Стандартгүйгээр барилгын салбарыг төсөөлөхийн аргагүй юм. Тэгвэл барилгын салшгүй нэг хэсэг болсон стандарчлал ямархуу төвшинд байгаа талаар Стандарт хэмжил зүйн үндэсний төвийн Барилгын стандарчлалын техникийн хорооны мэргэжилтэн, Монгол улсын зөвлөх инженер Т.Энхтуултай ярилцлаа.

-Стандарт хэмжил зүйн газраас өнгөрсөн онд барилгын салбарт хийсэн ажлын талаар товч танилцуулахгүй юу?
      -Барилгын салбарт одоогийн байдлаар 570 гаруй стандарт хүчин төгөлдөр мөрдөгдөж байна. Бид өнгөрсөн онд 35 онд стандарт шинээр батлаж мөрдүүлэхээр боллоо. Цаашид барилгын салбарт илүү олон стандартыг батлаж мөрдүүлэх шаардлагатай байгаа юм. Харин 2015 онд нийт 20 гаруй стандартын шинээр боловсруулах төлөвлөгөөтэй байгаа. Энэхүү шинээр боловсруулах стандартуудаа Барилга хот байгуулалтын яам, Барилгын хөгжлийн төв, барилгын компаниуд, аж ахуйн нэгжүүдээс санал аваад хөтөлбөр батлагдсан байна. Ямар стандартыг шинэчлэх гэж байна вэ? гэхээр евро нормийн нэлээд хэдэн стандартыг үндэсний болгоно. Цэвэрлэх байгууламжийн евро стандартыг үндэсний болгоно. Орон сууцнаас гарах хог хаягдлын менежментийн стандартыг боловсруулна. Хуванцар хоолойны олон улсын стандарт шинэчлэгдсэн бид үндэсний болгох ийм зорилт тавиад ажиллаж байна. Энд нэг зүйлийг тодруулж хэлэх нь зүйтэй болов уу. Стандартыг батлана гэдэг асар олон хүний оюуны хүч хөдөлмөр орсон олон талт ажиллагаа юм. Судлагаа шинжилгээ, туршилтын үр дүнд бий болох бөгөөд манай улсын хувьд барилгын салбарт шинээр нэвтэрч байгаа шинэ техник, технологи, материал тус бүр дээр энэ олон талт үйл ажиллагааг явуулж чадахгүй байна. Тийм учраас манай оронд орж ирж байгаа барилгын материалын гарал үүслийг тодорхойлж, тэр орондоо мөрддөг олон стандартыг 1:1 харьцаагаар орчуулаад, нэг жилийн хугацаанд нутагших байдлыг харгалзан дараа нь стандарт олгодог. Мөн Америкийн стандартыг орчуулах замаар арав гаруй жилийн өмнө батлагдсан хуучин стандартуудаа шинэчилж байна. Мэдээж Америк бидэнд стандартаа зүгээр л орчуулаад ашигла гэхгүй, үүний ард хөрөнгө мөнгө, мөн дээр нь хяналт байдаг. Өөрөөр хэлбэл тэндээс “За та нар манай 4 стандартыг орчуулаад хэрэглэжээ. Үр дүн нь ямар байна” гэх мэтийн хяналт байдаг  гэх үү дээ. Тэгэхээр стандарт гэдэг бол үйлдвэрлэл, хяналт, худалдаа явагдаж байдаг техникийн том баримт бичиг юм. Хуучин бол Орос ах нар өөрийн боловсруулсан баримт бичгээ дүү нар хэрэглэ гээд бидэнд зүгээр өгдөг байсан. Одоо бол тийм зүйл алга байна л даа. Тийм болохоор барилгынхан маань салбартаа шинээр техник, технологи, бүтээгдэхүүн нэвтрүүлэхээр бол оруулж ирж байгаа улс орныхоо стандартыг орчуулаад нутагшаад ирвэл үндэсний болгох арга хэмжээ авдаг тухай дээр би хэлсэн.
-Барилгын салбарт евро стандартыг  нэвтрүүлнэ гэж байна. Гэтэл манайд япон, Солонгос зэрэг Азийн орны стандартыг нэвтрүүлсэн барилгын материал үйлдвэрлэл ч байна. Үүнийг хэрхэн зохицуулах бол?
         -Засгийн газар барилгын салбарт евро стандартыг нэвтрүүлнэ гээд шийдвэрээ гаргачихсан байгаа нь үнэн. Тэгэхээр Барилга хот байгуулалтын яамнаас евро стандартыг нэвтрүүлэх талаар тусгай хөтөлбөр боловсруулах байх. Дараагаас нь үе шатуудтай ажлууд хийгдэх байх хэмээн таамаглаж байна. Түүнээс бус одоо ашиглаж байгаа норм, дүрмүүдээ шууд цуцлаад явахгүй л дээ. Хуучин мөрдөгдөж байгаа стандартууд хэвээрээ мөрдөгдөнө. Харин дахин хянагдаад, шинэчлэгдээд явна.
-Үүнээс гадна барилгын салбарт шинээр бүтээгдэхүүн оруулж ирж байгаа, шинэ технолгиор бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэж байгаа аж ахуйн нэгжүүдийг стандартаа батлуулах гэж уддаг, явдал чирэгдэл болдог тухай гомдоллож байхыг багагүй сонсч байлаа. Энэ талл дээр танай байгууллагаас ямар арга хэмжээ авч байна вэ?
     -Барилгын салбарт тэр тусмаа барилгын материал асар их шинэчлэгдэж байна. хүний хөдөлмөрийг хөнгөвчилсөн, техник технологийн дэвшилттэй бүтээгдэхүүн Монголд сүүлийн үед маш их орж ирж байна. Үүнтэй холбогдуулан манай байгууллага ч хурдаа нийцүүлэн ажиллах шаардлага байна. Тийм учраас тухайн бүтээгдэхүүнд стандарт байхгүй тохиолдолд импортлогч эсвэл үйлдвэрлэгч аль улс орноос оруулж ирж байна. Түүнд нь тохирсон тухайн улс орны стандартыг нь хүлээн зөвшөөрөөд хөрвүүлэн хэрэглэх үйл явцыг олон улсын зарчмын дагуу шийдэж байна.
Удаашралтай байгааг үгүйсгэхгүй. Гэхдээ бизнес эрхлэгч, үйлдвэрлэгч нарт стандартын саад тотгор үүсгэхгүйн тулд аль болох хурдан шийдвэрлэж өгөхийг хичээн ажиллаж байгаа. Ер нь бол манай байгууллагад үйлдвэрлэгчид, импортлогчид стандарт авахаар санал өгснөөс хойш 14-30 хоногийн дотор шийдвэрлэж өгөх арга хэмжээ авч байна. Өөрөөр хэлбэл тухайн бараа бүтээгдэхүүнийг үйлдвэрлэж буй  улс орны стандартыг түр хэрэглэх зөвшөөрөл гэсэн үг шүү дээ. Түр хэрэглэх зөвшөөрлийг Стандарчлал тогтол зүйн үнэлгээний тухай хуулийн дагуу нэг жил түр хэрэглэх зөвшөөрөл олгож байгаа хэрэг. Энэ нэг жилийн хугацаанд тухайн бүтээгдэхүүн эс тохируулга хийгдээд, лабораторийн дүн шинжилгээнд хамрагдаад Монголд нутагшаад ирсэн тохиолдолд тухайн улс орны стандартыг үндэсний болгох арга хэмжээ авдаг.
-Ялангуяа үйлдвэрлэгчддэд стандарт хэтэрхий их байгаа талаар ярих нь ч бий. Үнэхээр манайд стандар тийм олон байна уу?
       -Төр засгийн зүгээс Барилгын материалын үйлдвэрүүдийг аль болох янз бүрийн баримт бичгээр дарамтлахгүй байх бодлого баримтлаж байна. Гэхдээ стандарт байхгүйгээр нэг ч барилгын материалыг үйлдвэрлэхгүй нь ойлгомжтой. Тухайн үйлдвэрлэж байгаа бүтээгдэхүүндээ тохирсон стандартыг заавал мөрдөх ёстой. Сорилт туршилтанд хамруулж чанарыг нь шалгах ёстой. Түүнийг баталгаажуулсан чанарын гэрчилгээ буюу тохирлын гээрчилгээ заавал олгогдоно. Мөн хөндлөнгийн хяналт шалгалт байх ёстой. Үйлдвэрлэгч өөрөө мөн дотоодын хяналттай байх ёстой. Өөрөөр хэлбэл барилгын материал үйлдвэрлэж байгаа хэн боловч миний дээр хэлсэн олон ёстойнуудыг заавал биелүүлнэ.
-Манай улсын стандарчлал олон улсын стандартыг хэр хангаж байна вэ?
     -Манай барилгын салбарт 570 гаруй стандарт мөрдөгдөж байгаа. Үүний 70 гаруй хувь нь олон улсын стандартад хүрсэн. 43 хувь гэдгийг би бага хувь гэж харахгүй байгаа. Иймд барилгын салбарт ашиглаж байгаа бүтээгдэхүүний нэлээд хувь нь олон улсын түвшинд мөрдөж байгаа стандартыг хангаж байна гэж ойлгож байна. Манай барилгынхан сүүлийн жилүүдэд импортлохдоо ч тэр харьцангуй чанаратай олон улсын түвшинд хүрсэн бүтээгдэхүүн оруулж ирдэг болсон. Ялангуяа ISO 90008,  ISO 14000 гэсэн олон улсын сертифекаттай бүтээгдэхүүнүүдийг оруулж ирж байна. Тийм учраас барилгын салбарт олон улсын сатндарт огт нэвтрэхгүй байна гэж ойлгож болохгүй тодорхой хэмжээгээр нэвтэрч байна., нэвтэрсээр байх болно.