Г.Байгалмаа:Барилгын салбарт бодлогын түвшинд шийдэх асуудал олон байгаа
Аль ч улс орны хөгжил дэвшлийн нэгэн томоохон үзүүлэлт нь барилга, бүтээн байгуулалтын ажил байдгаас барилгын салбар тэр хэмжээгээр тухайн улс орныхоо онцгой чухал салбарт зүй ёсоор тооцогддог. Тийм чухал салбарыг эрхэлсэн БХБЯ-ны дэд сайдаар ажиллаж буй Г.Байгалмаатай ярилцлаа.
- Анх энэ албан тушаалд томлигдоход барилгын салбарын талаарх таны тухайн үеийн бодол, ойлголт ямар байсан бэ? Ажлынхаа гарааг анх юунаас эхлэж байв даа?
-Би барилгын чиглэлийн мэргэжлийн хүн биш учраас маш богино хугацаанд тус салбарын гүнд орж ажиллах шаардлагатайг ойлгож байсан. Тиймээс эн тэргүүнд яамныхаа ажиллагсдын ажил үүргийн хуваарь болон өөрсөдтэй нь нэг бүрчлэн биечлэн уулзаж танилцах, тус яамнаас сүүлийн жилүүдэд зохион байгуулж, хэрэгжүүлсэн ажлын тайлан болон тухайн жилийн төлөвлөгөөт зорилго, тулгамдсан асуудал юу байгааг мэдэх нь чухал байв. Мөн бид салбарынхаа Төрийн бус байгууллагууд болох мэргэжлийн холбоо /14 холбоо/-дын удирдлага болон нийслэл хотод үйл ажиллагаа явуулдаг барилга угсралтын, барилгын материал үйлдвэрлэл эрхэлдэг олон арван ААН байгууллагууд, компанийн эзэд, захирлуудыг урьж санал солилцож, харилцан зөвлөлдсөн. Ингэснээр барилгын салбарт нэвтэрч буй шинэ техник технологи болон экспортлож, импортлож байгаа шинэ нэр төрлийн материал бүтээгдэхүүн, баригдаж байгаа орон сууц, тэдгээрийн үнэ ханш гээд өргөн бодит мэдээлэлийг цуглуулж барилгын салбарт юу хамгийн их тулгамдсан асуудал болж байна бэ? Гарах гарцыг яаж олох, хэтийн хөгжилд дорвитой түлхэц болох ямар асуудлыг тэргүүлэх чиглэл болгон сонгох вэ гэдэгт хариу өгөхөөр 2013-2014 онд салбарынхаа талаар хийж хэрэгжүүлэх ажлын, бодлогын үндэслэл, чиглэл бүхий арга хэмжээний төсөл төлөвлөгөөг боловсруулж чадсан.
-2012-2014 онд Барилга, Хот байгуулалтын яамнаас салбарынхаа талаар бодлогын ямар арга хэмжээг авч хэрэгжүүлсэн бэ? Бас ямар бэрхшээл тулгарч байв? Онцлоод товчлон хариулна уу?
-Үүнд хэд хэдэн зүйлийг онцлон ярьж болно. Юуны өмнө ипотекийн зээлийг дурдах нь зүйтэй. Бидний зүгээс ямар бодлого баримталж байсан гэхээр дунд буюу дундаас доош орлоготой иргэдийг орон сууцжуулах, үүний гол нөхцөл нь банкны хүүг бууруулах. Мөн бид дотоодын үйлдвэрлэлийг дэмжихгүйгээр, дотоодын үйлдвэрлэлийг бий болгохгүйгээр барилгын салбар хөгжихгүй нь ойлгомжтой. Ялангуяа барилгын норм, дүрэм, чанар, аюулгүй байдлын талаар ярина гэвэл эхлээд дотоодын үйлдвэрлэлийг дэмжих ёстой гэдэг бодлого баримталж Монгол банктай хамтарч, дэд хөтөлбөрийг хэрэгжүүлсэн. Энэ дэд хөтөлбөр хэрэгжүүлсний үр дүнд 2013 онд улирлын хамааралтай байдаг барилгын салбарын гол нэр төрлийн бараа бүтээгдэхүүн болох цемент, арматурын үнийг тогтвортой барих, нөгөөтэйгүүр Монголд үйл ажиллагаа явуулж байгаа жижиг дунд үйлдвэрийн эргэлтийг нэмэгдүүлэх, хүчин чадлыг нэмэгдүүлэх чиглэлээр хөнгөлттэй зээл олгосон. Үүний үр дүнд хэд хэдэн үйлдвэрүүд шинээр ашиглалтанд орсон.
Улирлын хамаарлаас гарахын тулд ямар үйлдвэрлэлийг шинээр оруулж ирж болох талаар нэлээд анхаарлаа хандуулж ажиллаж байна. Тухайлбал улирлын хамаарлаас гарахын тулд хуучин байсан угсармал орон сууцны барилгын технологийг шинэчилсэн түвшинд дэмжиж оруулж ирж байна.
Эдгээр авч хэрэгжүүлээд байгаа арга хэмжээнүүд ямар ач холбогдолтой вэ? гэвэл дотоодын үйлдвэрлэлийг дэмжих, валютын ханшны хэлбэлзэлд бага өртөх, ажлын байр олноор бий болох, улирлын хамаарлаас гарах ийм л давуу талуудыг бий болгох юм.
-Хууль эрх зүйн орчин талаасаа барилгынханд хэрэгтэй ямар өөрчлөлтүүд хийгдсэн бол?
-Ашигт малтмалын хуулийг ангилсан явдлыг онцолмоор байна. Хэдийгээр манай яам хуулийн төслийг нь оруулаагүй ч энэ хууль батлагдсанаар барилгын салбарынханд өгөөжөө өгсөн. Ашигт малтмалын тухай өмнөх хуулинд түгээмэл тархацтай ашигт малтмал дотор барилгын материал хийдэг түүхий эдүүд багтдаг байсан юм. Үүнийг салгаснаар хөдөө орон нутагт барилгын материалын үйлдвэрлэл хөгжих боломжтой болсон. Хөдөө орон нутаг гэснээс сумын төвийн шинэчлэл хөтөлбөр, аймгуудын хэсэгчилсэн ерөнхий төлөвлөгөө, улсын төсвийн хөрөнгөөр тавьсан дэд бүтэц инженерийн шугам сүлжээ зэрэг онцлохоор ажлууд хийгдсэн.
-Ер нь аль ч салбарынханд төрөөс ямар бодлого шийдвэр гарч, хэрэгжүүлж байгаа талаар мэдээлэл дутмаг байх шиг санагддаг. Энэ тал дээр хэр анхаарч ажиллав?
-“Construction Mongolia” олон улсын үзэсгэлэн яармаг болон бага хурлыг өнгөрсөн хоёр жилийн хугацаанд зохион байгуулсан нь яг ийм шалтгаантай. Барилгын салбарын хувьд дотоодын, тэр тусмаа гадаадын хөрөнгө оруулагчдын сонирхдог том сэдэв бол төр засгийн хэрэгжүүлж буй бодлого шийдвэр байдаг л даа. Тэр ч утгаараа бид “Construction Mongolia”-гийн үеэр ойрын хугацаанд ямар арга хэмжээг авч ажиллах гэж байгаагаа танилцуулж, хөрөнгө оруулагчдын сонирхсон асуултанд нь бүрэн дүүрэн хариулт өгсөөр ирсэн. Тэдэнд бодлого, шийдвэрээ ойлгуулсан учраас барилгын салбарт гадны хөрөнгө оруулалтыг татаж чадсан. Цаашид ч барилгын салбарт гадаадын хөрөнгө оруулалт нэмэгдэнэ гэдэгт итгэдэг.
Шинэчлэлийн гэгдэх Засгийн газрын бүрэн эрхийн үлдсэн хугацаанд ийм л зүйлийг хэрэгжүүлж, үр дүнг нь үзэх байсан гэх ямар асуудлуудыг та онцлох вэ?
- Засаг төр солигдлоо гээд тухайн салбарт цоо шинэ зүйл хийнэ гэж байддаггүй. Урьд нь юу хийж байсан, одоо юу хийж байгаа юм, цаашид юу хийх юм гэдгээ тогтоод сайжруулаад явдаг. 2010 онд 100 мянган айлын орон сууц хөтөлбөрийг батласан. Энэ хүрээнд Дэд бүтэц хөтөлбөр маань 17 хотхон хорооллыг барьж байгуулах инженерийн шугам сүлжээг хийгээд явж байна. Ирэх жилээс хүлээж аваад хөрөнгө оруулагчидтайгаа хамтраад барилга барих боломж нөхцлийг бүрдүүлж байгаа юм. Энэ ажлыг хурдан идэвхжүүлж, ажлыг нь чөлөөтэй явуулаасай. Үүний тулд “Дэд бүтэц” хөтөлбөрийг дуусгах хэрэгтэй байна, санхүүжилтыг нь олгох, улс хүлээж авах хэрэгтэй. Хүлээж авах боломжгүй байгааг нь хийсэн компаниудтай нь хариуцлага тооцоод явах ёстой. Амжуулахаас аргагүй бас нэг ажил бол дагуул хотуудын статусыг шийдэх. Төр боломжийг нь бүрдүүлдэг болохоос гардан гүйцэтгэдэг байгууллага биш. Шийдвэрийг шуурхай, оновчтой гаргаж өгөхгүй байгаагаас цаг хугацааа алдсан зүйл бидэнд бий. Хувийн хэвшлийнхний хийчихсэн, бэлэн санал болгож байгаа ажлууд бий. Төрийн бодлогын хэмжээнд авч үзэх маш олон төсөл хөтөлбөрүүд байгаа. Заавал улсын төсвийн хөрөнгөөр хийх албагүй. Гаднаас хөрөнгө босгоод хэрэгжүүлчихмээр ажлууд төрийн шийдвэрийг хүлээгээд байж байна. Бид үүн дээр өнгөрсөн хоёр жилд шуурхай хандаж чадаагүй. Тийм учраас үлдэж байгаа хоёр жилд шийдвэрүүдийг яаралтай гаргаад явах хэрэгтэй. Төр аль болох олон хүнд бүтээх боломжийг олгох үүрэгтэй болохоос “Гудамж” төсөл шиг өөрөө мөнгөө босгоод, өөрөө гардан гүйцэтгээд явах учиргүй.
Дээрээс нь Төр засгийн хэмжээнд шийдэх ёстой ажлаа шийдээд явахгүй бол бид нарын энэ ойлгомжгүй, уялдаа холбоогүй байдал хүмүүсийг маш их туйлдуулж, эргэлзээ төрүүлж тэр хэмжээгээрээ бизнес эрхэлж байгаа хүмүүсийг уяж, хөдөлгөөнгүй болгож, итгэлийг нь алдагдуулж байна. Өөрөөр хэлбэл бид гарах ёстой шийдвэрээ гаргаад бизнесийнхэндээ итгэл өгөөд явах нь зүйтэй гэж би боддог. Итгэл өгсөн цагт араас нь хариуцлага тооцож болно шүү дээ.
-Иргэдийн дунд, хэвлэл мэдээллээр ч яригддаг. Нийслэл хот хоёр жилийн дараа орон сууцны хэрэглээ хангагдаж эхлэнэ гэх яриа байдаг. Энэ тал дээр та ямар байр суурьтай байна вэ?
- Хоёр жилийн дараа орон сууцны хэрэглээ хангагдахгүй. Энэ нэг талыг барьсан өрөөсгөл ойлголт. Өнөөдөр нийт хүн амын 30 гаруй 40 хувь нь л орон сууцанд амьдарч байна. Өнөөгийн орон сууц бий болоод хөгжөөд, эрчимтэй хөгжсөн бас сул зогссон гэх үеэ эргээд бодоход орон сууцны эрэлт үгүй болно гэж ойлгож болохгүй юм. Өнөөдөр зах зээл хөгжиж байна. Ая тав тухтай амьдрах орноо хайж байна. Гэр хорооллыг орон сууцжуулна гэж байна. Хүн амын өсөлт, хөгжил энэ бүгдийг тооцоод үзэхээр орон сууцны эрэлт хэрэгцээ үргэлж байсан, цаашид байх юм. Мөн ийм богинохон бодлоор, зөвхөн өнөөдрийг харсан байж болохгүй гэж би боддог. Энэ ямар хандлага гэхээр эдийн засаг муу байна, энэ өндөр үнэтэй байшинг хэн авах гэх хандлага. Тэгвэл бодлогын түвшинд тодорхой хэмжээнд асуудлаа оновчтой шийдээд явах юм бол орон сууцанд хүмүүс ороод, эдийн засгийн бэрхшээл арилах ёстой. Магадгүй найман хувиас бага, 30-аас бага хувийн урьдчилгаа төлбөртэй болгож болно. Наад зах нь бид түрээсийн орон сууцыг олноор барих хэрэгтэй байна. Үүнийг бодлогоор Төр засгаас дэмжих ёстой. Манайхан орон сууцыг худалдаж авна, өөрийн болгоно гэж ойлгодог болохоос аль ч улс оронд түрээсийн байрууд байж л байдаг. Иргэд нь олон жилээр л түрээсийн орон сууцанд амьдардаг. Ингэлээ гээд юу нь муу байгаа юм. Тийм болохоор орон сууц гэхээр шууд худалдаж авч өөрийн болгоно гэдэг ойлголтоосоо салгах хэрэгтэй. Ямар ч орон сууцанд амьдарч болно. Ялангуяа залуу гэр бүлүүд, хуримтлалгүй бага орлоготой өрхүүд, ганц бие залуусын амьдрах орчин нөхцлийг нь сайжруулах гэвэл түрээсийн байрууд олноор барих зайлшгүй шаардлагатай байна.
-Сүүлийн үед хүмүүс худалдаж авах орон сууцныхаа орчинд их анхаардаг болж. Барилгын салбар ч гэсэн энэ эрэлтээ мэдэрч стандартаа илүү өндөрсгөх шаардлагатай санагддаг. Танай яамнаас нь энэ чиг рүү хэр анхаарсан бэ?
-Хүмүүс амьдрах байрныхаа орчин нөхцөлийг анхаарах болсон гэдэгтэй санал нэг байна. Орон сууцны барилгын хувьд зөвхөн барилга бариад орхидог цаг нэгэнт өнгөрсөн. Шинээр баригдах хотхон, хороолол гаднах нөхцөл болох зам талбай, хүүхдийн тоглоомын талбай, дэлгүүр хоршоо үйлчилгээний газруудыг хүртэл хамтад нь шийдэх шаардлагатай болж байна. Тэр битгий хэл сургууль, цэцэрлэг, эмнэлгийг хүртэл хамтад нь барих шаардлага тулгарч байна. Тиймээс бид өнгөрсөн жилээс “Дэд бүтэц” хөтөлбөрийг хэрэгжүүлсэн. Энэ хөтөлбөрийн хүрээнд инженерийн дэд бүтэц, шугам сүлжээний барилга байгууламжуудыг барьж эхнээс нь хүлээлгэж өгсөн ч өнөөгийн эдийн засаг, санхүүгийн хүндрэл бэрхшээлтэй байдлаас болоод ажлууд маань эрчимтэй явж өгөхгүй байна. Тэгэхээр ирэх жил энэ ажлыг төлөвлөсөн ёсоороо зураг төслийнх нь дагуу хийх ёстой. Ингэж байж хүмүүсийн хүсээд байгаа орон сууцны хорооллуудыг барих нөхцөл бүрдэнэ.
Миний бас бодож явдаг зүйл бол дагуул хотуудыг бий болгох. Энэ бол цэвэр зохион байгуулалт, шийдвэрийн асуудал. Нийт олны эрх ашгийн төлөө ганц нэг хүний эсэргүүцэлтэй тулгарсан ч зоригтой шийдвэрийг гаргаад явах нь зүйтэй. Ер нь ямарч зүйлийг хийхэд тодорхой хувийн эсэргүүцэл байдаг. Хүн болгоны санаа сэтгэлд нийцүүлж аливааг хийнэ гэж байдаггүй. Цаашдаа бий болох үр дүнг нь харж л байвал зоримог, бас түүнийгээ бодитойгоор хэрэгжүүлдэг байх нь чухал юм.
-Та манай сэтгүүлээр дамжуулан Монголын барилгачиддаа хандаж юуг хэлмээр байна вэ?
-Монголын алдар, түүхтэй барилгын салбарт орж ирж богино хугацаанд ч гэсэн их үйлс, бүтээлийн эзэд болсон барилгачидтай ажилласан аз завшаандаа баярлаж омогшино. Та бүхнээс “бүтээлч хүн” байхын бахархал, түүний тулд яаж ажиллаж, амьдарч буйг мэдэрч биширлээ. Их зүйлд суралцаж бас маш их зүйлийг мэдэхсэн гэсэн хүслээр дүүрэн байна. Тэр хэмжээгээр хамтарч ажиллаж энэ салбарын төлөө чадах бүхнээ хийж зориулахсан гэсэн гэгээлэг бодол тээж явах боллоо.
Миний хүндэтгэл, бахархалын эзэд болсон барилгачдынхаа цаашдын бүтээн байгуулалтанд амжилт, амьдралын баяр баясгалан, эрүүл энхийг хүсэн ерөөж, удахгүй золгох шинэ оны мэндийг урьдчилан хүргэе.
Сэтгүүлч П.Өлзийням
- Анх энэ албан тушаалд томлигдоход барилгын салбарын талаарх таны тухайн үеийн бодол, ойлголт ямар байсан бэ? Ажлынхаа гарааг анх юунаас эхлэж байв даа?
-Би барилгын чиглэлийн мэргэжлийн хүн биш учраас маш богино хугацаанд тус салбарын гүнд орж ажиллах шаардлагатайг ойлгож байсан. Тиймээс эн тэргүүнд яамныхаа ажиллагсдын ажил үүргийн хуваарь болон өөрсөдтэй нь нэг бүрчлэн биечлэн уулзаж танилцах, тус яамнаас сүүлийн жилүүдэд зохион байгуулж, хэрэгжүүлсэн ажлын тайлан болон тухайн жилийн төлөвлөгөөт зорилго, тулгамдсан асуудал юу байгааг мэдэх нь чухал байв. Мөн бид салбарынхаа Төрийн бус байгууллагууд болох мэргэжлийн холбоо /14 холбоо/-дын удирдлага болон нийслэл хотод үйл ажиллагаа явуулдаг барилга угсралтын, барилгын материал үйлдвэрлэл эрхэлдэг олон арван ААН байгууллагууд, компанийн эзэд, захирлуудыг урьж санал солилцож, харилцан зөвлөлдсөн. Ингэснээр барилгын салбарт нэвтэрч буй шинэ техник технологи болон экспортлож, импортлож байгаа шинэ нэр төрлийн материал бүтээгдэхүүн, баригдаж байгаа орон сууц, тэдгээрийн үнэ ханш гээд өргөн бодит мэдээлэлийг цуглуулж барилгын салбарт юу хамгийн их тулгамдсан асуудал болж байна бэ? Гарах гарцыг яаж олох, хэтийн хөгжилд дорвитой түлхэц болох ямар асуудлыг тэргүүлэх чиглэл болгон сонгох вэ гэдэгт хариу өгөхөөр 2013-2014 онд салбарынхаа талаар хийж хэрэгжүүлэх ажлын, бодлогын үндэслэл, чиглэл бүхий арга хэмжээний төсөл төлөвлөгөөг боловсруулж чадсан.
-2012-2014 онд Барилга, Хот байгуулалтын яамнаас салбарынхаа талаар бодлогын ямар арга хэмжээг авч хэрэгжүүлсэн бэ? Бас ямар бэрхшээл тулгарч байв? Онцлоод товчлон хариулна уу?
-Үүнд хэд хэдэн зүйлийг онцлон ярьж болно. Юуны өмнө ипотекийн зээлийг дурдах нь зүйтэй. Бидний зүгээс ямар бодлого баримталж байсан гэхээр дунд буюу дундаас доош орлоготой иргэдийг орон сууцжуулах, үүний гол нөхцөл нь банкны хүүг бууруулах. Мөн бид дотоодын үйлдвэрлэлийг дэмжихгүйгээр, дотоодын үйлдвэрлэлийг бий болгохгүйгээр барилгын салбар хөгжихгүй нь ойлгомжтой. Ялангуяа барилгын норм, дүрэм, чанар, аюулгүй байдлын талаар ярина гэвэл эхлээд дотоодын үйлдвэрлэлийг дэмжих ёстой гэдэг бодлого баримталж Монгол банктай хамтарч, дэд хөтөлбөрийг хэрэгжүүлсэн. Энэ дэд хөтөлбөр хэрэгжүүлсний үр дүнд 2013 онд улирлын хамааралтай байдаг барилгын салбарын гол нэр төрлийн бараа бүтээгдэхүүн болох цемент, арматурын үнийг тогтвортой барих, нөгөөтэйгүүр Монголд үйл ажиллагаа явуулж байгаа жижиг дунд үйлдвэрийн эргэлтийг нэмэгдүүлэх, хүчин чадлыг нэмэгдүүлэх чиглэлээр хөнгөлттэй зээл олгосон. Үүний үр дүнд хэд хэдэн үйлдвэрүүд шинээр ашиглалтанд орсон.
Улирлын хамаарлаас гарахын тулд ямар үйлдвэрлэлийг шинээр оруулж ирж болох талаар нэлээд анхаарлаа хандуулж ажиллаж байна. Тухайлбал улирлын хамаарлаас гарахын тулд хуучин байсан угсармал орон сууцны барилгын технологийг шинэчилсэн түвшинд дэмжиж оруулж ирж байна.
Эдгээр авч хэрэгжүүлээд байгаа арга хэмжээнүүд ямар ач холбогдолтой вэ? гэвэл дотоодын үйлдвэрлэлийг дэмжих, валютын ханшны хэлбэлзэлд бага өртөх, ажлын байр олноор бий болох, улирлын хамаарлаас гарах ийм л давуу талуудыг бий болгох юм.
-Хууль эрх зүйн орчин талаасаа барилгынханд хэрэгтэй ямар өөрчлөлтүүд хийгдсэн бол?
-Ашигт малтмалын хуулийг ангилсан явдлыг онцолмоор байна. Хэдийгээр манай яам хуулийн төслийг нь оруулаагүй ч энэ хууль батлагдсанаар барилгын салбарынханд өгөөжөө өгсөн. Ашигт малтмалын тухай өмнөх хуулинд түгээмэл тархацтай ашигт малтмал дотор барилгын материал хийдэг түүхий эдүүд багтдаг байсан юм. Үүнийг салгаснаар хөдөө орон нутагт барилгын материалын үйлдвэрлэл хөгжих боломжтой болсон. Хөдөө орон нутаг гэснээс сумын төвийн шинэчлэл хөтөлбөр, аймгуудын хэсэгчилсэн ерөнхий төлөвлөгөө, улсын төсвийн хөрөнгөөр тавьсан дэд бүтэц инженерийн шугам сүлжээ зэрэг онцлохоор ажлууд хийгдсэн.
-Ер нь аль ч салбарынханд төрөөс ямар бодлого шийдвэр гарч, хэрэгжүүлж байгаа талаар мэдээлэл дутмаг байх шиг санагддаг. Энэ тал дээр хэр анхаарч ажиллав?
-“Construction Mongolia” олон улсын үзэсгэлэн яармаг болон бага хурлыг өнгөрсөн хоёр жилийн хугацаанд зохион байгуулсан нь яг ийм шалтгаантай. Барилгын салбарын хувьд дотоодын, тэр тусмаа гадаадын хөрөнгө оруулагчдын сонирхдог том сэдэв бол төр засгийн хэрэгжүүлж буй бодлого шийдвэр байдаг л даа. Тэр ч утгаараа бид “Construction Mongolia”-гийн үеэр ойрын хугацаанд ямар арга хэмжээг авч ажиллах гэж байгаагаа танилцуулж, хөрөнгө оруулагчдын сонирхсон асуултанд нь бүрэн дүүрэн хариулт өгсөөр ирсэн. Тэдэнд бодлого, шийдвэрээ ойлгуулсан учраас барилгын салбарт гадны хөрөнгө оруулалтыг татаж чадсан. Цаашид ч барилгын салбарт гадаадын хөрөнгө оруулалт нэмэгдэнэ гэдэгт итгэдэг.
Шинэчлэлийн гэгдэх Засгийн газрын бүрэн эрхийн үлдсэн хугацаанд ийм л зүйлийг хэрэгжүүлж, үр дүнг нь үзэх байсан гэх ямар асуудлуудыг та онцлох вэ?
- Засаг төр солигдлоо гээд тухайн салбарт цоо шинэ зүйл хийнэ гэж байддаггүй. Урьд нь юу хийж байсан, одоо юу хийж байгаа юм, цаашид юу хийх юм гэдгээ тогтоод сайжруулаад явдаг. 2010 онд 100 мянган айлын орон сууц хөтөлбөрийг батласан. Энэ хүрээнд Дэд бүтэц хөтөлбөр маань 17 хотхон хорооллыг барьж байгуулах инженерийн шугам сүлжээг хийгээд явж байна. Ирэх жилээс хүлээж аваад хөрөнгө оруулагчидтайгаа хамтраад барилга барих боломж нөхцлийг бүрдүүлж байгаа юм. Энэ ажлыг хурдан идэвхжүүлж, ажлыг нь чөлөөтэй явуулаасай. Үүний тулд “Дэд бүтэц” хөтөлбөрийг дуусгах хэрэгтэй байна, санхүүжилтыг нь олгох, улс хүлээж авах хэрэгтэй. Хүлээж авах боломжгүй байгааг нь хийсэн компаниудтай нь хариуцлага тооцоод явах ёстой. Амжуулахаас аргагүй бас нэг ажил бол дагуул хотуудын статусыг шийдэх. Төр боломжийг нь бүрдүүлдэг болохоос гардан гүйцэтгэдэг байгууллага биш. Шийдвэрийг шуурхай, оновчтой гаргаж өгөхгүй байгаагаас цаг хугацааа алдсан зүйл бидэнд бий. Хувийн хэвшлийнхний хийчихсэн, бэлэн санал болгож байгаа ажлууд бий. Төрийн бодлогын хэмжээнд авч үзэх маш олон төсөл хөтөлбөрүүд байгаа. Заавал улсын төсвийн хөрөнгөөр хийх албагүй. Гаднаас хөрөнгө босгоод хэрэгжүүлчихмээр ажлууд төрийн шийдвэрийг хүлээгээд байж байна. Бид үүн дээр өнгөрсөн хоёр жилд шуурхай хандаж чадаагүй. Тийм учраас үлдэж байгаа хоёр жилд шийдвэрүүдийг яаралтай гаргаад явах хэрэгтэй. Төр аль болох олон хүнд бүтээх боломжийг олгох үүрэгтэй болохоос “Гудамж” төсөл шиг өөрөө мөнгөө босгоод, өөрөө гардан гүйцэтгээд явах учиргүй.
Дээрээс нь Төр засгийн хэмжээнд шийдэх ёстой ажлаа шийдээд явахгүй бол бид нарын энэ ойлгомжгүй, уялдаа холбоогүй байдал хүмүүсийг маш их туйлдуулж, эргэлзээ төрүүлж тэр хэмжээгээрээ бизнес эрхэлж байгаа хүмүүсийг уяж, хөдөлгөөнгүй болгож, итгэлийг нь алдагдуулж байна. Өөрөөр хэлбэл бид гарах ёстой шийдвэрээ гаргаад бизнесийнхэндээ итгэл өгөөд явах нь зүйтэй гэж би боддог. Итгэл өгсөн цагт араас нь хариуцлага тооцож болно шүү дээ.
-Иргэдийн дунд, хэвлэл мэдээллээр ч яригддаг. Нийслэл хот хоёр жилийн дараа орон сууцны хэрэглээ хангагдаж эхлэнэ гэх яриа байдаг. Энэ тал дээр та ямар байр суурьтай байна вэ?
- Хоёр жилийн дараа орон сууцны хэрэглээ хангагдахгүй. Энэ нэг талыг барьсан өрөөсгөл ойлголт. Өнөөдөр нийт хүн амын 30 гаруй 40 хувь нь л орон сууцанд амьдарч байна. Өнөөгийн орон сууц бий болоод хөгжөөд, эрчимтэй хөгжсөн бас сул зогссон гэх үеэ эргээд бодоход орон сууцны эрэлт үгүй болно гэж ойлгож болохгүй юм. Өнөөдөр зах зээл хөгжиж байна. Ая тав тухтай амьдрах орноо хайж байна. Гэр хорооллыг орон сууцжуулна гэж байна. Хүн амын өсөлт, хөгжил энэ бүгдийг тооцоод үзэхээр орон сууцны эрэлт хэрэгцээ үргэлж байсан, цаашид байх юм. Мөн ийм богинохон бодлоор, зөвхөн өнөөдрийг харсан байж болохгүй гэж би боддог. Энэ ямар хандлага гэхээр эдийн засаг муу байна, энэ өндөр үнэтэй байшинг хэн авах гэх хандлага. Тэгвэл бодлогын түвшинд тодорхой хэмжээнд асуудлаа оновчтой шийдээд явах юм бол орон сууцанд хүмүүс ороод, эдийн засгийн бэрхшээл арилах ёстой. Магадгүй найман хувиас бага, 30-аас бага хувийн урьдчилгаа төлбөртэй болгож болно. Наад зах нь бид түрээсийн орон сууцыг олноор барих хэрэгтэй байна. Үүнийг бодлогоор Төр засгаас дэмжих ёстой. Манайхан орон сууцыг худалдаж авна, өөрийн болгоно гэж ойлгодог болохоос аль ч улс оронд түрээсийн байрууд байж л байдаг. Иргэд нь олон жилээр л түрээсийн орон сууцанд амьдардаг. Ингэлээ гээд юу нь муу байгаа юм. Тийм болохоор орон сууц гэхээр шууд худалдаж авч өөрийн болгоно гэдэг ойлголтоосоо салгах хэрэгтэй. Ямар ч орон сууцанд амьдарч болно. Ялангуяа залуу гэр бүлүүд, хуримтлалгүй бага орлоготой өрхүүд, ганц бие залуусын амьдрах орчин нөхцлийг нь сайжруулах гэвэл түрээсийн байрууд олноор барих зайлшгүй шаардлагатай байна.
-Сүүлийн үед хүмүүс худалдаж авах орон сууцныхаа орчинд их анхаардаг болж. Барилгын салбар ч гэсэн энэ эрэлтээ мэдэрч стандартаа илүү өндөрсгөх шаардлагатай санагддаг. Танай яамнаас нь энэ чиг рүү хэр анхаарсан бэ?
-Хүмүүс амьдрах байрныхаа орчин нөхцөлийг анхаарах болсон гэдэгтэй санал нэг байна. Орон сууцны барилгын хувьд зөвхөн барилга бариад орхидог цаг нэгэнт өнгөрсөн. Шинээр баригдах хотхон, хороолол гаднах нөхцөл болох зам талбай, хүүхдийн тоглоомын талбай, дэлгүүр хоршоо үйлчилгээний газруудыг хүртэл хамтад нь шийдэх шаардлагатай болж байна. Тэр битгий хэл сургууль, цэцэрлэг, эмнэлгийг хүртэл хамтад нь барих шаардлага тулгарч байна. Тиймээс бид өнгөрсөн жилээс “Дэд бүтэц” хөтөлбөрийг хэрэгжүүлсэн. Энэ хөтөлбөрийн хүрээнд инженерийн дэд бүтэц, шугам сүлжээний барилга байгууламжуудыг барьж эхнээс нь хүлээлгэж өгсөн ч өнөөгийн эдийн засаг, санхүүгийн хүндрэл бэрхшээлтэй байдлаас болоод ажлууд маань эрчимтэй явж өгөхгүй байна. Тэгэхээр ирэх жил энэ ажлыг төлөвлөсөн ёсоороо зураг төслийнх нь дагуу хийх ёстой. Ингэж байж хүмүүсийн хүсээд байгаа орон сууцны хорооллуудыг барих нөхцөл бүрдэнэ.
Миний бас бодож явдаг зүйл бол дагуул хотуудыг бий болгох. Энэ бол цэвэр зохион байгуулалт, шийдвэрийн асуудал. Нийт олны эрх ашгийн төлөө ганц нэг хүний эсэргүүцэлтэй тулгарсан ч зоригтой шийдвэрийг гаргаад явах нь зүйтэй. Ер нь ямарч зүйлийг хийхэд тодорхой хувийн эсэргүүцэл байдаг. Хүн болгоны санаа сэтгэлд нийцүүлж аливааг хийнэ гэж байдаггүй. Цаашдаа бий болох үр дүнг нь харж л байвал зоримог, бас түүнийгээ бодитойгоор хэрэгжүүлдэг байх нь чухал юм.
-Та манай сэтгүүлээр дамжуулан Монголын барилгачиддаа хандаж юуг хэлмээр байна вэ?
-Монголын алдар, түүхтэй барилгын салбарт орж ирж богино хугацаанд ч гэсэн их үйлс, бүтээлийн эзэд болсон барилгачидтай ажилласан аз завшаандаа баярлаж омогшино. Та бүхнээс “бүтээлч хүн” байхын бахархал, түүний тулд яаж ажиллаж, амьдарч буйг мэдэрч биширлээ. Их зүйлд суралцаж бас маш их зүйлийг мэдэхсэн гэсэн хүслээр дүүрэн байна. Тэр хэмжээгээр хамтарч ажиллаж энэ салбарын төлөө чадах бүхнээ хийж зориулахсан гэсэн гэгээлэг бодол тээж явах боллоо.
Миний хүндэтгэл, бахархалын эзэд болсон барилгачдынхаа цаашдын бүтээн байгуулалтанд амжилт, амьдралын баяр баясгалан, эрүүл энхийг хүсэн ерөөж, удахгүй золгох шинэ оны мэндийг урьдчилан хүргэе.
Сэтгүүлч П.Өлзийням