БЕТОН ЗУУРМАГИЙН ҮЙЛДВЭРЛЭЛИЙН ТОЙМ МЭДЭЭ
Энэ оны 5-р сарын байдлаар Монголын Барилгын Материал Үйлдвэрлэгчдийн Холбоо болон Бетон Зуурмаг Үйлдвэрлэгчдийн Холбоонд бүртгэлтэй, тусгай зөвшөөрөлтэй /барилгын ажлын төрөл 3.5.2/ бетон эдлэл, бетон зуурмаг үйлдвэрлэх эрхтэй нийт 125 компани үйлдвэрлэл эрхэлж байсан бөгөөд үүнээс Улаанбаатар хотод идэвхитэй үйл ажиллагаа явуулж буй 88 компанийг энэхүү судалгаанд хамруулсан байна.
Үйлдвэрийн байршил
Улаанбаатар хотод үйл ажиллагаа явуулж буй 88 үйлдвэрээс давхардсан тоогоор 45% буюу 39 нь Сонгино Хайрхан дүүрэгт, 26% буюу 23 нь Баянгол дүүрэгт, 19% буюу 17 нь Хан-Уул дүүрэгт, 9% буюу 8 нь Баянзүрх дүүрэгт, үлдсэн 1% буюу 1 үйлдвэр нь Сүхбаатар дүүргийн нутаг дэвсгэрт үйл ажиллагаа явуулдаг.
Үйлдвэрийн байршил
Улаанбаатар хотод үйл ажиллагаа явуулж буй 88 үйлдвэрээс давхардсан тоогоор 45% буюу 39 нь Сонгино Хайрхан дүүрэгт, 26% буюу 23 нь Баянгол дүүрэгт, 19% буюу 17 нь Хан-Уул дүүрэгт, 9% буюу 8 нь Баянзүрх дүүрэгт, үлдсэн 1% буюу 1 үйлдвэр нь Сүхбаатар дүүргийн нутаг дэвсгэрт үйл ажиллагаа явуулдаг.
Нийлүүлэлтийн байдал
- Үйлдвэрлэгчдийн тоо- Улаанбаатар хотод идэвхтэй үйл ажиллагаа явуулж буй 88 үйлдвэрийн 85 зуурмагийн узель ашиглалтанд орсноос анхдагч үйлдвэрүүд нь Суурь ХХК, Билгүүн Трейд ХХК, УБ БҮК, Бетон Арматур ХХК, Эм Кэй Ай ХХК, Бат Бэх Ремикон ХХК, Эрэл Бетон ХХК зэрэг юм.
- Хөрөнгө оруулалт-Бетон зуурмаг үйлдвэрлэгч компаниудын 70% нь буюу 62 үйлдвэр нь Монгол компани бөгөөд Японы хөрөнгө оруулалттай үйлдвэр нь Айзава ХХК, Суруга Монгол ХХК, БНСУ-ын хөрөнгө оруулалттэй үйлдвэрүүд нь Батбэх Ремикон ХХК, Эм Кэй Ай ХХК, Эйч энд Эйч Ремикон ХХК, Самвон Дрийм Вок ХХК, Жэй Кэй Эс Ремикон ХХК гэх мэт юм.
- Үйл ажиллагааний чиглэл- Бетон зуурмаг үйлдвэрлэгчдийн дийлэнх хувь буюу 30 гаруй үйлдвэр нь бетон зуурмагийн чиглэлээрээ дагнасан үйлдвэрүүд байна. Харин сүүлийн жилүүдэд барилга угсралтын компаниуд өөрийн төсөлд зориулан зөөврийн болон суурин узель ихээр угсрах болсон бөгөөд үүний анхдагч болон томоохон үйлдвэрүүд нь Алтай Констракшн ХХК, Бүти ХХК, Заг Констракшн ХХК, Назу Констракшн ХХК, Коёото ХХК, Бридж Групп, Өндөрбуянт Холдинг, Хурд Групп, Эрэл Групп зэрэг юм.
Жилд 15,000 м3 –ээс дээш бетон зуурмаг үйлдвэрлэдэг 25 үйлдвэр байна.
Эх сурвалж: “Ногоон Цэцэрлэгт Жим” ХХК-ийн төслийн менежер А. Мөнхзаяа
Дүгнэлт
2013 оны 7-р сарын байдлаар Улаанбаатар хотын хэмжээнд бетон зуурмагийн үйлдвэр 86 байсан бол 2015 оны 5 сард 125 болж нэмэгджээ. Албаны эх сурвалжийн мэдээлж байгаагаар бетон зуурмагийн үйлдвэрлэл эрхлэх тусгай зөвшөөрөл хүссэн аж ахуйн нэгжийн тоо өссөөр байгаа бөгөөд сүүлийн үед барилгын компани бүр дэргэдээ бетон зуурмагийн узель байгуулах болсон нь энэ төрлийн үйлдвэрлэлийн тоо нэмэгдэх шалтгаан болжээ. Барилгын компаниуд дэргэдээ бетон зуурмагийн узель байгуулж, зуны гурван сард зөвхөн өөрсдийн хэрэгцээгээ хангаад бусад үед зогсолтын байдалтай байдаг. Энэ нь эдийн засгийн хувьд үр ашиггүй үйлдвэрлэл болдог, цаашид энэ чиглэлийн үйлдвэр нэмэгдсээр байвал нийлүүлэлт нь эрэлтээсээ хэд дахин давж, ашиггүй бизнес болох хандлагатай байгааг мэргэжлийн судлаачид анхааруулж байна.
Түүнчлэн барилгын материал, тэр дундаа бетон зуурмагийн үйлдвэрлэлийн салбарт гадны хөрөнгө оруулалттай томоохон үйлдвэр олноор орж ирж байгаа нь дотоодын үйлдвэрлэгчдийг хүндхэн байдалд оруулж байгаа талаар Үндэсний бетон үйлдвэрлэгчдийн холбооноос мэдэгдсэн. Өнөөдрийн байдлаар гадны хөрөнгө оруулалттай Айзава, Суруга Монгол, Ремикон, Эм Кэй Ай, Эйч энд Эйч Ремикон, Самвон Дрийм Вок, Жэй Кэй Эс, Ремикон зэрэг томоохон зуурмагийн компаниуд нийт үйлдвэрийн 35 хувийг эзэлдэгч зах зээлийн дийлэнхийг атгадаг.
Зах зээлийн хямралаас үүдэлтэй бэлэн мөнгөний гачааллын улмаас сүүлийн үед Монголчууд бартерийг сонгох нь их болсон. Энэ байдал барилгын салбарыг ч тойроогүй. Бетон зуурмагийн үйлдвэрүүд барилгын компаниудыг бетон зуурмагаар хангаад оронд нь тухайн хорооллоос барилга авдаг. Нийлүүлсэн зуурмагныхаа хэмжээгээр зарим нь хэдэн өрөө байр авдаг бол нөгөө томууд нь 2-3 блок барилга авах нь ч бий. Гэхдээ томууд гэдэгт дандаа гадаад хөрөнгө оруулалттай компаниуд хамаарна. Ингэхдээ тухайн барилгын нэг метр квадратыг 1.8 сая төгрөгт бодож авсан бол жилийн дараа 2.5 сая төгрөгөөр борлуулдаг. Энэ мэтчилэн барилгын компани, жирийн иргэд, цаашлаад Монгол улсын баялаг гадаад руу урссаар хэдэн жилийн нүүр үзлээ. Монголчуудад дамлаж зарсан барилгын мөнгө нь гадагшаа гарах төдийгүй орон сууцны үнэ өсөх нэг шалтгаан болдог талаар зарим эх сурвалж дурдсан.
Яагаад дотоодын үйлдвэрлэгчдээ сонгодоггүй вэ гэсэн асуултанд чанарыг харж сонголтоо хийдэг гэж хариулах барилгын компаниуд цөөнгүй байна. Гэхдээ энэ нь тийм ч бодитой шалтгаан биш бөгөөд чанараараа дагуулахгүй олон сайн үйлдвэр байгааг мэргэжлийнхэн баталдаг. Тэгвэл асуудал хаанаа байна вэ? Ердөө л том, жижгийн ялгаа буюу хөрөнгө мөнгөний асуудал. Дотоодын бетон зуурмагийн үйлдвэрүүд дан ганц бетон зуурмагаа борлуулж ашиг олдог тул ихэвчлэн бэлэн мөнгөөр бүтээгдэхүүнээ арилжих сонирхолтой байдаг. Харин гадаад хөрөнгө оруулалттай компаниуд дэргэдээ үл хөдлөх хөрөнгийн зуучлал эрхэлдэг давхар бизнестэй тул бартерийг дуртайяа хүлээн зөвшөөрдөг. Тиймээс бэлэн мөнгөгүй барилгын компаниуд бартерээр зуурмаг авч, байраа ч борлуулж амждаг.
Энэ байдал удаан үргэлжилбэл арваадхан жилийн дараа дотоодын үйлдвэрүүд нь хаалгаа барьж, энэ салбарт гадныхан 100 хувь ганцаар тоглох эрхтэй үлдэхнээ. Иймээс төр засаг, хууль хяналтынхан анхаарлаа хандуулж, гаднаас хэдий хэрийн хөрөнгө оруулалт хийгдээд, хэрхэн яаж гадагшаа гараад байгааг хянаж шалгах хэрэгтэй байна. Мөн одоо байгаа үйлдвэрүүдийнхээ тоог өсгөх биш чанараа дээшлүүлэх тал дээр мэргэжлийн байгууллага, үйлдвэрүүд, холбоод нь анхаарч ажиллах биз ээ.
Өнөөдрийн байдлаар түүний эдээ татаж авч ажлаа эхэлж чадахгүй зогсчихсон бетон зуурмагийн үйлдвэрүүд олон байгаа аж. Бэлэн мөнгөний хомсдолд орчихсон учир элс, хайрга, дайрга, цемент, химийн нэмэлт гээд түүхий эд бэлтгэн нийлүүлэгч компаниудаас материалаа авч чадахгүй байгаа талаар олон үйлдвэрлэгч ярьж байна. Тэдэнд бартераар авсан орон сууцны байрууд байгаа бөгөөд тэдгээрийг борлуулж байж л үйлдвэрлэлээ эхлүүлэх боломжтой болох гэнэ. Гэтэл зах зээлийн хямралын улмаас байрны борлуулалт муудчихсан энэ үед байр авах хүн төдийлөн олддоггүй. Харин бэлэн мөнгөтэй гадаадын компаниуд аль хэдийн үйлдвэрлэлээ эхлүүлээд, зуурмагаа нийлүүлээд эхэлчихсэн. Өрийн сүлжээнд орсон барилгын салбарын дүр зураг нэг иймэрхүү л байна даа.
Зах зээлийн хямралаас үүдэлтэй бэлэн мөнгөний гачааллын улмаас сүүлийн үед Монголчууд бартерийг сонгох нь их болсон. Энэ байдал барилгын салбарыг ч тойроогүй. Бетон зуурмагийн үйлдвэрүүд барилгын компаниудыг бетон зуурмагаар хангаад оронд нь тухайн хорооллоос барилга авдаг. Нийлүүлсэн зуурмагныхаа хэмжээгээр зарим нь хэдэн өрөө байр авдаг бол нөгөө томууд нь 2-3 блок барилга авах нь ч бий. Гэхдээ томууд гэдэгт дандаа гадаад хөрөнгө оруулалттай компаниуд хамаарна. Ингэхдээ тухайн барилгын нэг метр квадратыг 1.8 сая төгрөгт бодож авсан бол жилийн дараа 2.5 сая төгрөгөөр борлуулдаг. Энэ мэтчилэн барилгын компани, жирийн иргэд, цаашлаад Монгол улсын баялаг гадаад руу урссаар хэдэн жилийн нүүр үзлээ. Монголчуудад дамлаж зарсан барилгын мөнгө нь гадагшаа гарах төдийгүй орон сууцны үнэ өсөх нэг шалтгаан болдог талаар зарим эх сурвалж дурдсан.
Яагаад дотоодын үйлдвэрлэгчдээ сонгодоггүй вэ гэсэн асуултанд чанарыг харж сонголтоо хийдэг гэж хариулах барилгын компаниуд цөөнгүй байна. Гэхдээ энэ нь тийм ч бодитой шалтгаан биш бөгөөд чанараараа дагуулахгүй олон сайн үйлдвэр байгааг мэргэжлийнхэн баталдаг. Тэгвэл асуудал хаанаа байна вэ? Ердөө л том, жижгийн ялгаа буюу хөрөнгө мөнгөний асуудал. Дотоодын бетон зуурмагийн үйлдвэрүүд дан ганц бетон зуурмагаа борлуулж ашиг олдог тул ихэвчлэн бэлэн мөнгөөр бүтээгдэхүүнээ арилжих сонирхолтой байдаг. Харин гадаад хөрөнгө оруулалттай компаниуд дэргэдээ үл хөдлөх хөрөнгийн зуучлал эрхэлдэг давхар бизнестэй тул бартерийг дуртайяа хүлээн зөвшөөрдөг. Тиймээс бэлэн мөнгөгүй барилгын компаниуд бартерээр зуурмаг авч, байраа ч борлуулж амждаг.
Энэ байдал удаан үргэлжилбэл арваадхан жилийн дараа дотоодын үйлдвэрүүд нь хаалгаа барьж, энэ салбарт гадныхан 100 хувь ганцаар тоглох эрхтэй үлдэхнээ. Иймээс төр засаг, хууль хяналтынхан анхаарлаа хандуулж, гаднаас хэдий хэрийн хөрөнгө оруулалт хийгдээд, хэрхэн яаж гадагшаа гараад байгааг хянаж шалгах хэрэгтэй байна. Мөн одоо байгаа үйлдвэрүүдийнхээ тоог өсгөх биш чанараа дээшлүүлэх тал дээр мэргэжлийн байгууллага, үйлдвэрүүд, холбоод нь анхаарч ажиллах биз ээ.
Өнөөдрийн байдлаар түүний эдээ татаж авч ажлаа эхэлж чадахгүй зогсчихсон бетон зуурмагийн үйлдвэрүүд олон байгаа аж. Бэлэн мөнгөний хомсдолд орчихсон учир элс, хайрга, дайрга, цемент, химийн нэмэлт гээд түүхий эд бэлтгэн нийлүүлэгч компаниудаас материалаа авч чадахгүй байгаа талаар олон үйлдвэрлэгч ярьж байна. Тэдэнд бартераар авсан орон сууцны байрууд байгаа бөгөөд тэдгээрийг борлуулж байж л үйлдвэрлэлээ эхлүүлэх боломжтой болох гэнэ. Гэтэл зах зээлийн хямралын улмаас байрны борлуулалт муудчихсан энэ үед байр авах хүн төдийлөн олддоггүй. Харин бэлэн мөнгөтэй гадаадын компаниуд аль хэдийн үйлдвэрлэлээ эхлүүлээд, зуурмагаа нийлүүлээд эхэлчихсэн. Өрийн сүлжээнд орсон барилгын салбарын дүр зураг нэг иймэрхүү л байна даа.