Улс орны эдийн засаг  өндөр инфляцийн дарамтын  хэрэглээний зарлагаас улбаалж эдийн засгийн өсөлт 2014 онд саарсан үзүүлэлттэй гарсан . 2013 оны сүүлийн улиралд эдийн засгийн өсөлтөнд эцсийн хэрэглээ 13.3 пунктаар хувь нэмэр оруулж байсан бол 2014 оны 1 дүгээр улиралд 3.7 пункт болж буурлаа.

Засгийн газрын дэмжлэгтэй барилгын томоохон ажил өрнөж байгаа ч хувийн салбарын хөрөнгө оруулалт буурч байгаагаас эдийн засгийн өсөлтөнд хөрөнгө оруулалтын оруулах хувь нэмэр 2013 онд сөрөг тэмдэгтэй болж, энэ хандлага 2014 оны 1 дүгээр улиралд хэвээр хадгалагдаж байна. Эргэлтийн хөрөнгийн өөрчлөлтийн мэдээнээс харахад өнгөрсөн жилийн туршид борлуулагдаагүй бараа нэмж хуримтлагдсан байна. Эдийн засгийн төлөв, гадаад орчин суларч байгаа үед эргэлтийн хөрөнгийн үлдэгдэл ихээр нэмэгдсэн нь 2014 оны үйлдвэрлэлийн төлөвлөгөө хойшлогдож болзошгүйн дохио бөгөөд энэ нь эргээд эдийн засгийн өсөлтөнд сөргөөр нөлөөлж болох юм. Үүний зэрэгцээ зэсийн экспорт өсч байгаа болон импорт ихээхэн буурснаас цэвэр экспорт ихээхэн сайжирч эдийн засгийн өсөлтөнд гол хувь нэмэр оруулж байна (Зураг 6). 

 2013 оны эдийн засгийн хоёр оронтой өсөлтөнд бодлогын дэмжлэгтэйгээр өссөн барилгын салбар хувь нэмэр оруулсан ч орон сууцны салбарын хэт халалт бас санаа зовоож байна. Засгийн газар, төв банкнаас өнгөрсөн онд нийтдээ 3-4 их наяд төгрөг буюу ДНБ-ий 20 орчим хувьтай тэнцэх хөрөнгийг дэд бүтцийн барилга, байгууламж (ихэвчлэн зам), орон сууцанд олгосноор барилгын салбар 2013 онд 66.5 хувиар өссөн. Орон сууцны барилга мөн үед 50 хувиар өсч, төв банкны орон сууцны бага хүүтэй ипотекийн хөтөлбөрөөр нэмэгдсэн хэрэгцээг хангасан.

 Эдийн засгийн өсөлт хоёр оронтой тоонд хүрч, бодлогын хүчтэй дэмжлэгийн арга хэмжээ авч буй үед орон сууцны үнэ сүүлийн 3 жилд өндөр хурдацтайгаар өсч байна. Хэт халсан орон сууцны зах зээлд тохируулга хийгдвэл барилга, үл хөдлөх хөрөнгийн салбарт зээл ихээр нэмэгдүүлсэн банкны системд ихээхэн нөлөөлөх магадлалтай. Барилга, орон сууцны салбарын талаар дэлгэрэнгүй мэдээг шигтгээ 1 харна уу.

Шигтгээ 1. Барилга, орон сууцны зах зээл хэт халж байна уу? Эдийн засгийг эрчимжүүлэх хүчтэй арга хэмжээний үр дүнд барилгын салбарын үйлдвэрлэлийн бодит өсөлт өмнөх оны 39.8 оны хувиас 2013 онд 66.5 хувьд хүрсэн (Зураг 7). Орон сууц болон замын барилга, байгууламж 2013 онд өссөн. 2013 онд нийтийн орон сууцны шинэ барилга 58 хувь буюу 2012 оны 11,415 байрнаас 2013 онд 18,012 болж өссөн. Чингис бондын санхүүжилтээр хэрэгжсэн замын барилгын төслүүд 2013 онд 1,213 км шинэ замыг барьсан нь 2012 онд баригдсан 120 км шинэ замтай харьцуулахад ихээхэн өсөлт болсон (Зураг 8).



Засгийн газрын төсвийн гадуурх санхүүжилт, төв банкны хямд зээлийн идэвхтэй дэмжлэгээр барилгын салбар хурдацтай өссөн. Өнгөрсөн онд барилгын салбарын өсөлтийг эрчимжүүлэхээр Засгийн газар, төв банкнаас 3-4 их наяд төгрөг (ДНБ-ий 20 хувьтай тэнцэхүйц)-ийн хөрөнгийг нийлүүлсэн. Одоогоор үнэ зөв мэдээлэл гараагүй байгаа ч МХБ-аар дамжуулан Засгийн газар 1.3 их наяд төгрөгийг барилгажилттай холбоотой төсөлд зарцуулсан гэж тооцож байна. Төв банкнаас олгосон татаастай зээл нь орон сууцны зах зээлийн эрэлт, нийлүүлэлтэд голлон чиглэсэн. Монголбанкнаас 0.8 их наяд төгрөгийн хямд зээлийг барилгын болон барилгын материал нийлүүлэгч компанид олгожээ. Төв банк нийлүүлэлтийн талын энэ арга хэмжээг орон сууцны бага хүүтэй ипотекийн хөтөлбөртэй хослуулан хэрэгжүүлсэн орон сууцны нийлүүлэлтийг нэмэгдүүлэх гэсэн хүчин чармайлт болсон.

2013 онд орон сууцны ипотекийн хөтөлбөрийн хүрээнд арилжааны банкаар дамжуулан 1.2 их наяд төгрөгийг 1,226 зээлдэгчид олгожээ. Төв банкнаас нийтдээ 2 их наяд төгрөгийг барилгын салбар, орон сууцны зах зээлд хямд зээл хэлбэрээр олгосон. Арилжааны банкнаас барилга, орон сууцны салбарт олгож буй зээлийн хэмжээ өсч байна. Өнгөрсөн онд бодлогын татаастай зээлийн хөтөлбөрийн үр дүнд арилжааны банкнаас барилгын салбарт олгосон зээл 61.9 хувиар, ипотекийн зээлийн үлдэгдэл 129 хувиар өсчээ. Өнгөрсөн жил арилжааны банкнаас барилга, үл хөдлөх хөрөнгийн салбарт олгосон зээл хоёр дахин нэмэгдэж, нийт зээлд эдгээр салбарын зээлийн эзлэх хувь жилийн өмнөх 27 хувь (1.9 их наяд төгрөг)-иас 2014 оны 1 дүгээр улиралд 31 хувь (3.6 их наяд төгрөг) болж өсчээ. (Зураг 10).

Орон сууцны зах зээлийн эрэлт, нийлүүлэлтийг нэмэгдүүлсэн үед орон сууцны үнийн инфляци өсч байна. 2011 оны эхнээс орон сууцны үнийн инфляци ерөнхий инфляциас байнга түрүүлж өсч ирлээ. Барилга, орон сууцны салбарт гарч буй сүүлийн үеийн өөрчлөлтийг анхааралтай ажиглах хэрэгтэй юм. Барилга, орон сууцны салбарт үзүүлсэн санхүүгийн дэмжлэг 2013 оны эдийн засгийн өсөлтөнд хувь нэмэр оруулж, дундаж орлоготой өрхөд орон сууцтай болох боломжийг өргөжүүлэн олгосон ч орон сууцны үнийн инфляци өндөр байгаа нь орон сууцны зах зээл хэт халалттай байгааг харуулж байгаа ба үүнийг өрхийн өр нэмэгдэх явдал дагалддаг . Зарим мэдээ, баримтаас харахад орон сууцны ипотекийн ихээхэн хэмжээний зээлийг хямд зардалтай санхүүжилтын боломжийг хайсан арилжааны зорилго бүхий зээлдэгчид олгож, ирээдүйд орон сууцны үнийн инфляци үргэлжилнэ гэсэн хүлээлтээс орон сууцны зах зээл өсч байна гэж үзэхээр байна. Өнгөрсөн оны нийтийн орон сууцны барилгын өсөлт нь орон сууцны зах зээлд хэт нийлүүлэлт болоход хүргэсэн байж магадгүй байна. Эдийн засгийн өсөлт саарч байгаа нь ирэх саруудад бодлогоор дэмжигдсэн орон сууцны зах зээлийн эрэлт буурахыг хэлж байна. Орон сууцны үнийн инфляцийн үргэлжлэлт илүүдэл нийлүүлэлт байж болзошгүйтэй нийлээд орон сууцны хэт халсан зах зээлд тохируулга хийх магадлал байгааг хэлж байна.

Бүх салбарт зээл өссөн боловч барилга, үл хөдлөх хөрөнгийн салбар болон уул уурхайн салбарт зээл илүү төвлөрсөн байна. 2014 оны 1 дүгээр улирлын байдлаар барилгын салбарт олгосон зээл 117.5 хувь, түүний дараа үл хөдлөх хөрөнгийн салбар (72.7 хувь), уул уурхайн салбар (63.2 хувь), бөөний/жижиглэнгийн худалдааны салбар (53.7 хувь) тус тус орж байна (Зураг 31). 2012 оны эцэст барилга, үл хөдлөх хөрөнгийн салбарын зээлийн эзлэх хувь 27 хувь байснаа 2014 оны 1 дүгээр улиралд 31.4 хувь болж өсчээ.