Намар хэдийнэ эхэлсэн энэ цагт олон айл өрх орон байрныхаа дулаалгыг базааж өвөлжилтөнд бэлтгэж эхэлдэг. Сүүлийн үеийн орон сууцны байрны дулаан хадгалалт, эрчим хүч хэмнэлтийн талаар “Эрчим хүч хэмнэлтийн төв”-ийн захирал Б.Мөнхбаяртай хийсэн ярилцсана хүргэж байна. 

Саяхан Нийслэлийн агаарын чанарын албанаас “Дулаалгын аян”-г зарлаад дүүргүүдээр аяласан. Энэ аянаас нийслэлийн иргэд дулаалга, эрчим хүч хэмнэлтийн талаар тодорхой мэдээлэл авч байгаа байх.
Ер нь амины болон ажлын байр эрчим хүчний хэмнэлттэй, дулаан хадгалалт сайтай байна гэдэг хүний ажиллаж хөдөлмөрлөх таатай орчин нөхцлийг бүрдүүлж, хөдөлмөрийн бүтээмжийг дээшлүүлж байдаг олон талын ач холбогдолтой.

 Аль ч байр орон сууцны цонх дулаан хэр сайн тусгаарладаг эсэх, нөгөөх нь хэр сайн сийгэлттэй гэсэн хоёр үзүүлэлттэй байдаг. Сийгэлтийг бууруулах үүднээс  EPDM жийргийг хийдэг.  Жийргийн давуу тал нь халуун, хүйтний алинд ч өөрийн шинж чанараа удаан хугацаанд барьдаг. Тийм жийргээр цонхныхоо жийргийг солих хэрэгтэй. Энэ нь өртөг зардлын хувьд ч хямд, түргэн хугацаанд шийдэж болох арга зам.
Дараагийн нэг анхаарах зүйл нь цонхны шилний давхар. Ялангуяа орон сууцны барилгуудад цонхны шилийг 3 давхар байлгах  шаардлага тавьж байгаа. Сайн чанартай цонх сонгосон хэдий ч суурилуулалтыг технологийн горимын дагуу хийхгүй бол цонхны булан, тавцангийн дээд талаар цантаж эхэлдэг. Цонхоо сайн суурилууллаа гэхэд агаар сэлгэлтийг сайн тооцож хийхгүй бол бас л болохгүй. Тиймээс үе үе цонхоо онгойлгож цэвэр агаар оруулж бай гэж эмч нар зөвлөөд байдаг шүү дээ.

Барилгын норм, дүрэмд “Орон сууцны барилгын цонх 3 давхар шилтэй, нийт ханын талбайн 18%-иас хэтрэх ёсгүй” гэж заасан байдаг. Үүнээс хэтрэхээр нэг бол халааж дийлэхгүй, нөгөө талаар хөргөж дийлдэггүй. Энэ нь эргээд хүндээ муугаар нөлөөлж, дээрээс нь эрчим хүчээр ихээр шаардагддаг. Төвлөрсөн дулааны шугам сүлжээнд холбогдож халаалтаа шийдэж байна гэдэг агаарын бохирдолгүй болно гэсэн үг биш. Дулааны цахилгаан станцуудаас тэдгээр олон байрнуудыг халаахын тулд нүүрс түлж байгаа шүү дээ.
1980-аад оны дундуур аль дүүрэгт хавдрын үүсвэр ихтэй байна гэдгийг судлахад тухайн үеийн ажилчны район буюу одоогийн Хан-Уул дүүрэгт агаарын бохирдол өндөртэй гарч байсан гэж сонссон. Үүний шалтгаан нь Дулааны Цахилгаан Станцуудын утаатай холбоотой гэж үзэж байсан юм билээ.
Яг одоо барилга байшингаа дулаалах гэж байгаа бол цаг хугацааны хувьд ялимгүй хоцорч байна. Хаалга, цонхыг дулаалахад болно. Яагаад цаг хугацааны хувьд хоцорч байна гэхээр дийлэнхдээ нойтон технологи хэрэглэдэг. Тухайн технологи нэг л хөлдчих юм бол дулаан хадгалах чанараа алдана. Өөрөөр хэлбэл хүн нойтон хувцас өмсчихөөр илүү даардаг шүү дээ.

  Хэдхэн хоногийн өмнө барилгад хэрэглэгдэх хонины ноосон дулаалгын стандарт батлуулах гээд техникийн оноогоор  хэлэлцэгдэж, сайшаагдаад явж байна. Үндэсний хороогоор орж байж батлагдана гэсэн үг. Энэ ноосон дулаалгын материал нь эсгийнээс арай ондоо технологи юм билээ. 
Цаг хугацааны хувьд хоцорсон ч гэсэн хуурай технологийн дулаалгыг хийх үр дүнтэй юм билээ. Хонины ноосон дулаалгыг ч хэрэглэхэд болохгүй юм байхгүй. Өвлийн улиралд ч тухайн хонины ноосон дулаалгыг хэрэглэж болдог.
Манай улс нэг үеэ бодвол “технологийн өлсгөлөн”-д орж байна. Ажиллах хүч бага шаардагдах, түргэн шуурхай хурдан хийж болох янз бүрийн технологиудыг оруулж ирээд, туршиж үзэж байна. Олон ч технологиуд бий. Хамгийн гол анхаарах зүйл нь манай орны эрс, тэс уур амьсгалд нутагших чадвартай байх хэрэгтэй. Манай орны цаг уурын байдал барилгын материалыг шалгаж үзэх орчин бүрдсэн байдгаараа онцлогтой. Тэгэхээр манайх шиг уур амьсгалтай бүс нутагт яг таарсан технологийг нутагшуулна гэдэг том ажил. Үүнийг мэдэхгүйгээс олон хүн алдаа гаргадаг. ОХУ-д сайн ажилладаг, эсвэл Хятадын чанартай технологитой цонх гээд оруулаад ирдэг гэвч манай уур амьсгалд дасан зохицож, таарч тохирохгүй материал, техникүүд олон бий. Туршилтаар шалгараад нутагшиж чадаж байгаа технологууд ч бас байгаа.

      Нийт дулаан алдагдлын 4/1 хувь цонхоор алдагддаг гэсэн тооцоо бий. Хоёр төрлийн дулаан алдагдал бий. Хашлага бүтээцийн дулаан тусгаарлалтаас үүдэлтэй буюу дамжуулалтын алдагдал гэж бий. Манайд 2000 оноос өмнө баригдсан барилгууд дамжуулалтын алдагдал ихтэй байгаа нь харагддаг. Тэдгээр барилгуудыг дулаалчих юм бол ахиад тийм хэмжээний барилгуудыг халаалтаар хангачихаар байгаа юм.
 Агаар сэлгэлтийн горимоороо цэвэр агаар байнга орж байх учиртай. Тэр агаарыг яаж халаах вэ? гэдэг асуудал гарч ирдэг. Барилгыг дулаалснаар бууруулна гэсэн ойлголт байхгүй. Яагаад гэвэл хүнд тодорхой хэмжээний цэвэр агаар заавал шаардлагатай.

 Би өөрөө барилгын дулааны физикийн чглэл, дулааны үнэлгээ зэргийг хийдэг болохоор барилгын цонх, дулаалга зэргийг онцолж харж байдаг. Баригдаж байгаа барилгуудыг хараад байхад ханын дулаалгыг зөв хийж байгаа барилга их цөөхөн харагддаг. Дийлэнх  орон сууцны барилгууд дээр “гурилдана” гэдэг л харагдаад байгаа юм. 10 сар гээд гадаа хасах хэмийн хүйтэнтэй болоод ирнэ. Гэтэл барилгынхаа гадна талд хөөсөнцөр наадаг. Тэр нааж байгаа нь хөөсөнцөр бол нойтон технологи учраас барцалдахгүй шууд хөлдөнө. Энэ бол насгүй дулаалгыг хийж байна гэсэн үг.
Урд хөршөөс дандаа муу бараа материал орж ирдэггүй. Сайн технологи орж ирдэг. Түүнийг гол нь технологийн горимын гадуу суурилуулах хэрэгтэй.
Харин цонхны хувьд бол урд хөршөөс авах нь тийм сайн чанартай болохгүй гэж боддог. Ялангуяа хуванцар хүрээтэй вакум цонх. Барилгын компаниуд хямдыг нь бодоод л урд хөршөөс захиалж авч байгаа байх.

 Цонхны технологиуд ихэвчлэн ОХУ-аар дамжин манайд орж ирдэг. Ер нь европын технологи үйлдвэрлэгч нар ОХУ-д салбараа ихээхэн нээдэг. Олон улсын худалдааны зах зээлийн бүсчлэлд манай ОХУ-тай хамт багтдаг. Хойд хөршид манайтай уур амьсгалын хувьд ижил төстэй газрууд олон бий. Тэдгээр газраар дамжин шалгуурыг нь хангаад ирж байгаа техник, технологиуд чанарын хувьд сайн байдгаас гадна олон улсын стандарт шаардлагуудыг бүрэн хангасан байдаг учраас. нутагшихдаа илүү ойр байдаг.
 Манай улсад хүчин төгөлдөр хэрэгжиж байгаа барилгын норм дүрмийн дагуу тухайн барилгын зураг төсөл нь эрчим хүчний хэмнэлтийн шаардлага хангасан гэсэн бичгийг хянаж шалгаж байгаа газар гаргаж өгсөн байх ёстой. Өөрөөр хэлбэл тэр зурганд нь эрчим хүчний паспорт заавал хавсрагдсан байх ёстой.  
Дараа нь тухайн барилга эрчим хүчний хэмнэлттэй баригдаж чадсан эсэхийг барилга баригдаж дуусснаас нэг жилийн дараа үнэлгээ хийх ёстой. Үүнийг орон сууц худалдан авагч иргэн мэдэж байх учиртай. Ашиглалтыг нь хариуцаж байгаа байгууллага ч гэсэн хяналт хийлгэх тал дээр анхаарах хэрэгтэй юм.