Хүйтэн сэрүүний улирал ирж айл бүр л амьдарч буй орон байраа дулаалах цаг үе ирээд байгаа билээ. Тэгвэл бид хамгийн үр ашигтай эрчим хүчний хэмнэлттэй, эко, хүний эрүүл мэндэд хоргүй, галын аюулгүй дулаалгын материалын сонголт, түүний  давуу тал мөн чанар юу болох талаар мэдээлэл хүргэхээр бэлдлээ.

Дулаалгын материалыг хэрэглэх нь барилгын дулааны алдагдалыг бууруулах хамгийн шилдэг арга юм. Дулааны алдагдал ихтэй байшин нь таныг эдийн засгийн үргүй зардалд хүргэж, их хэмжээний хохирол дагуулдаг. Барилгыг барихдаа ямар дулаалгын материал хэрэглэх эсэхээ юуны өмнө тооцоолох хэрэгтэй.

Манай  орон шиг өвөлдөө хүйтэн, зундаа халуун цаг агаарын бүс нутагт насаараа амьдрах байшингаа барих гэж байгаа бол дулаалгын материалын сонголт дээр ихээхэн анхаарал төвлөрүүлэх хэрэгтэй.
Орчин үед шилэн хөвөн, чулуун хөвөн, хөвөн даавуу, целлойд, вакуумжуулсан давхар шил, EPS цагаан хөөсөнцөр, XPS хөөсөнцөр, полиуритан, вермикулит, перлит, мод ургамалаас гаралтай мяндас (олс, маалинга, хөвөн, үйс гэх мэт), сүрэл, шар шавар, цемент, хонины ноос гэх зэрэг маш олон янзын материал хэрэглэж байна. Эдээр материал нь дулааны эсэргүүцэл, цацраг туяа, конвекцийн хувьд харилцан адилгүй байна.

Дулаалгын материалын зардал нь тухайн барилгын дизайн, цаг агаарын бүс, эрчим хүчний зардал, хувийн мөнгөн хөрөнгийн нөөцөөс их шалтгаална. Мөн нарны цаг, улиралын өөрчлөлт нөлөөлнө. Иймд загвар дизайныг орон нутгийн цаг агаарын өөрчлөлт, нарны тусгал, салхины чиглэлийг анхаарах нь чухал. Монгол орны хувьд өвлийн улиралд ихэвчлэн баруун хойноосоо хүйтэн агаарын урсгал хүчтэй салхилж байдаг тул хойноо болон баруун талдаа дулаалга сайтай битүү цонхгүй хана хийж өгөх нь зүйтэй байдаг.
Мөн тоосгон болон блокон байшин дулааны алдагдал их байдаг тул Канад технологийн дулаалгатай SIP хавтанг хэрэглэх нь илүү тохиромжтой. Энэ нь сайн чанарын дулаалгын материалаар эрчим хүчний хэмнэлтийг 80-90 хувь хүртэл нэмэгдүүлэх давуу талтай. Хамгийн гол зорилт бол барилгын дулааны алдагдлыг бууруулах явдал юм. Цонх, хаалга, дээвэр, тааз, хана зэрэг барилгын бүх хийцүүд нь хүйтэн агаарын урсгал нөлөөг бүрэн эсэргүүцэж чадах дулаалгатай байна. Ханы зузааны хэмжээ нь хамгийн багадаа 15см зузаан EPS цагаан хөөсөнцөрөөр дулаалсан байвал зохино.

           Уламжлалт дулаалгын материалууд

- Шилэн хөвөн: Манайхан голдуу урд хөршид үйлдвэрлэсэн шилэн хөвөнгөөр байшин сууцаа дулаалдаг. Шилэн хөвөнгөөр барилгын хаана ч дулаалга хийх боломжтой ч тухайн гадаргуутай нэг биет болдоггүй, хоорондын зай завсараар халуун хүйтэн  агаарын солилцоо үүсч тухайн хэсгийн үндсэн гадаргууд агаарын чийгшил үүсэх нөхцлийг бүрдүүлдэг бөгөөд энэ нь бүхэлдээ материалын  дулаан тусгаарлах чанарыг бууруулдаг.



- Цагаан хөөсөнцөр: Хавтангийн тухайд хоорондын залгаасаар  мөн дулаан алдагдах боломжтой бөгөөд ихэнх үйлдвэрлэгчидийн хувьд энэхүү материал нь галын аюулд өртөмтгий материал гэж үздэг.



  -  Шүрших дулаалгын хөөс: Дулаалгын технологийн онцлог давуу тал нь
-    Зай засвсар үүсэхгүй
-    Залгаас үүсэхгүй
-    Хүний бид хор нөлөөгүй
-    Байгаль орчинд ээлтэй
-     Галд тэсвэртэй
-     Мөөгөнцөр үүсэхгүй
-    Дулаан тусгаарлах чадамж өндөр



     - Хөвөн даавуу
Энэхүү дулаалгын материал нь хөвөн хуучин даавуу болон хуванцар мяндаснаас бүрддэг. Давуу тал нь гэвэл зөөлөн бөгөөд шилэн хөвөн шиг загатнуулахгүй. Ямар нэгэн химийн хорт бодисын хэмжээ бага боловч хорхой шавьж, мэрэгч амьтад үүрлэх боломжтой.
Нэг инч буюу 2.54см зузаан хөвөн даавууны дулаан эсэргүүцэл 3.0-3.7 R value байдаг.



          - Ноос
Хонины ноос нь хөвөн даавуутай ижил боловч үйлдвэрлэлийн явцад хорхой шавьж, мэрэгчид үүрлэхээс сэргийлсэн хольцтой. Америк, Англи, Австрали болон Европын орнуудад хамгийн өндөр үнэтэй дулаалгын материалд тооцогдох боловч барилгын экспертүүдээс хамгийн их үнэлэлт авч чадсан цорын ганц эко дулаалгын материал юм.
Хонины ноосыг барилгын салбарт дуу болон дулаан тусгаарлагчаар хэрэглэх бөгөөд нэг инч буюу 2.54см зузаан хөвөн даавууны дулаан эсэргүүцэл 3.4-4.2 R value байдаг.
Хонины ноосоор дулаалгын материал хийхийн тулд 9:1 харьцаагаар хонины ноосонд шилэн хөвөнг хольдог.



             Гадна болон дотор ханын дулаалга

Тухайн барилгын гадна хана их байх тусам дулаан алдагдал Төдий чинээ их байна. Дулааны алдагдалд тухайн барилгын гадаргуугийн талбайгаас гадна, барилгын хэлбэр, байршил, аль зүгт харуулж барьсан зэрэг нь багагүй нөлөөлнө. Мөн дулаалга сайтай гадна ханын дотор талын гадаргуу дулаан байдаг тул тав тухТай байх нөхцлийг бүрдүүлнэ. ДулаанТехникийн нормд доТор агаар болон хашлага бүТээцийн доТор гадаргуугийн температурын хоорондох зөрүү 4°С-ээс ихгүй байхаар заасан байдаг. Энэ зөрүү их байх тусам, ялангуяа чийгшил ихтэй бөгөөд агаар сэлгэлт муутай өрөөнд ханын гадаргуу дээр хөлрөлт үүсэх, яваандаа ханын хийцийг норгож улмаар мөөгөнцөр ургах нөхцлийг бүрдүүлнэ.

Дулаалгын зузааныг тооцоогоор, нормын заалтыг баримтлан сонгох бөгөөд ихэнх тохиолдолд 10см-ээс багагүй зузаантай эрдэс хөвөн эсвэл хөөсөнцөр хавтан шаардлагатай болно. Нэмэлт дулаалгыг гадна ханын гадна ба дотор талаас хийх боломжтой. Дулаан техникийн хувьд барилгыг гадна талаас дулаалах хувилбар илүү зөв шийдэл боловч дотор талаас нь дулаалахад хялбар, зардал бага гардаг зарим давуу тал бий. Ингэж дулаалсан байшингийн нэг онцлог нь, халаалт зогсоход хурдан хөрч, халаалт өгөхөд илүү түргэн халах ба яваандаа дулаанаа барих нь мууддаг талтай.
Хэрэв Та байшиндаа засвар хийх гэж байгаа бол дулаалгатайгаа хамт хийх нь ашигтай. Мөн санхүүгийн боломждоо Тааруулан байшингаа хэсэгчлэн дулаалж болно. Жишээ нь: хойд талын эсвэл булангийн өрөөний гадна ханыг эхэлж дулаалах г.м. Ханын дулаалга хийх олон янзын хувилбар бий.
 
           Гадна дулаалга

1. Агаар сэлгэлтийн үетэй гадна талын дулаалга
Эрдэс хөвөн эсвэл хатуу хөөсөнцөр хавтанг хананд урьдчилан бэхэлсэн 5см-ын брусын хооронд хийж дээрээс нь хөндлөн чиглэлд дахин брус хадаж гадаргуугийн өнгөлгөөний материалаа тогтооно. Ингэхдээ дулаалгын болон гадаргуугийн өнгөлгөөний материалын хооронд 2см орчим зузаан агаар сэлгэлтийн зай гаргана. Гадаргуун өнгөлгөөг ховилтой банз, шифр, металл ба хуванцар хавтангаар хийж болно.

 2. Шавардлаган өнгөлгөөтэй дулаалга
 Энэхүү дулаалга нь Тэгш гадаргуутай тоосго ба бетонон ханатай байшинг дулаалахад тохиромжтой. Хатуу хөөсөнцөр эсвэл эрдэс хөвөн хавтанг ханын тэгшилж бэлдсэн гадаргуу дээр цавуут зуурмагаар (плитаны цавуутай ижил) наана. Ханын гадаргуу нь гэмтэлгүй, бат бэх, барьцалдалт сайтай байх ёстой. Дараа нь дулаалгын хавтан дээр полипропилен (хуванцар материал) тор бүхий цавуут зуурмагаар шавардлага хийж, шаардлагатай бол хуванцар тэлэгчтэй дюбель хадаасаар нэмэлТ бэхэлгээ хийнэ. Дээр нь өнгөт шавардлага хийх буюу эсвэл зориулалтын фасадны будгаар будна.

Манай орны нөхцөлд цайвар өнгийг сонговол нарны гэрэлд халахгүй ба ингэснээр шавардлагын гадаргуу хагарахгүй сайн талтай. Европын орнуудад ашиглаж буй барилгуудыг дулаалахад ийм төрлийн дулаалгын “холболттой систем” өргөн хэрэглэдэг ба манайд ч гэсэн хэд хэдэн барилга дээр хийсэн. Энэ нь бусад гадна дулаалгын хувилбаруудаас хамгийн хямд нь юм. “Холболттой систем” гэдэг нь, тухайн дулаалганд орох маТериалуудыг шинж чанарын хувьд хооронд нь тааруулж тохируулсан, чанарын шаардлага хангахуйц иж бүрэн систем шийдэл болдогоороо онцлогтой. Энэ ажлыг гүйцэтгэхдээ туршлага бүхий мэргэжлийн байгууллагаас зөвлөгөө аваарай.

            Тоосгон өнгөлгөөтэй дулаалга
  Ийм Төрлийн дулаалгыг одоо байгаа барилгын гадна Талд 12см-ийн Тоосгон ханан өнгөлгөө хийх үед хэрэглэдэг. Хөөсөнцөр эсвэл эрдэс хөвөн дулаалгын хавТанг үндсэн хананд зай завсар гаргалгүй бэхэлж ТогТооно. 12-ийн тоосгон ханыг өрөх явцад түүнийг зориулалтын, дулаалгын үеийг нэвт гарсан зэвэрдэггүй эсвэл цайрдсан анкер төмрөөр үндсэн ханатай холбож явна. Үндсэн хана нь дүнз бол тухайн ханын суултанд ордог онцлогийг харгалзан энэхүү бэхэлгээг босоо шилжилт саадгүй байхаар гүйцэтгэх хэрэгтэй.

           Зоорийн давхрын дулаалга
 
Зоорийг муу дулаалсан эсвэл дулаалаагүйгээс болж шалаар багагүй дулаан алдагддаг.
Иймээс зоорийн давхарын ханыг гадна ханын адил дулаалах хэрэгтэй. Хүйтэн зоорийн давхартай бол нэгдүгээр давхрын дулааны алдагдлыг багасгахын тулд зоорийн хучилтыг доороос нь дулаалахад хангалттай. Ингэхийн Тулд 5см-ээс багагүй зузаантай хатуу хөөсөнцөр хавтанг зориулалтын цавуугаар (плиТаны цавуу) нааж ТогТооно. Энэ ажлыг та өөрөө түвэггүй хийнэ. Хэрэв таны байшин зоорийн давхаргүй бол шалаа дулаалахын тулд түүнийг хөндөлгүйгээр дээрээс нь нэмж дулаалан давхар шаллах нь арай хялбар байх болно. Ингэж хийх тохиолдолд хаалганы самбаруудыг доороос нь тайрч хасах ажил гардгийг анхаараарай.

             Нэмэлт тайлбар

Дулаалгыг учир шалтгаан нь барилгын дотор болон гадна агаарын дулаан солилцоог бууруулах явдал юм. Дулаан солилцоо нь дамжуулалт, конвекц, цацрагийн гэсэн 3 байдлаар явагддаг.

Дамжуулалт: Хатуу биетийн халж байгаа талын хурдан хөдөлж байгаа молекулууд нь түүний хүйтэн талын удаан хөдөлж байгаа молекулуудтай мөргөлдөхдөө тэдэнд эрчим хүчийг зөөх замаар тэр биетийн дундуур дамжуулах үзэгдэл. Үүнийг материалын дулаан дамжуулалтын коэффицентээр илэрхийлдэг. Материалын дулаан дамжуулалтын коэффицент. Тухайн материал дулаан хэр сайн дамжуулдгийг илэрхийлдэг коэффицент. Тухайлбал хөөсөнцөрийнх 0.04 бол Тоосгоных 0.7 ВТ/м оС байдаг. Энэ нь тоосго дулааныг хөөсөнцөрөөс 15 гаруй дахин илүү дамжуулдаг буюу дулааныг төдий хэмжээгээр алддаг гэсэн үг. Конвекц: Энэ үзэгдэл агаар болон шингэний хөдөлгөөний үр дүнд буй болох ба тухайлбал халуун агаар хөөрч хүйТэн агаар суух байдлаар шилжих хөдөлгөөний эргэлтийн гогцоог үүсгэдэг.

Дулаалгын уламжлалт цуллаг материалууд нь дамжуулалт ба конвекцийн нөлөөгөөр зөөгдөж буй дулааны урсгалыг сааруулах бөгөөд ингэж сааруулж байгаа үйлчлэлийн үр нөлөөг (R- хэмжигдэхүүн) – ээр илэрхийлдэг. R- хаших бүтээцийн (хана, хучилТ, цонх, шал г.м) дулаан шилжүүлэлтийн эсэргүүцэл. Энэ коэффицент өндөр байх тусам тухайн хийцээр алдах дулааны хэмжээ бага байна. Тухайлбал ердийн 64см тоосгон ханын R=0.98 м2 ОС/ВТ байхад түүн дээр 12 см хөөсөнцөр хавтангаар нэмж дулаалахад R=3.4 м2 ОС/ВТ болж түүгээр алдагдах дулааны хэмжээ 3.5 дахин буурна. Түүний урвуу хэмжигдэхүүнийг К коэффицент буюу дулаан шилжүүлэлтийн коэффицент гэнэ.

Цацраг: Дулааны эх үүсвэрээс ялгарсан цацраг нь агаар юмуу хоосон орон зайгаар (вакуум) хүйтэн гадарга руу 299,274 км/секундийн хурдтайгаар шилждэг бөгөөд ингэхдээ биетийн гадаргыг мөргөх агшинд л дулаан гэдэг нь мэдэгдэнэ. Дулаалгын уламжлалт маТериал энэ дулааны цацрагийг зогсоож чадалгүй нэвтрүүлдэг. Гэрлийн ойлт сайтай мөнгөлөг цаасан хальсийг цацрагийн дулааныг тусгаарлахад хэрэглэнэ.
Тиймээс байшин барилга, орон гэрээ дулаалахдаа эрчим хүчний хэмнэлттэй, дулаан тусгаарлах үзүүлэлт хамгийн өндөр, үр ашигтай  материалыг хэрхэн сонгож авахад асуудлын гол оршиж байна.