НЗДТГ-ын” Гэр хорооллыг орон сууцжуулах” төслийн дарга А. Лхагвадоржтой хариуцсан ажлынх нь   талаар ярилцлаа.

-Гэр хорооллыг орон сууцжуулах төслийнхөө талаар танилцуулахгүй юу? Иргэд энэ нэрийг сонсоод гэр хорооллын дахин төлөвлөлттэй андуурах байх танай байгууллагын үйл ажиллагааны ялгаа нь юунд байна вэ?

   


Гэр хорооллын орон сууцжуулах төсөл нь Нийслэлийн орон нутгийн өмчит үйлдвэрийн газар юм. Анх 2011 онд байгуулагдахдаа 7-р хорооллын дэд бүтцийн газрыг чөлөөлөх зорилготойгоор гарч ирсэн бөгөөд 2013 оноос байгууллагын чиг үүрэг, зорилго бүхэлдээ өөрчлөгдөж шинэчлэгдэн Нийслэлийн Засаг даргын үйл ажиллагааны мөрийн хөтөлбөрт анх Ардчилсан намын мөрийн хөтөлбөрт тусгагдаж  таван А-гийн нэг болох Бат-Үүл даргын санаачилсан “Амины орон сууцтай Улаанбаатар”  хөтөлбөрөөс үүдэлтэй байгуулагдсан төсөл юм. 

Энэхүү хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхэд  2012 оны 8 сард Засаг дарга ажлаа авсанаасаа хойш гэр хорооллыг дахин төлөвлөх, барилгажуулах, газар шинэчлэн зохин байгуулах гэсэн хэлбэрээр үйл ажиллагаа эхлүүлсэн. Эхний ээлжинд хотын төвдөө ойр байгаа гэр хорооллыг дахин төлөвлөх , манай байгууллагын хувьд Нийслэлийн иргэдийн төлөөлөгчдийн хурлаас орон сууцны хөтөлбөр,  орон сууцжуулах  ажлыг 3 ангилж хуваасан. Үүнд: Гэр хорооллийн дахин төлөвлөлтийг-Гэр хорооллийн хөгжлийн газар хариуцан ажиллах, ашиглалтын шаардлага хангаагаүй орон сууцнуудыг дахин төлөвлөх- Ерөнхий төлөвлөгөөний газар, Газар шинэчлэн зохион байгуулах нь бидний хийж буй ажил юм. Орон сууцжуулах хөтөлбөрийг иргэд нөгөө л явцуу утгаараа нь ойлгоод байна. Товчхондоо иргэд маань газраа зарах эсвэл орон сууцаар солих боломжийг л олж хараад байна гэсэн үг. Иргэд нэгдэж нийлээд өмчилсөн газар дээрээ амины орон сууц барих уу эсвэл орон сууцаар солих уу гэдэг нь тухайн хүний л сонголт. Өөрсдөө хүсэх л юм бол сэргээгдэх эрчим хүч болон бусад эх үүсвэрээр цахилгаан, дулаанаа шийдээд, цэвэр бохир усныхаа асуудлыг шийдэх төрөл бүрийн боломж өнөөдөр нээлттэй болсон.  Айл болгон өөр өөрийн хүсэл сонирхол шаардлагатай байгаа.

Бидний зүгээс хүсэх зүйл гэвэл иргэд хамтраад нэг санаа бодолтойгоор газраа эргэлтэнд оруулах юм. Дундажаар 500 мкв талбайтай айл бол газраа тэр бүр ашиглаж чаддаггүй. Ашигладаг талбай нь 5/8 хэмжээтэй байшинч юмуу, нүүрсний амбаар гээд үлдсэн 300 гаад мкв талбайгаа ашиглаж чаддаггүй. Харин ойр орчмын хэсэг айл нэгдээд газраа зөв төлөвлөж чадвал бид тохилог дулаанаар хангасан орон сууцандаа, орчин нөхцөл сайтай орчноо бүрдүүлж чадах юм. Үлдсэн 8 айлын газраа хөрөнгө оруулагчдад зарж эргэлтэнд оруулах боломжтой юм. Тэндээс боссон хөрөнгөөрөө  өөрсдөө дахиад ч үл хөдлөх хөрөнгөтэй болох нөхцөл бүрдэж болох юм.

-Тэгэхээр та бүхний хийж байгаа ажил дахин төлөвлөлтөнд ороогүй байршлыг шинэчлэн зохион байгуулана гэсэн үг үү? Үүнийг хийснээр ямар ач холбогдол үр нөлөөтэй вэ?

Гэр хорооллыг газар өмчлөгч иргэдийн оролцоотойгоор өөрсдийн хүсэл шаардлагын дагуу тухайн газрын эзэн өөрт хамгийн ашигтайгаар өөрийн газраа  шинэчлэн зохион байгуулж, яаж зөв эргэлтэнд оруулах, газраа үнэлүүлэх, үнэ цэнэ гээд энэ бүх талын мэдлэг мэдээлэлтэй болсноор гэр хорооллын иргэн биш газрын эзэн болох юм. Одоо үед арилжааны банкууд 3 өрөө байрыг барьцаанд авах уу? 700 мкв газар барьцаанд авах уу? Гэвэл мэдээж орон сууцийг л авна. Манай улс оронд газрын үнэ цэнэ хараахан хөгжөөгүй мэдлэг мэдээлэл үнэхээр хомс байна. Аливаа бүх юмны үндэс чинь газар шүү дээ . Магадгүй саяхан 7 буудал, Баянхошуу зэрэг байршлууд хотын алслагдмал гэр хороолол байсан бол одоо орон сууцжаад хотын дэд төв болон хувираад ирэхлээр газрын үнэ хэд дахин өслөө. Иймд иргэд маань хэзээ манай газар дахин төлөвлөлтөнд орж хэрэгтэй газар болох бол гэж хүлээхээсээ илүүтэйгээр байгаа өмчөө яаж зөв ашиглахуу? Яаж үнэ цэнэтэй болгох уу ? зэрэг сэтгэлгээний асар том шинэчлэл хэрэгтэй байна.  Мэдээж үүнийг дан ганц нэг айл шийдчих боломжгүйл дээ.

Тухайн байршилд амьдарч байгаа 50-н айл, 100-н айл нэгдээд өөр өөрсдийн хүсэл шаардлагын дагуу газраа үнэлж,  манайх 80мкв талбайтай 2 өрөө орон сууцанд амьдармаар байна, эсвэл зарим нэг нь дэд бүтцээ шийдүүлээд таун хаусны хороололтой болох, өөрийн гэсэн үйлчилгээний төв байгуулах зэрэг өөр өөрийн хүсэл шаардлагууд гарч ирнэ. Тэхээр иргэд маань нэгдэн нийлсэнээр 100 хүний газар нийлээд 6 орчим га газар болно.  Энэхүү газрынхаа   10000 метр кв-ыг  нийтийн орон сууц байхаар хүссэн иргэд хөрөнгө оруулагчдад  газраа эргэлтэнд оруулахын тулд  Нийслэлийн  санхүүжилтээс  30000 мянган метр кв байрны техникийн нөхцлийн  хөрөнгийг шийдвэрлэнэ,  мөн цэцэрлэг бага сургуулийн цогцолборын хөрөнгө улсаас шийдэгдэх боломжтой гэхээр хөрөнгө оруулагчдад газрын эзэд тендэр зарлана. Тэгээд ирэхлээр газрын эзэд хөрөнгө оруулагчдаа татан оруулснаар өөрсдийн хүссэн төлөвлөлттэй орчиндоо амьдрах боломж бүрдэх юм.

-Одоогийн байдлаар ямар үр дүнтэй ажиллаж байна вэ?

Жилийн хугацаанд бид нийтдээ давхардсан тоогоор 168000 мянга орчим иргэдтэй уулзсан байна. Хот байгуулалт газар шинэчлэн зохион байгуулалт зэрэг иргэд газраа хэрхэн эргэлтэнд оруулах зэрэг сургалтыг зохион байгуулж 120-230 гаруй хүнтэйгээр  6 байршилд  иргэдийн түр зөвлөл байгуулан ажиллаж байна.  Эдгээр иргэдийн зөвлөл хэсэгчилсэн ерөнхий төлөвлөгөөгөө өөрсдөө боловсруулснаар хүсэл шаардлагадаа нийцэхүйц эцсийн саналаа өгсөнөөр саналын дагуу хүсэл сонирхолд нь тохирсон төсөл хэрэгжүүлэх юм. Бид гадны улс орны туршлагыг харахад  улс орон ийм л арга замаар иргэдээ орон сууцжуулсан байна.  Иргэд газрынхаа үнэ цэнэ болоод  түүнийг  хэрхэн ухаалгаар,  өөрт ашигтайгаар зөв ашиглаж болох ойлголт өгөх нь маш том хөрөнгө оруулалт юм.

-Иргэдийн зүгээс  бид зөвхөн дэд бүтцээ шийдүүлчий, харин өөрсдийхөө хөрөнгөөр амины орон сууцаа бариад  сууя гэвэл боломжтой юу?

Боломжтой байлгүй яахав. Манай иргэд нэг бол би хашаандаа 9 давхар барина гэдэг. Тэхээр хажуу талын хөрш яах юм, 9 давхар орон сууцанд амьдрах  хүүхдүүдийн цэцэрлэг, орчны асуудал гээд олон асуудал гарч ирдэг. Иймд нэг хүний хүсэл шаардлага гэхээсээ илүү иргэд маань нэг хүн шиг нэгдэж тухайн хороогоороо, байршлаараа нэгдвэл болохгүй зүйл байхгүй.  Зарим талаараа одоогийн байгаа  хашаа хашаа руу нь шугам татууллаа гэхэд бас л орчны асуудал төлөвлөлт байхгүй болох юм. Ингэж байхаар иргэд газраа нийлүүлээд цэцэрлэгээ ч бариулаад, үйлчилгээний төвөө ч бариулаад ажлын байр нь  ч нэмэгдээд , ногоон орчин зэрэг бичил хотхон хороололоо бий болгох боломжийг л олгохын тулд бид иргэдийн сэтгэлгээний шинэчлэлийн ажлыг хийж байна.

Олон улсын бүх л улс оронд  хэрэгжүүлсэн 3 алтан зарчим байдаг. Энэ нь улс орны хөгжлийн бодлогоо дээрээсээ доошоо шийдвэр гаргаад буруутдаг тул эхлээд   доороосоо буюу иргэдийхээ санал санаачлагыг сонсож байж  дээшээ шийдвэр гаргаж ажилладаг.  Энэ нь иргэдээ хамгийн хурдан орон сууцжуулах  зөв алхам юм. Дээрээс доошоо  хүчээр явуулсан ажил хэдэн жилийн дараа буруутах үр дүн гардаг. Иймд эхлээд иргэдийхээ сэтгэлгээг өөрчилж байж бодлогыг хэрэгжүүлвэл үр дүн харагдах болов уу.

Гадны улс орноос бид алдааг нь эхлээд судалж байна. Тэдний  алдаан дээрээс дөрөөлөөд асуудлын гарцыг шийдвэрлэх алхам хийж байна.  Аливаа  улс оронд хүмүүсийг орон сууцжуулана  гэдэг бүтээн байгуулалт биш компанит ажил биш, энэ нь  амьдарлын үйл  явц утгаараа хэрэгждэг. Иргэд өөрийн амьдарч буй орчиндоо тааруулж  ажил амьдрал хүүхдийн сургууль зэрэг  бүх л төлөвлөлт орчин нөхцөлөө бүрдүүлсэн байдаг. Өөр нэг байршил руу нүүлээ гэхэд бүхнийг шинээр төлөвлөх шаардлагатай болдог . Бидний санаа бол иргэд амьдарч буй дасал болсон орчиндоо иргэд өөрсдөө хэрэгцээ шаардлагын дагуу төлөвлөлтөө хийснээр  Улаанбаатар хотыг гэр хороолол гэхээсээ илүү гадны улс орны жишгийн дагуу тэр дүүрэг энэ дүүрэг гэсэн өөрсдийн нэршилтэй болгож өгсөнөөр гэр хороолол үгүй болж утааны асуудал ч ор мөргүй болох  юм. Эцэст нь иргэд хэзээ манай хороолол дүүрэг дахин төлөвлөлтөнд орох бол яах бол гэж хүлээлт үүсэх  биш өөрсдийн санал санаачлагаар төлөвлөлтөө хийх болзолыг бид бүрдүүлж өгөх юм.  

-Танай төсөл анх гарч ирэхдээ утааны асуудлаас болж гарч ирсэн. Гэр хорооллыг утаанаас салгахын тулд хамгийн түрүүнд орон сууцжуулах, дэд бүтцийг шийдвэрлэх  ёстой гэсэн үндсэн дээр байгуулагдсан. Энэхүү төсөл цаашид хэр удаан үргэлжлэх вэ? Аль нэг нам гараад ирлээ гэхэд тухайн хэрэгжүүлж байсан төсөл яг ид дундаа ороод явж байхад зогсдог. Манайхан аливаа ажлыг улс төржүүлдэг. Энэ асуудлаас болж энэхүү ажил зогсчихвий гэж эмээх юм.

Яг зөв. Энэ асуудал бол дээр хэлсэнчлэн орхигдож болохгүй бидний амьдарлын чухал нэгэн үйл явц юм. Тийм болохоор иргэд маань нэг ажил эхлүүлэхээр л аль нэг намын сонгуулийн сурталчилгаатай хольж хутгаад  тэгсхийгээл өөрсдийн оролцоогоо орхигдуулдаг. Иргэдийн оролцоогүйгээр ямар ч ажил урагш явахад хэцүү шүү дээ. Эцсийн дүнд энэ бүх бүтээлч санаачлагыг хэнд зориулж байгаа вэ гэхээр иргэдэд шүү дээ. Иймд иргэд маань хамгийн түрүүнд өөсрдийн оролцоог нэмэгдүүлэх нь чухал юм. Дээрээсээ биш доороосоо шийдвэр гаргадаг ухаалаг төрийг л иргэд өөрсдөө бий болгох  ёстой. Мөн утааны асуудал сөхөгдөхөөр л гэр хорооллыхон буруутдаг. Гэр хорооллын иргэд чинь хамгийн татаасгүй мөнчигрөөрөө амьдардаг хүмүүс. Дулааны мөнгө, сөхийн мөнгө гэж улсаас авахгүй,  өөрсдөө л утаа гаргадаг ч гэлээ нүүрсээ түлээл амьдар ч байна.  Манай ажилчид сургалтын программ боловсруулж 400 гаруй бүлгийн ахлагч болон иргэддээ зориулж сургалтын  аргачлал боловсруулсан. Тэр аргачлал маань  Жайка болон гадны байгууллагуудад  манайхаас туршлага судлах  хүртэл шинэлэг санаа болон үнэлэгдсэн.  Иргэдэд газар шинэчлэн зохион байгуулалтын ач тусын анхан болон дунд шатны мэдлэг олгох сургалтууд явуулж байна. Дараагаар нь гүнзгий шатны төлөвлөлтийн төвшинд хүртэл иргэдээ мэдээллээр хангаж байгаа нь газрын эзэд иргэд өөрсдөө төлөвлөлтөө хийж төслөө бичих түвшинд хүртэл бэлтгэгдэх юм.

-Ажил явуулахад хамгийн хүндрэлтэй тал нь юу байна вэ?

Нийгмийн сэтгэхүйг бэлдэнэ гэдэг маш том ажил байна. Тиймээс бид энэ тал дээр олон зүйл хийгээд явж байгаа. Адаглаад хүмүүс энэ хөтөлбөрийн талаар бүрэн ойлголттой болж амжаагүй. Эхлээд хөтөлбөрийн цар хүрээ, үүрэг зорилгыг ард иргэддээ таниулах ажлыг эхлүүлээд байна. Иргэдийн сэтгэлгээг өөрчлөхийн тулд аливаа боломжийг нь ил тод тайлбарлаж өгөх хэрэгтэй. Өнөөдөр гэр хорооллын иргэд орон сууцанд орохыг хүсч байгаа. Гэхдээ хүн бүрийн хүсэл биелэх боломж байхгүй. Хашааны газраа байраар солигдохыг хүлээсээр байтал хэдэн жил ч болж мэднэ. Бид төвийн 6 дүүрэгт ажиллаж байна. Улаанбаатар хотын хэмжээнд 180 мянга гаруй айл байна. Иргэдийн 20 % нь эсэргүүцэх хэсэг байна, үлдсэн 20-иод хувь нь мэдэж байна, 60-аад хувь нь яахаа мэдэхгүй байна.  Хүндрэлтэй тал гэвэл Хөрөнгө мөнгөний асуудал л байна. Манай байгууллага 50-иад хүнтэй 180000 мянган айлд хүрч ажиллахад энэ тоо бас цөөн юм. Бүхэл бүтэн улс орныг хамарсан сэтгэлгээний шинэчлэл хэрэгтэй байна.