Эдийн засгийн өсөлт, хөгжилд нөлөөлөх зүйлд хөрөнгө оруулалт зүй ёсоор ордог. Улсын бүтээн байгуулалтыг авч яваа барилгын компаниуд эдийн засгийн хүндхэн үед зөв менежмент, цаг үеэ олсон оновчтой бодлогоор дотоодын болон гадаадын хөрөнгө оруулалтыг татах, нөгөө талаас бонд  гаргаж гаднаас арилжааны шугамаар босгох хөрөнгийг шинэ бүтээн байгуулалтад чиглүүлж менежмент хийх шаардлагатай цаг үе ирээд байна. Тун удахгүй Барилга бүтээн байгуулалтын улирал эхлэхтэй холбогдуулан бид энэ удаагийн зочдоор улс орны хөгжлийг тодорхойлогч эдийн засагчдын төлөөллийг урьж оролцууллаа. Бид барилгын салбарт хөрөнгө оруулалтыг татах арга замыг эрэлхийлэх,  эдийн засгийн хямралтай байгаа өнөө үед барилгын компаниуд,  дотоодын үйлдвэрлэгчид хэрхэн зөв менежменттэй ажиллах талаар ярилцсан юм.
 

     Аливаа байгууллагын хөрөнгө оруулалт татах нөхцөл нь тэдний итгэлийг  олох явц байдаг. Үйл ажиллагаа нь хэвийн явагдаж байгаа эрсдэлгүй найдвартай байгууллагад л гадныхан хөрөнгө оруулалт хийхийг хүснэ. Дэлхий нийтийг хамарсан санхүүгийн хямралын дараа хөрөнгө оруулагчид  тухайн байгууллагын ашигтай ажиллагаанаас илүү компанийн засаглал, эрсдэлийн менежментийг харах болсон. Үүнтэй холбоотой Олон улсын стандартчлалын байгууллагаас 2009 онд “Эрсдэлийн менежментийн стандартыг ISO31000:2009” боловсруулан гаргасан. Одоогоор энэ стандартыг нэвтрүүлсэн байгууллага байхгүй байна. Хэрэв барилгын компаниуд энэ стандартыг нэвтрүүлэх юм бол хөрөнгө оруулагчдын итгэлийг нэмэгдүүлээд зогсохгүй өөрсдийн менежмент ч сайжирч аливаа осол гарах нь багасах болно.
 
        Мега төслүүдээ эдийн засгийн эргэлтэнд оруулснаар хөрөнгө оруулалтыг татаж чадна

                                                     

Дэлхийн зах зээл дэх уул уурхайн бүтээгдэхүүний үнийн уналт, Монголын улс төр, нийгэм, эдийн засгийн нөхцөл байдал зэргийн улмаас Монголд бизнес хийх нь ашиггүй, эрсдэлтэй байгаа тул гадны хөрөнгө оруулагчид  эрсдэл багатай, үр өгөөжтэй, улс төрийн дэмжлэг сайтай, гадны хөрөнгө оруулагч нарыг дэмждэг улс орнууд уруу яваад өгсөн. Бид хөрөнгө оруулагчдыг татахын тулд өөрсдөөс хамаарах бүх зүйлсийг зохион байгуулалттайгаар хийх хэрэгтэй байна. Хамгийн түрүүнд тэдний итгэлийг эргүүлэн авчрах, ингэхийн тулд сүүлийн үед батлагдан гарсан хөрөнгө оруулалтыг дэмжсэн хуулиудыг сурталчилан таниулах, түүнчлэн тухайн хуулиудад өөрчлөлт оруулах зайлшгүй шаардлага гарах аваас одоогийн нөхцөлүүдийг хөрөнгө оруулагч нарт илүү таатай байхаар өөрчлөлт оруулна гэдэгт Төрийн зүгээс баталгаа гаргаж өгөх хэрэгтэй юм. Хоёрдугаарт: Төрийн зүгээс олгодог аливаа зөвшөөрөл, эрхийн бичгийг нээлттэй ил тод болгох, Гуравдугаарт: Олон жил яригдаж буй мега төслүүдээ эдийн засгийн эргэлтэнд оруулах. Эдгээр арга хэмжээнүүдийг нэн яаралтай авч хэрэгжүүлж чадвал бид хөрөнгө оруулалтыг татаж чадна гэж бодож байна.    

                                                             

-Гадны хөрөнгө оруулалт орж ирэх эсэх нь Засгийн газрын бодлогоос шууд хамаарна. Ганцхан уул уурхай гэхгүйгээр эмзэг байгаа, гэхдээ зайлшгүй хөгжих ёстой, тэргүүн эгнээнд хөгжих ёстой салбарууд дээрээ хөрөнгө оруулалт оруулах нөхцөлүүдийг таатай болгож мөнгө татаж болно. Тухайлбал:  Мал  аж ахуй салбарт гэхэд малаас гарах түүхий эдийн үйлдвэрүүд гэхдээ орчин үеийн шинэ техник технологитой үйлдвэрүүдийг оруулж ирэхэд их аятайхан хөнгөлөлттэй нөхцөл тавигдах юм бол хөрөнгө оруулалт ороод л ирнэ. Гадны хөрөнгө оруулагчид бол аятай таатай нөхцөлийг хүлээж байгаа. Засгийн газрын бодлого ямар байгаагаас хамаарч хөрөнгө оруулагчид орж ирнэ. Ер нь орж ирэх ёстой юм. Гадны хөрөнгө оруулалтгүйгээр бид нар үсрэнгүй хөгжилт хийж чадахгүй .

Үсрэнгүй хөгжихөд орчин үеийн стандартад нийцсэн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх шаардлагатай. Үүний тулд хамгийн сүүлийн үеийн техник , технолгийг оруулж ирэх тал дэр төрөөс бодлогоор дэмжих зайлшгүй шаардлага байна. Түүнээс биш хэдийнэ хоцорч муудсан хэдэн техник оруулж ирээд,  аль хэдийнэ хэрэглэхээ больсон технологиор бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх нь хөгжил биш.

Боломж, нөөц Монголд их байна. үүнийг гадны хөрөнгө оруулагчид харж байгаа байх. Үүнийг Засгийн газар дэмжээд өгвөл ирээдүй, бас боломж бид нарт бий гэж хэлмээр байна.

      Хямралыг таамаглаж,  нөөц төлөвлөгөөтэй байгаа аж ахуйн нэгж  хохирол багатай даван туулна

СЭЗДС-ийн Санхүүгийн удирдлагын тэнхимийн багш Доктор / Б. Мөнхзаяа /

Хямралын үеийн менежментийн гол онцлог нь хямрал болж буйг хүлээн зөвшөөрөх явдал байдаг. Хэрэв байгууллагын удирдлагууд нөхцөл байдлыг хүлээн зөвшөөрвөл түүний эсрэг хариу арга хэмжээг цаг алдалгүй авч чадна. Мэдээж хэрэг аливаа шалгалтыг бэлтгэл сайтай нь амжилттай давж гардгын адил хямралыг таамаглаж, нөөц төлөвлөгөөтэй байсан аж ахуйн нэгжийн хувьд хямралыг хохирол багатай даван туулах боломжтой. Нэгэнт хямрал болсон тохиолдолд хариу арга хэмжээ авах боломж хязгаарлагдмал байдаг. Тиймээс л урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээг авч хэрэгжүүлэх, байгууллагадаа эрсдэлийн менежментийг нэвтрүүлэх зайлшгүй хэрэгцээ гарч байна. Өнгөрсөн оны хувьд нийт 20 гаруй барилгын компаниудаас авсан судалгааны дүнд эрсдэлийн менежментийн ойлголт доогуур байна гэсэн үнэлгээ гарсан юм.
Хямралын үед учирч болох таагүй нөхцөл байдлыг тодорхойлж, түүний эсрэг авах хариу арга хэмжээг төлөвлөх, түүнд шаардлагатай санхүүгийн эх үүсвэрийг нөөцлөх, бусдаас зээлэх боломжоо тодорхойлох хэрэгтэй. Хямралын үед аливаа шийдвэрийг цаг алдалгүй уян хатан гаргаж байх хэрэгтэй.

           Хоорондоо нэгдэх замаар хүчээ нэгтгэж, өрсөлдөх чадвараа дээшлүүлвэл илүү ашигтай

М.Отгонбаяр Форчуни интернейшнл групп-ийн Хөрөнгө оруулалт хариуцсан Захирал

Эдийн засгийн өсөлттэй үеийг дагаад барилгын салбар хамгийн хөөсрөлттэй салбарын нэг болсон. Улмаар Монголд эдийн засгийн уналт бий болоод эхлэхтэй зэрэгцээд 2013 оны 07 дугаар сараас эхлээд барилгын салбарт ипотекийн зээлээр дамжуулан үзүүлсэн санхүүгийн дэмжлэг нь барилгын салбарыг огцом унахаас сэргийлж, бодит хөрсөндөө зөөлөн газардах боломжийг бүрдүүлж өгсөн. Өнөөдрийн байдлаар барилгын салбарын бараа бүтээгдэхүүний борлуулалт эрс муудсанаас үүдэн барилгын салбарт үйл ажиллагаа явуулж буй барилга угсралтын компани, захиалагч байгууллага, туслан гүйцэтгэгч нар, цаашлаад ханган нийлүүлэгчдийн зүгээс томоохон сорилыг даван туулах амаргүй даваатай нүүр тулаад байна.

Хэдийгээр энэхүү хямралтай байдал нь эдийн засаг, нийгэмд тодорхой хэмжээний хохирлыг дагуулж байгаа ч гэсэн нөгөө талаар энэ салбарыг цэвэрлэхэд ихээхэн хувь нэмэр оруулна гэж үзэж байна. Учир нь барилгын салбар эдийн засгийн хувьд хамгийн өгөөжтэй салбар байх тэр үед мэргэжлийн бус сонирхогчид, түүнчлэн нэг удаагийн үйлдлээр их хэмжээний ашиг хийх сонирхолтой хувь хүн, компаниуд энэ салбарт ихээр орж ирсэн.

Тэгэхээр энэ хямралттай үед мэргэжлийн барилгын компаниуд нь шигшигдэх байдлаар үлдэх процесс явагдана гэж бодож байна. Ийм үед хамгийн зөв арга нь том нь жижиг компаниудаа худалдан авах замаар хүн хүч, машин техникээ улам нэмэгдүүлэх, дунд зэргийн компаниуд нь хоорондоо нэгдэх замаар хүчээ нэгтгэж өрсөлдөх чадвараа дээшлүүлэн том болох явдал юм. Ер нь Монголын бизнесийн салбарт байдаг нийтлэг хандлага нь компанид шинээр орсон ажилтан хэсэг ажиллаж байгаад жаахан юм сурч аваад ийм компани байгуулаад ажиллаж чадах юм байна гээд гараад явчихдаг үзэгдэл. Эцсийн дүндээ жижиг компанийн маш олон асуудалтай нэг захирал л яваад байдаг. Тэгэхлээр миний зөвлөмж бол  том компанитай нэгдээд тэр компанийхаа Ерөнхий инженер нь байх нь жижиг компанийн захирал байснаас карьерын хувьд дээр юм.
Хямралын үед баримтлах өөр нэг стратеги нь зэргэлдээ оршиж буй жижиг газар эзэмшиж буй газар өмчлөгч, захиалагч, төсөл хэрэгжүүлэгч нар хоорондоо нэгдэх эсвэл газраа хэн нэгэндээ худалдах замаар томоохон газарт төлөвлөлт хийж иж бүрэн барилга байгууламж барих шийдэл юм. Учир нь худалдан авагчдын мэдлэг мэдээлэл, хандлага, сэтгэл ханамж дээшлэхийн хэрээр үйлдвэрлэгч, бүтээгч нараас төгс зүйлийг хүсдэг болсон. Цаашид худалдан авагч, оршин суугчдын наад захын хэрэгцээ шаардлагыг хангаагүй, орчин, загвар муутай, ердийн орон сууцнууд борлогдохгүй байх магадлал маш өндөр.
Тиймээс энэ бүгдийг соргогоор харж ажил хэрэг болгож чадсан компаниуд хямралыг амжилттайгаар даван туулж, улмаар салбартаа тэргүүлэгч зэрэглэлийн компани болж үлдэж чадна.          

        Барилгын компаниуд үхмэл хөрөнгийг эргэлтэнд оруулах тал дээр санаачилгатай ажиллах ёстой

МУИС-ийн Эдийн засгийн сургуулийн багш доктор, профессор  / Л.Оюун /

Ер нь бол хямралыг өдөөдөг нь барилгын салбар. Дэлхийн зах зээлд ч Монголд ч мөн ялгаагүй. Эрэлтээс давсан нийлүүлэлт хийчихвэл баахан хөрөнгө мөнгө цемент, шохой болоод зогсчихдог. Эргэлтэнд ордоггүй. Үүнээс болоод асар их хэмжээний мөнгө тэр салбарт түгжигдэх аюултай.
Өнгөрсөн жилүүдэд төрөөс барилгын салбарт чиглэсэн хэд хэдэн чухал арга хэмжээг авсан. Барилгын салбарын гүйцэтгэлд нь зориулж 5 хувийн хүүтэй зээл, худалдан авагчдад зориулж 8 хувийн хүүтэй зээл  гэж олгогдлоо. Түүгээр дамжуулан эрэлт нь өссөн учраас нэлээд их хэмжээний барилга баригдчихлаа. Миний авсан тоо үнэн бол 2014 онд нийт барьсан барилгын 20 хүрэхгүй шахам хувь нь л борлогдсон үлдсэн хэсэг нь эргэлтэнд орж чадаагүй гэсэн  тооцоо байна. Энэ үнэн бол аюултай юм.
Өөрөөр хэлбэл эдийн засагт эргэлдэх ёстой мөнгийг түгжиж, үүнтэй холбоотойгоор зээл авсан барилгын салбарын компаниуд зээлийн эрсдэлд ордог. Тэгээд банкны салбараа эрсдэлд оруулж болзошгүй гээд барилгын салбар аюултай салбар юм.
Гэхдээ барилгын салбар нэг хэсэг унаад байхгүй болж байгаад сэргэж байгаа нь нэг талаараа “Сааль бэлдэхээр сав бэлд” гэдэг үгээр бол зөв юм. Тэгэхээр барилгын компаниуд үхмэл хөрөнгийг эргэлтэнд оруулах тал дээр нэлээд санаачилгатай ажиллах ёстой гэж би харж байгаа.