Хүн төрлөхтний барилга архитектурын түүхийг өгүүлэх нэгэн дурсгал Италийн нийслэл Ром хотноо бий. Ромын эзэнт гүрний үед баригдсан энэхүү байгууламж өдгөө 2000 жилийн настай. Он цагийн урт, дайн байлдаанаас үүдэн тал хэсэг нь эвдэрч сүйдсэн ч өдгөө дэлхийн олон жуулчдын харааг булаасан хэвээр байгаа юм. Италийн Засгийн газраас чамгүй хөрөнгө гарган засварласан бөгөөд цэнгэлдэх хүрээлэнгийн сандал, дундуур явах зам зэргийн урьдын хэвийг алдагдуулахгүйгээр үргэлж засч сэлбэж байдаг байна. 48м өндөр 500м тойрог бүхий 4 давхар энэ байгууламж тухайн үедээ дэлхийн хамгийн том байгуулмж байснг түүхчид батладаг. Ромын эзэн хаан Неро /Konocc Neronis/ нэр болон агуу, том гэх утга бүхий грек үг Colossale хэмээх үгийн нийлэмж эзэн хаан Нерогийн агуу барилга хэмээх энэ байгууламж цагийн уртад дуудлага нь бага зэргийн өөрчлөгдөн өдгөө  Коллесиэм /Coloseum/  болжээ.

    Уг байгууламжийг хүн төрлөхтний анхны цэнгэлдэх хүрээлэн ч гэх бөгөөд галидаторуудын тулаанд зориулан барьжээ. Тойрог хэлбэртэй энэ байгууламжийн нэгдүгээр давхарт эзэн хаан түүхий гэр бүлийнхэн, ойр дотныхон сууж үзэхээс гадна түүний хэдэн зуун хамгаалагчид, галидаторууд гарч ирэх хэсэг мөн торон хашлага бүхий саравчууд бий. Энэ нь зэрлэг араатнуудыг авчран галидаторуудтай тулалдуулдаг байсантай холбоотой гэнэ.  Хоёр гуравдугаар давхарт ноёд, түшмэд, дээдсийн хүрээнийхэн сууж үздэг бол хамгийн дээд давхар болох дөрөвдүгээр давхарт жирийн иргэд, боолууд зогсож үзэх зориулалттай. Гэсэн хэдий ч дээд давхарын хэсэгт нарнаас хамгаалах саравч, хүн зогсож байхад урагш унахааргүй хашлага зэргийг хийсэн нь тухайн үедээ барилга архитектурын ололт байсан гэж мэргэжилтнүүд үздэг байна. 40-70 мянган хүн багтах боломжтой асар том байгууламжид 240 багана бий. Шат болон хүмүүсийн гарах хэсгүүдэд худалдаа хийхэд зориулсан жижиг мухлагуудыг хүртэл барьсан нь өнөө цагийн цэнгэлдэх хүрээлэнгээс төдийлөн дутахааргүй. Харин энэхүү байгууламжийн архитекторч хэн  байсан гэдэг нь тодорхойгүй бөгөөд Рави Юлий гэж хүн байсан гэж ярьдаг ч энэ зөвхөн таамаг төдий юм.

      Дашрамд дурдахад галидатор гэдэг нь боолууд бөгөөд тэднийг хүчээр авчиран хооронд нь тулалдуулах төдийгүй зэрлэг амьтадтай тулалдуулан эзэн хаан болоод Ромын ард иргэдийг баясгадаг байжээ. Энэхүү тулаанд амжилт олсон галидаторууд өр зээлээс салах төдийгүй нөхцөл байдал, хоол дунд хавьгүй илүү цэргийн сургуульд элсүүлдэг байжээ.

Энэхүү байгууламжийг 608 он хүртэл цэнгэлдэх хүрээлэнгийн зориулалтаар ашиглаж байгаад дараа нь цэргийн бэхлэлтийн цайз болон ордны цэргийн сангийн агуулах хэлбэрээр ч ашиглаж байжээ. Мөн зөвхөн галидаторуудыг тулалдуулах ч бус театрийн зориулалтаар ч ашигладаг байсан гэж түүхчид үздэг. Түүнчлэн энэхүү  байгууламжийг 40 мянган боолууд 10 гаруй жилийн турш барьсан гэж үздэг.