Эдийн засгийн хямралын талаар бүтэн жил гаруйн хугацаанд дээр, доргүй ам амандаа бувтнаж, сайжирсан ч зүйлгүй байсаар ирлээ. Гэвч хямарлаа гээд улс орон дампуурчихаагүй, амьдрал үргэлжилсээр л байна. Түүгээр ч зогсохгүй улстөрч, эрх баригчид шийдлээ олохоор хичээцгээж байгаа.

Өөрөөр хэлбэл эдийн засаг удахгүй өөдрөг үзүүлэлттэй гарч, хэвийн байдалдаа шилжинэ гэсэн үг. Тиймээс “энэ үеийг л даваад гарчихвал ээ, дээ мөн ч аштай юу” гэх хүн ч олон байна. Тэгвэл бүгд л хямарсан хэмээн үглэж байх зуурт энэ цаг үед ашигтай хөрөнгө оруулалт хийж, хэзээд хөл алдахааргүй байх боломж байгаа аж. Учир нь 2008-2009 оны эдийн засгийн хямралын үед дэлхий дахинд банкны салбарууд ганхаж, цөөнгүй банк үүдээ барьсан түүхтэй.

       Олсноо орон сууц болгох нь хуримтлалын нэг хэлбэр       

Тэгвэл өнөө цагт хуримтлалтай иргэд болон хуримтлалаа үүсгэж эхэлсэн хүмүүс хэрхвэл дээр вэ. Хэдий болтол хэдэн төгрөгөө гудсан доороо хадгалж суух вэ. Түүнийхээ оронд банканд бус өөртөө итгээд хуримтлалын олон төрлөөс алийг нь ч сонгох боломж нээлттэй байгааг анзаарах хэрэгтэй болов уу. Ихэнх иргэн гар дээрх бэлэн мөнгөө хуучны аргаар буюу алт, мөнгө, хөөрөг зэрэг үнэт эдлэл болгон хадгалах сонирхолтой байдаг. Мөн багахаан хэсэг нь үнэт цаас, хувьцаа худалдан авч хуримтлал үүсгэдэг. Тодорхой бүлэг нь банкны харилцах хадгаламжийг сонгодог. Гэвч манай улсад нэг банкны нэг харилцагчийн 20 сая хүртэлх төгрөгийн хадгаламжийг даатгах хууль үйлчилдэг. Өөрөөр хэлбэл таны хуримтлалын 20 сая төгрөг л хамгаалагдаж, үлдсэн хэсэг нь салхинд хийсэх магадлалтай гэсэн үг. Тэгэхээр хуримтлал үүсгэх хамгийн боломжит хувилбар нь үл хөдлөх хөрөнгөтэй болох.
 

2008 оны эдийн засгийн хямралын үед орон сууцны үнэ огцом буурч, бүр худалдан авагчгүй болсон удаатай. Тиймээс ч тухайн үед орон сууц болон үл хөдлөх хөрөнгөд хөрөнгө оруулалт хийсэн хүмүүс өдгөө өөрсдийгөө хамгийн зөв алхам хийсэн гэж үздэг. Мөн мэргэжилтнүүд үл хөдлөх хөрөнгийн үнэ урт хугацаандаа өсөлттэй байдаг гэж үздэг. Ямар ч үед үнэ цэнээ алдахгүйн дээр байнгын орлоготой байх үндсийг тавьж өгдөг ч гэдэг. Тиймээс “суусан газраасаа шороо атгана” гэгчээр үл хөдлөх хөрөнгөөр хуримтлалаа “хамгаалах” боломжтой юм.

Түүгээр ч зогсохгүй эдийн засгийн хямралын үед үл хөдлөх хөрөнгө болон орон сууцны үнэ буурах эсвэл тогтонги байдалд ордог. Тиймээс өнөө цагт хийсэн сонголтоо ирээдүйд “чулуу” болно гэдэгт итгэлтэй байж болох ажээ.

Жишээлбэл 2014 оны байдлаар нийслэлд орон сууцны ам метр талбайн үнэ дунджаар 2.350 мянган төгрөг байсан нь 2013 оныхоос 23 хувь буюу 440 мянга төгрөгөөр өссөн хэмээн үл хөдлөх хөрөнгийн компаниуд тооцсон байдаг.

Харин өнөөгийн байдлаар зах зээл дээр энгийн орон сууцны 1м2-ын үнэ дунджаар 2.311 сая төгрөг, хаусных 2.400 сая төгрөг гэсэн тооцоо бий. Тэгэхээр эдийн засгийн хямралын үе гэгдээд буй өнөө үед ч огцом буураагүй нь харагдаж байгаа юм.

Гэхдээ эдийн засгийн байдал сайжирч эхэлмэгц үл хөдлөх хөрөнгийн үнэ хамгийн ихээр өсдөг гэдгийг мартаж болохгүй. Үүний томоохон жишээ бол хятадууд АНУ-ын үл хөдлөх хөрөнгийн салбарыг “дайлаар мордсон” 2012 оноос харж болно. 2008-2009 оны эдийн засгийн хямралын үед үнэ цэнээ алдаад байсан АНУ-ын үл хөдлөх хөрөнгүүдийг 2012 онд хятадууд маш ихээр худалдан авсан байдаг. Тэд тухайн жилд АНУ-д есөн тэрбум ам.долларын үл хөдлөх хөрөнгө худалдан авсан бөгөөд үүнээс үүдэн зөвхөн Нью-Йорк хотод л гэхэд орон сууцны үнэ өнгөрсөн оны арванхоёрдугаар сард долоон хувиар өсч байжээ.

Тэгвэл энэ цаг үеийг ашиглан үнийн хөөрөгдөлд орохоос өмнө өөрийн гэсэн үл хөдлөх хөрөнгөтэй болох нөхцөл одоогоор нээлттэй байна гэсэн үг. Мэдээж үүний тулд хэзээд үнэ цэнээ алдахааргүй орон сууц, обьектоос сонголтоо хийх нь чухал. Иргэдийн хувьд хотын төвд л байвал хамаагүй мэт ойлгон захиалга өгч, худалдан авч байгаа нь ажиглагддаг. Гэтэл тухайн орон сууцандаа амьдран суугаад эхлэхээр тав алдагдаж байгаа талаар багагүй ярьдаг. Өөрөөр хэлбэл ниргэсэн хойно нь хашгирав гэгч болдог гэх үү дээ. Машины зогсоол хүрэлцэхгүй, хүүхдийн тоглоомын талбай, хөгшдийн нарлах сандал гээд л дутуу зүйлсийг байрандаа орсон хойноо мэдэрч, амаа барих нь их.

Амаа барьж, алдаа гаргахгүйн тулд яах вэ. Хаа сайгүй сүндэрлэж буй барилгуудыг бүгдийг өөрөө очиж үзнэ гэвэл багагүй цаг хугацаа, хөрөнгө мөнгө зарцуулна. Тиймээс мэргэжлийн байгууллагад хандвал илүү амраас гадна зөв сонголт хийхэд туслалцаа үзүүлнэ.

Жишээлбэл, таны сонгосон орон сууцыг барилгын ямар компани барьсан бэ гэдгийг мэргэжилтнүүд маш сайн мэдэж байгаа. Тухайн хотхон хорооллын талаар дэлгэрэнгүй мэдээлэл авахаас гадна ижил төстэй буюу өмнө нь хэрэгжүүлсэн төслүүдтэй нь танилцах боломжтой. Мөн хэдий тав, тухтай орон сууц ч гэлээ нар үзэхгүй бол тийм ч таатай байхгүй нь тодорхой шүү дээ. Эсвэл эхний хэдэн сар, жилдээ нар үзээд сайхан байтал өмнө чинь өөр өндөр барилгууд сүндэрлээд эхлэвэл яах вэ.

Тэгэхээр тухайн орчны төлөвлөлтийн талаар маш сайн судлах хэрэгтэй. Сонгосон орон сууцны нар үзэх байдал болон тоглоомын талбай, авто машины зогсоолын хүрэлцээ, зам, бусад дэд бүтэц, хотхон, хороололд шаардлагатай цэцэрлэг, сургууль гэх зэргээсээ хэр хол, ойр байрлах зэргийг нь мэдчихсэн тохиолдолд “өнгөрсөн борооны хойноос цув нөмрөх” мэт халаглах шаардлагагүй шүү дээ. Сонголтоо зөв хийсэн цагт ирээдүйн баталгаа болсон үл хөдлөх хөрөнгө тань цаашид улам бүр үнэ цэнээ хадгалж, өсгөсөөр байх болно.