Энэ удаагийн ярилцлагын зочноор Өвөр Монголын бизнес хөрөнгө оруулалтын газрын дарга Л.Баатартай ярилцсан сонирхолтой ярилцлагыг хүргэж байна. 

-Монгол Улсын эдийн засгийн нөхцөл байдал сайнгүй байна. Таны харж байгаагаар бизнес эрхлэгчид юун дээр анхаарах хэрэгтэй вэ ?
 
-Миний бодлоор Монголын эдийн засгийн өнөөгийн байдал нь судалгаа шинжилгээний ажил орхигдсонтой холбоотой болов уу. Жишээ нь: Монголын уул уурхайн бүтээгдэхүүний гол зах зээл бол Хятад. Тэгвэл Хятадын зах зээл, хөгжлийн бодлогыг судлах хэрэгтэй. Монголд өнөөдөр хөгжлийн шинэ гарц гаргах тухай ярьж байна.  Гэтэл төр засагт нэгдсэн бодлогоор судлагаа хийдэггүй бололтой юм.  Харин хувийн хэвшлийн аж ахуйн нэгж байгууллагууд өөрсдөө судалгаа хийж байна. Энэ бол буруу систем. Нэгдсэн нэг бодлоготой байх нь улсын эдийн засагт чухал нөлөөтэй.
 

 
-Танайд энэ төрлийн судалгаа хийдэг төв, хүрээлэн байдаг уу?
 
-Байлгүй яахав. Судалгааны хүрээлэн, салбар бүрт зориулсан судлаачид байдаг. Тэрхүү  судлаачид нь улс төртэйгөө нягт холбоотой ажилладаг. Мөн миний ажиллада байгууллага шиг ийм төрлийн  эдийн засгийн холбоодууд бас өөрсдийн хэмжээнд судалгаа хийнэ.
 
- Төр засгаас судалгааны байгууллагуудаа санхүүжүүлж,  дэмжлэг үзүүлдэг үү?
 
Төрөөс санхүүжүүлэхгүй бол эрдэм шинжилгээний байгууллагууд юугаар ажиллах билээ. Тийм учраас төр засаг маань энэ тал дээр хангалттай анхаардаг. Судалгааны байгуулаггууд ямар нэг бизнес эрхэлдэггүй учраас өөрсдийгөө санхүүжүүлэх боломжгүй. Нөгөө талаар эдгээр байгууллагууд нь төрөөс санхүүжиж, үнэн бодит судалгаа хийж байдгаас хэвлэл мэдээллийн хэрэгслүүдээр үнэн зөв бодитой мэдээллийг өгөх боломжтой. 2012 онд намайг Монголд ирсний дараа хэвлэл мэдээллийн хэрэгслүүдээр Монголын эдийн засгийн байдал сайн байна гэж ярьж байсан. Хэвлэл мэдээллийхэн мэдэхгүй байх нь аргагүй шүү дээ. Тэд чинь өмнөх саруудаас харж байж хэлдэг. Харин судлаачид бол эдийн засгийн алсын харааг урьдчилж мэддэг. Эдийн засгийн хөгжлийн 5, 10 жилийн дараах байдлыг урьдчилан харж судалгааны ажлын дүгнэлт гардаг.  Магадгүй Монгол улс ч гэсэн энэ талаар байнгын судалгаатай, тэр судалгаан дээрээ үндэслэж бодлого хэрэгжүүлдэг болвол өнөөдрийнх шиг эдийн засгийн хүндрэлд орохгүй байсан байх.
 
-Танай улс иргэдээ орон сууцжуулах ямар бодлого баримталдаг вэ?

-Манай улсад орон сууцжуулах бодлого хэд хэдэн удаа өөрчлөгдсөн. Анх хүн тус бүрт  ямар ч хязгаарлалт байхгүйгээр урьдчилгаа 30 хувиа өгсөн тохиолдолд, тухайн хүний орлогын эх үүсвэр хангалттай хүрч байвал хэдэн ч удаа  орон сууцны зээлд хамрагдах боломжийг олгосон.  Гэтэл зарим хүмүүс үүнийг ашиглаж бизнес болгон хувиргасан. Нэг хүн олон байр зээлээр авч түүнийгээ түрээслэх, илүү өндөр үнээр зарах,  хадгалах гэх мэтчилэн орон сууцны үнийг их хөөрөгдүүлсэн. Энэхүү орон сууцны зээлийн бодлогод эхний байраа зээлээр авч байгаа  тохиолдолд арай бага хүү төлөхөөр, харин  2 дахь удаагаа авч байгаа бол  түүнээс өндөр зээлийн хүү төлөх бодлого гаргаснаар орон сууцны үнэ хэт өсөх шалтгаан бий болсон.

Үүнээс үүдэж орон сууцны үнэ огцом нэмэгдэж ард иргэд гомдол гаргаснаар орон сууцны зээлийг хүртэл зогсоох арга хэмжээ авсан. Үүний дараагаар Хятадын эдийн засгийн хөгжлийг сааруулах байдал үүссэнээр олон барилга эзгүйрч худалдан авах хүнгүй болж борлуулалт зогссон гэж хэлж болно. Саяхан  иргэдийг орон сууцжуулах, дэмжих шинэ бодлого батлагдсан.  Шинэ бодлогоор иргэдээ дэмжиж орон сууцны зээлийн хүүг бууруулсан. Нэг хүн хэдэн ч байр зээлээр авах боломжийг эргэн нэвтрүүлж  2 дахь байраа зээлээр авсан тохиолдолд  өмнөхөөсөө зээлийн хүүгээ багасгаж илүү уян хатан болгон шинэчлэгдсэн.

-Орон сууцны зээлийн хүү хэдэн хувьтай байдаг вэ?

-Манай улсын хувьд жилийн хүү  5-6  хувь байдаг. Зээлийн хугацааг хүний насжилтаар тооцдог.  Жишээлбэл 25 тай залуу хүн орон сууцны зээлд хамрагдвал дундаж наслалтаар тооцоолон 25 жилийн хугацаатай зээл авах боломж бүрдэх юм. Тэтгэвэрт гарсан бол зээлд хамрагдах боломжгүй. Харин түүнээс өмнөх 40 гаран насны хүн бол 10 жилийн хугацаатай зээлийн нөхцөл байдаг.

-Орон сууцны үнэ ер нь ямархуу байна  вэ ?

-Монгол төгрөгөөр бол Хөх хотод метр квадрат нь 2-3 саяын хооронд байна. Манайд танайхаас онцлох  өөр систем бий. Орон сууцны засал чимэглэлийг иргэд өөрсдийн хүсэл сонирхлын дагуу хийж гүйцэтгэдэг. Тухайн зарагдаж  буй орон сууц нь анхнаасаа ямар ч засваргүйгээр зах зээлд борлуулдаг.  Худалдаж авсан хүн өөрийн сонирхолдоо нийцүүлэн байрныхаа засвараа хийдэг. Нэг ёсондоо орон сууц борлуулж буй компани ямарч засал хийлгүйгээр цементэн ханатай нь хүлээлгэн өгдөг. Засвар хийсэн байр байлаа ч иргэд засвар хийгээгүйг нь илүү сонирхож худалдан авдаг.

-Орон сууцны урьдчилгаа төлбөрийг сангийн мөнгөнөөс шийдэх боломжтой гэсэн. Сангийн мөнгөн хуримтлалыг хэрхэн бий болгодог вэ?

-Манай улсад ажилтай орлоготой хүн бүрийн цалингаас нь тодорхой хэмжээний сангийн мөнгөн хуримтлал авдаг. Энэхүү сангийн мөнгө нь нийгмийн даатгалын суутгалаас арай өөр. Жишээ нь: Чи ажилд ороод 5 жил боллоо гэж үзэхэд түүнээсээ тодорхой хэмжээний сангийн мөнгөн хуримтлалаа улсад суутгуулаад явахад 5 жилийн дараа ч юмуу тодорхой хугацааны дараа тэрхүү сангийн мөнгөөрөө иргэд орон сууцны урьдчилгаагаа төлөх, байрны засвар, эмчилгээ гэх мэт өөрийн хэрэгцээндээ зориулж ашиглах боломжтой. Энэхүү сангийн мөнгийг улс шууд цалингаас нь суутгаж авдаг.  Энэ нь иргэдэд маш хэрэгтэй болдог.

Адаглаад Монголд ямар нэг зүйл зээлээр авах, гадагшаа аялалаар явахад батлан даалт хөрөнгө хэрэгтэй болдог. Бидний хувьд энэ бүх асуудлыг сангаасаа шийдвэрлэх юм. Дээрээс нь иргэдийн сангийн мөнгийг улс нэмэлт хүүтэйгээр өсгөж өгдөгөөрөө давуу талтай. Нэг ёсондоо хүн өөрөө мөнгө хуримтлуулж хадгалахад бэрх байдаг шүү дээ. Манай улсын хувьд бодлогоор хүн бүр мөнгөн хуримтлалтай байх нөхцлийг бий болгож байна. Үүнээс үүдэж иргэд орон сууцны урьдчилгаа төлбөрийн асуудалд санаа зовох зүйлгүй болох юм.

-Монгол улсын хувьд Хятадаас барилгын ажилчид ихээр оруулж ирэн ажиллуулдаг. Танай улс ажиллах хүч тал дээр гаднаас ажилчид оруулж ирдэг үү ?

-Хятад улсад дээр үед барилгын салбар нь төрийн мэдэлд байсан. 80-аад оноос хувийн хэвшилд шилжсэнээс болж төрийн компаниуд өрсөлдөх чадваргүй болон дампуурсан. Барилгын компаниуд нь төрийн мэдэлд байхдаа ажилчдаа мэргэшүүлэн бэлтгэх тал дээр ихээхэн анхаардаг байсан. Мөн өвлийн улиралд ажилгүй ч гэсэн ажилчдаа цалинжуулдаг тогтолцоотой байсан. Хувийн компаниуд бол үндсэн ажилчдаа л тогтмол цалинжуулдаг. Харин бусад ажилчидын хувьд гэрээт маягаар авч ажиллуулдаг. Өвөр Монголд  ихэвчлэн хөдөө орон нутгийн тариаланчид, мөн хятад ажилчид ихээр орж ирэн ажиллаж байна.