд буурна гэж тодруулах нь зүйтэй. Түүхий эдийн үнэ өсөөд ч юм уу хөрөнгө оруулалт түр хугацаанд нэмэгдээд эдийн засаг сэргэж өмнөх түүх давтагдаж болно. Манай улсын хувьд эдийн засгийн бүтцийн бөгөөд бодлогын дорвитой өөрчлөлт хийж байж сэргэлтийн хугацааг наашлуулах, хамгийн гол нь тогтвортой байлгах шаардлагатай.
- Хөрөнгө оруулалт зогсонги байдалд орчлоо. Хөрөнгө оруулагчдын итгэлийг олохын тулд юун дээр анхаарах хэрэгтэй вэ?
Энэ нь дотоодын зах зээл муудахын зэрэгцээ гадаадын хөрөнгө оруулалтад шаардагдах орчин нөхцөл тогтворгүй байгаа тухай юм. Гадаадын хөрөнгө оруулалт нь эрх зүйн тогтвортой орчин мөн Оюу толгой, Таван толгой мэтийн өөрсдөд нь чиг баримжаа болох төслүүдийн явцыг харж байгаа. Яваандаа бол хөрөнгө оруулагчдад ашигтай тэр нь аль болох тогтвортой байх тухай асуудал юм шүү дээ. Тэр ашгийг нь хөрөнгө оруулалт авсан улс хуваалцдаг.
- Иргэдийг орон сууцжуулах хамгийн зөв алхамыг та юу гэж харж байна?
Хамгийн зөв бөгөөд урт хугацаанд хэрэгжүүлэх алхам бол иргэдээ орлогоороо зээлийн урьдчилгаа болон хүү төлбөрөө хариуцчих ажилтай орлоготой байлгах, инфляци, зээл хадгаламжийн хүүг бага байлгах явдал юм. Ингэж байж зах зээлийн харилцаанд үндэслэсэн орон сууцны санхүүжилтийн тогтвортой механизм бүрдэнэ. Богино хугацаанд бол хүүгийн зөрүүнд төсвөөс татаас олгох байдлаар явуулж болох юм. Тэгэхдээ ил тод, улсын төсвөөс байсан нь дээр. Харин төсөвт тийм бололцоо бий болов уу.
- Орон сууцны урьдчилгаа төлбөрийг 10% болгосноор орон сууцны үнэд нөлөөлөхүү. Энэ нь ямар эрсдэл дагуулах вэ?
Хэн болгох вэ, хэн зөрүүг хариуцах вэ гэдэг нь чухал. Илүү эрэлттэй болох юм шиг санагдаж магадгүй гэтэл төгрөгийн 8 хувийн зээлийг санхүүжүүлэх эх үүсвэр мөн ойролцоо өртөгтэй долларын зээл авах боломжтой.
- Та өнөөгийн эдийн засгийн нөхцөл байдлыг дүгнэж хэлэхгүй юу ?
Түүхий эдийн үнийн өсөлт, уул уурхайд орсон гадаадын хөрөнгө оруулалт хийгээд өрийн санхүүжилтэд түшиглэсэн бодлогын нөлөөнөөс болж огцом тэлсэн эдийн засаг хэвийн голдрилдоо орох замыг туулж байна.
- Үнэхээр эдийн засгийн хямрал нүүрлэсэн үү?
Сонгодог тодорхойлолтоор арай ч эдийн засгийн хямрал болчихоогүй боловч компанийн түвшинд тулгарсан хямрал гэж хэлж болно.
- Эдийн засагчид, бодлого тодорхойлогчид эдийн засгийн хямралын талаар их ярьж байна. Эдийн засгийн хямралын гарцыг та хэрхэн харж байна?
Уул уурхайн том төслүүд хэрэгжиж, түүнээс хамааралтай бизнес хөгжиж хүмүүс орлоготой, баялагтай болох нь чухал байна. Түүнээс гадна төрийн оролцоог багасгасан, зах зээлийг дэмжихэд чиглэсэн бүтцийн өөрчлөлт хэрэгтэй байна.
- Манай улсын эдийн засаг уул уурхайн салбараасаа хэт хамааралтай. Эдийн засгаа төрөлжүүлэхийн тулд бид юун дээр анхаарах хэрэгтэй вэ?
Нэг хэсэгтээ уул уурхайгаас хамаарна. Яагаад гэвэл валют олдог учраас. Тэгэхээр төрөлжүүлнэ гэвэл өөр юунаас валют олох вэ гэдгээ л бодохгүй бол дотоодын зах зээл хязгаарлагдмал. Өөр юунаас валют олохыг улс төрчид бус бизнесийнхэн хэлэг. Одоо биш юм гэхэд ирээдүйд хэлэг. Тийм учраас орлоготой, баялагтай, мэдлэг ур чадвартай нийгмийн дундаж давхаргын хүмүүсийг бий болгоход анхаарах хэрэгтэй байна.
- Олон улсын Валютын сангийн эдийн засагчдын тооцоолсноор 2016 онд манай улсын эдийн засаг буурах төлөвтэй гарсан. Эдийн засаг сэргэх хугацааг та хэрхэн харж байна вэ?
Өсөлтийн хурд буурна гэж тодруулах нь зүйтэй. Түүхий эдийн үнэ өсөөд ч юм уу хөрөнгө оруулалт түр хугацаанд нэмэгдээд эдийн засаг сэргэж өмнөх түүх давтагдаж болно. Манай улсын хувьд эдийн засгийн бүтцийн бөгөөд бодлогын дорвитой өөрчлөлт хийж байж сэргэлтийн хугацааг наашлуулах, хамгийн гол нь тогтвортой байлгах шаардлагатай.
- Хөрөнгө оруулалт зогсонги байдалд орчлоо. Хөрөнгө оруулагчдын итгэлийг олохын тулд юун дээр анхаарах хэрэгтэй вэ?
Энэ нь дотоодын зах зээл муудахын зэрэгцээ гадаадын хөрөнгө оруулалтад шаардагдах орчин нөхцөл тогтворгүй байгаа тухай юм. Гадаадын хөрөнгө оруулалт нь эрх зүйн тогтвортой орчин мөн Оюу толгой, Таван толгой мэтийн өөрсдөд нь чиг баримжаа болох төслүүдийн явцыг харж байгаа. Яваандаа бол хөрөнгө оруулагчдад ашигтай тэр нь аль болох тогтвортой байх тухай асуудал юм шүү дээ. Тэр ашгийг нь хөрөнгө оруулалт авсан улс хуваалцдаг.
- Иргэдийг орон сууцжуулах хамгийн зөв алхамыг та юу гэж харж байна?
Хамгийн зөв бөгөөд урт хугацаанд хэрэгжүүлэх алхам бол иргэдээ орлогоороо зээлийн урьдчилгаа болон хүү төлбөрөө хариуцчих ажилтай орлоготой байлгах, инфляци, зээл хадгаламжийн хүүг бага байлгах явдал юм. Ингэж байж зах зээлийн харилцаанд үндэслэсэн орон сууцны санхүүжилтийн тогтвортой механизм бүрдэнэ. Богино хугацаанд бол хүүгийн зөрүүнд төсвөөс татаас олгох байдлаар явуулж болох юм. Тэгэхдээ ил тод, улсын төсвөөс байсан нь дээр. Харин төсөвт тийм бололцоо бий болов уу.
- Орон сууцны урьдчилгаа төлбөрийг 10% болгосноор орон сууцны үнэд нөлөөлөхүү. Энэ нь ямар эрсдэл дагуулах вэ?
Хэн болгох вэ, хэн зөрүүг хариуцах вэ гэдэг нь чухал. Илүү эрэлттэй болох юм шиг санагдаж магадгүй гэтэл төгрөгийн 8 хувийн зээлийг санхүүжүүлэх эх үүсвэр мөн ойролцоо өртөгтэй долларын зээл авах боломжтой.