Э.Баярмагнай: Сургууль цэцэрлэгийн барилгын тендер удаашралтай байгаа
Намар болохоор сургууль, цэцэрлэг хайсан эцэг эхчүүд олширдог. Манай улсын өсвөр настнуудын тоо жилээс жилд өсч байгаа энэ үед тэдгээрт хүрэлцэх анги танхим хэдээр нэмэгдэж байгаа талаар нийслэлийн Боловсролын газрын Барилга, хөрөнгө оруулалт хариуцсан мэргэжилтэн Э.Баярмагнайгаас тодрууллаа.
- Энэ онд Засгийн газраас нийслэл хотод хэчнээн тооны сургууль, цэцэрлэг барихаар төлөвлөсөн бэ?
-Улсын төсвийн хөрөнгө оруулалт болоод нийслэлийн төсвөөс зарласан төсөл хөтөлбөрийн хүрээнд нийт сургууль, цэцэрлэгийн 73 барилгыг барихаар төлөвлөсөн. Эдгээрээс БЗД-ийн 11 болон 21-р сургууль, СХД-ийн 24-р хорооны сургуулийн барилгыг энэ ондоо багтаж ашиглалтанд оруулна. Сая он гарсан даруй Багануур дүүргийн 640 хүүхдийн сургуулийн барилгын ажил бүрэн дуусч, нээлтээ хийсэн. Ингэхээр нийслэлийн ерөнхий боловсролын дунд сургууль 2014 онд 4-өөр нэмэгдэнэ гэж ойлгож болно.
Цэцэрлэгийн тухайд энэ онд нийт 45 барилга баригдахаар төлөвлөгөөтэй байгаагаас 17нь Дэлхийн банкны төсвөөр баригдах юм. Эдгээр 17 барилга бүгд энэ ондоо баригдаж дуусах байх. Харин улсын төсвөөр баригдах цэцэрлэгийн барилгуудаас БЗД-т 4 цэцэрлэг, Хан-Уул,Чингэлтэйд 1, СБД-т 2 цэцэрлэг энэ онд ашиглалтанд орно. Яг одоо барилгын ажил эхэлсэн нь гэвэл Чингэлтэй дүүргийн 5-р цэцэрлэгийн байрыг буулгасан байсныг шинээр барих ажил, Хан-Уул дүүргийн цэцэрлэгийн барилгын ажил эхлээд явж байна. Үлдсэн барилгуудын ажил он дамжин хийгдэх төлөвлөгөөтэй байгаа.
-Нийслэл хотын хэмжээнд одоогоор хэдэн дунд сургууль, цэцэрлэг үйл ажиллагаа явуулж байгаа вэ? Мөн цаашид хэр олныг барих шаардлагатай бол?
-Улсын мэдлийн 120 дунд сургууль, 189 цэцэрлэг нийслэл хотод үйл ажиллагаа явуулдаг. Эдгээр нь бүгд байрны зориулалтын хэмжээнээс нэгээс хоёр дахин их ачааллаар ажиллаж байгаагаас 3 ээлжээр хичээллэж байгаа сургууль 19 байна. Эдгээрийг 3 ээлжээс гаргахын тулд 30-аад сургууль шинээр барих шаардлага тулгарч байгаа юм. Бусад сургуулийн ачааллыг багасгана гэвэл дахиад мөн тооны сургууль хэрэгтэй. Цэцэрлэгийн тухайд 189 гэдэг тоо одоо байгаа хэрэгцээний 60 хувийг л хангадаг гэсэн судалгаа байдаг. Тэгэхээр хамгийн багадаа 120 цэцэрлэг ашиглалтанд орж байж, үндсэн хэрэгцээ хангагдах юм. Иймд сургууль, цэцэрлэгийн барилга барих ажлыг ойрын хэдэн жилдээ эрчимтэй үргэлжлүүлэх шаардлагатай. Ажлууд эхнээсээ хийгдээд явж байна.
-Дотор нь үйл ажиллагаа явуулах ямар ч боломжгүй болоод хаагдсан сургууль, цэцэрлэг нэлээд хэд бий. Эдгээр барилгуудыг буулгаж, шинээр барих тухай яригдаж байна. Энэ жил төсөв мөнгө нь шийдэгдсэн газрууд хэр олон байна вэ?
-Засгийн газраас 3 болоод 11-р сургуулийн барилгын хөрөнгийг энэ оны төсөвт суулгасан. Түүнчлэн ЭЗХЯ-д чиглэл өгсний дагуу 38, 72, 14-р сургууль болоод 18, 136-р цэцэрлэгийн барилгыг конценцид бүртгээд ажил хэрэг болгохоор төлөвлөж байна. Концепци гэдэг нь тендерийн ажлыг зохион байгуулна гэсэн үг. Жишээ нь хувийн компаниудын хөрөнгө оруулалтаар тухайн сургууль, цэцэрлэгийн байрыг бариулсны дараа тодорхой нөхцөлтэйгээр төр өөртөө эргүүлэн авах арга хэмжээ юм.
-Монгол 3-р сургуулийн барилгыг шинээр барих хөрөнгийг тооцсон ч нураах төсвийг тооцоогүйгээс барилгын ажил удааширсан тухай яригдаад байгаа. Энэ хэр үнэний ортой бол?
-Тийм юм байхгүй ээ. Зураг төсөл энэ тэр зүйлээс болоод удааширсан тал байгаа. Хөрөнгө мөнгөнийх нь асуудал цэгцэрсэн болохоор ирэх жилээс ашиглалтанд орох байх.
-Барилгын салбарын бүтээн байгуулалт сүүлийн жилүүдэд тогтмол өсч, түүхэндээ байгаагүй олон тооны барилгуудыг ашиглалтанд оруулж байна. Шинээр ашиглалтанд орох сургууль, цэцэрлэгийн барилгын тоо мөн адил өсч чадаж байгаа юу? Мөн дэвшилтэт технологийг ашигласан сүүлийн үеийн шаардлагад нийцэхээр барилгуудыг ашиглалтанд оруулж чадаж байна уу?
-Тоогоор нь ярьвал сургууль, цэцэрлэгийн бүтээн байгуулалт жилээс жилд нэмэгдэж байгаа ч хэрэгцээг хангах хэмжээнд өсөхгүй байна. Нийслэл хотын хүн амын төвлөрөл, сүүлийн жилүүдэд төрөлт ихэссэн зэргээс хамаараад сургуулийн насны хүүхдийн тоо огцом өсч байна. Цэцэрлэгийн хувьд эрэлт бүр их.
Харин барилга байгууламжийн чанарын хувьд улсын стандарт нормыг хангасан барилгууд ашиглалтанд орж байна. Гаднах зай талбай хангалттай бол ногоон байгууламж, цэцэрлэгжилтийн тохижилтыг бүрэн хийгээд явж байгаа. Сургуулийн өргөтгөл хийх бол зөвхөн барилгаа л барьдаг.
-Улсын төсвөөр сургууль, цэцэрлэг барихад газрыг нь улсаас шийдэж өгдөг үү?
-Шинээр барилга барихад хамгийн төвөгтэй нь газрын асуудал. Сургууль, цэцэрлэгийн барилгын газрыг улсаас шийдэж өгч байгаа ч айлууд суурьшсан газар сургууль барихаар шийдвэрлэвэл иргэдтэй тохиролцох хэрэг гардаг. Ингээд газраа чөлөөлүүлэх гэж ихээхэн цаг хугацаа алдаж байгаа юм.
-Хүн ам төвлөрсөн яг хэрэгцээтэй газартаа сургууль, цэцэрлэгээ барьж чадаж байгаа болов уу?
- Энэ тал дээр нэг зүйлийг ойлгох хэрэгтэй. Манайхан “Хороонд маань цэцэрлэг байхгүй хэцүү байна” энэ тэр гээд гишүүндээ хэлчихдэг. УИХ-ын гишүүд нь болохоор юм хийх гэж л тэр хороо, дүүргээс сонгогдсон учир “Аан тийм үү би гишүүнийхээ мөнгөөр цэцэрлэг барьж өгнө” гээд хөрөнгө төсөвлөж орхидог. Гэтэл цэцэрлэг барих сул газаргүйгээс болоод өнөөх нь ажил хэрэг болохгүй байх жишээний.
Ер нь бол сургууль, цэцэрлэг суурьшлыг бий болгож байдаг. Хэдэн жилийн өмнө Орбитод хүн ам нэг их төвлөрөөгүй газар дунд сургуулийн барилга барьж ашиглалтанд оруулахад шүүмжлэл маш их байсан. Тэр хол газар хэн хүүхдээ сургуульд өгөх юм гээд л. Гэтэл анх 200-хан хүүхэдтэй хичээллэж эхэлсэн өнөө сургууль нь 4 жилийн дараагаас 3 ээлжээр хичээллэх хэмжээний олон сурагчтай болсон. Иймд заавал энд хүмүүс их байна гээд сургууль, цэцэрлэг барих биш, тооцоолж барих нь чухал. Магадгүй газар хувьчлалаар хотоос нэлээд зайтай бүсэд газар авчихсан хүмүүс хүүхдийнхээ сургуулиас болоод төвд ойр газар айлын хашаа хөлсөлж байж болох шүү дээ. Тэгвэл тэр газар нь сургууль бариад өгчихвөл өөрийнхөө хашааруугаа нүүчихнэ. Ухаалаг зохицуулалт хэрэгтэй л дээ.
-Барилгын ажил нь эхэлсэн газрын тоо маш бага санагдлаа. Яагаад ийм бага байгаа юм бол?
-Тендерээс шалтгаалаад ажил удаашраад байна. Захиалагч байгууллага бүгдийг хянаад явдаг болчихвол уг нь ажил арай хурдан болно. Эсвэл Япон, Солонгосын жишгээр захиалагч байгууллага нь зөвлөх үйлчилгээгээр дамжуулан барилгаа бариулдаг болох хэрэгтэй байх. Тэр байгууллага нь зураг төсөл, гүйцэтгэл бүгдийг хянаад явдаг. Гэтэл манайд бүх зүйл салангад, замбараагүй. Үүнээс шалтгаалж цаг хугацаа их алдаж байна.
- Энэ онд Засгийн газраас нийслэл хотод хэчнээн тооны сургууль, цэцэрлэг барихаар төлөвлөсөн бэ?
-Улсын төсвийн хөрөнгө оруулалт болоод нийслэлийн төсвөөс зарласан төсөл хөтөлбөрийн хүрээнд нийт сургууль, цэцэрлэгийн 73 барилгыг барихаар төлөвлөсөн. Эдгээрээс БЗД-ийн 11 болон 21-р сургууль, СХД-ийн 24-р хорооны сургуулийн барилгыг энэ ондоо багтаж ашиглалтанд оруулна. Сая он гарсан даруй Багануур дүүргийн 640 хүүхдийн сургуулийн барилгын ажил бүрэн дуусч, нээлтээ хийсэн. Ингэхээр нийслэлийн ерөнхий боловсролын дунд сургууль 2014 онд 4-өөр нэмэгдэнэ гэж ойлгож болно.
Цэцэрлэгийн тухайд энэ онд нийт 45 барилга баригдахаар төлөвлөгөөтэй байгаагаас 17нь Дэлхийн банкны төсвөөр баригдах юм. Эдгээр 17 барилга бүгд энэ ондоо баригдаж дуусах байх. Харин улсын төсвөөр баригдах цэцэрлэгийн барилгуудаас БЗД-т 4 цэцэрлэг, Хан-Уул,Чингэлтэйд 1, СБД-т 2 цэцэрлэг энэ онд ашиглалтанд орно. Яг одоо барилгын ажил эхэлсэн нь гэвэл Чингэлтэй дүүргийн 5-р цэцэрлэгийн байрыг буулгасан байсныг шинээр барих ажил, Хан-Уул дүүргийн цэцэрлэгийн барилгын ажил эхлээд явж байна. Үлдсэн барилгуудын ажил он дамжин хийгдэх төлөвлөгөөтэй байгаа.
-Нийслэл хотын хэмжээнд одоогоор хэдэн дунд сургууль, цэцэрлэг үйл ажиллагаа явуулж байгаа вэ? Мөн цаашид хэр олныг барих шаардлагатай бол?
-Улсын мэдлийн 120 дунд сургууль, 189 цэцэрлэг нийслэл хотод үйл ажиллагаа явуулдаг. Эдгээр нь бүгд байрны зориулалтын хэмжээнээс нэгээс хоёр дахин их ачааллаар ажиллаж байгаагаас 3 ээлжээр хичээллэж байгаа сургууль 19 байна. Эдгээрийг 3 ээлжээс гаргахын тулд 30-аад сургууль шинээр барих шаардлага тулгарч байгаа юм. Бусад сургуулийн ачааллыг багасгана гэвэл дахиад мөн тооны сургууль хэрэгтэй. Цэцэрлэгийн тухайд 189 гэдэг тоо одоо байгаа хэрэгцээний 60 хувийг л хангадаг гэсэн судалгаа байдаг. Тэгэхээр хамгийн багадаа 120 цэцэрлэг ашиглалтанд орж байж, үндсэн хэрэгцээ хангагдах юм. Иймд сургууль, цэцэрлэгийн барилга барих ажлыг ойрын хэдэн жилдээ эрчимтэй үргэлжлүүлэх шаардлагатай. Ажлууд эхнээсээ хийгдээд явж байна.
-Дотор нь үйл ажиллагаа явуулах ямар ч боломжгүй болоод хаагдсан сургууль, цэцэрлэг нэлээд хэд бий. Эдгээр барилгуудыг буулгаж, шинээр барих тухай яригдаж байна. Энэ жил төсөв мөнгө нь шийдэгдсэн газрууд хэр олон байна вэ?
-Засгийн газраас 3 болоод 11-р сургуулийн барилгын хөрөнгийг энэ оны төсөвт суулгасан. Түүнчлэн ЭЗХЯ-д чиглэл өгсний дагуу 38, 72, 14-р сургууль болоод 18, 136-р цэцэрлэгийн барилгыг конценцид бүртгээд ажил хэрэг болгохоор төлөвлөж байна. Концепци гэдэг нь тендерийн ажлыг зохион байгуулна гэсэн үг. Жишээ нь хувийн компаниудын хөрөнгө оруулалтаар тухайн сургууль, цэцэрлэгийн байрыг бариулсны дараа тодорхой нөхцөлтэйгээр төр өөртөө эргүүлэн авах арга хэмжээ юм.
-Монгол 3-р сургуулийн барилгыг шинээр барих хөрөнгийг тооцсон ч нураах төсвийг тооцоогүйгээс барилгын ажил удааширсан тухай яригдаад байгаа. Энэ хэр үнэний ортой бол?
-Тийм юм байхгүй ээ. Зураг төсөл энэ тэр зүйлээс болоод удааширсан тал байгаа. Хөрөнгө мөнгөнийх нь асуудал цэгцэрсэн болохоор ирэх жилээс ашиглалтанд орох байх.
-Барилгын салбарын бүтээн байгуулалт сүүлийн жилүүдэд тогтмол өсч, түүхэндээ байгаагүй олон тооны барилгуудыг ашиглалтанд оруулж байна. Шинээр ашиглалтанд орох сургууль, цэцэрлэгийн барилгын тоо мөн адил өсч чадаж байгаа юу? Мөн дэвшилтэт технологийг ашигласан сүүлийн үеийн шаардлагад нийцэхээр барилгуудыг ашиглалтанд оруулж чадаж байна уу?
-Тоогоор нь ярьвал сургууль, цэцэрлэгийн бүтээн байгуулалт жилээс жилд нэмэгдэж байгаа ч хэрэгцээг хангах хэмжээнд өсөхгүй байна. Нийслэл хотын хүн амын төвлөрөл, сүүлийн жилүүдэд төрөлт ихэссэн зэргээс хамаараад сургуулийн насны хүүхдийн тоо огцом өсч байна. Цэцэрлэгийн хувьд эрэлт бүр их.
Харин барилга байгууламжийн чанарын хувьд улсын стандарт нормыг хангасан барилгууд ашиглалтанд орж байна. Гаднах зай талбай хангалттай бол ногоон байгууламж, цэцэрлэгжилтийн тохижилтыг бүрэн хийгээд явж байгаа. Сургуулийн өргөтгөл хийх бол зөвхөн барилгаа л барьдаг.
-Улсын төсвөөр сургууль, цэцэрлэг барихад газрыг нь улсаас шийдэж өгдөг үү?
-Шинээр барилга барихад хамгийн төвөгтэй нь газрын асуудал. Сургууль, цэцэрлэгийн барилгын газрыг улсаас шийдэж өгч байгаа ч айлууд суурьшсан газар сургууль барихаар шийдвэрлэвэл иргэдтэй тохиролцох хэрэг гардаг. Ингээд газраа чөлөөлүүлэх гэж ихээхэн цаг хугацаа алдаж байгаа юм.
-Хүн ам төвлөрсөн яг хэрэгцээтэй газартаа сургууль, цэцэрлэгээ барьж чадаж байгаа болов уу?
- Энэ тал дээр нэг зүйлийг ойлгох хэрэгтэй. Манайхан “Хороонд маань цэцэрлэг байхгүй хэцүү байна” энэ тэр гээд гишүүндээ хэлчихдэг. УИХ-ын гишүүд нь болохоор юм хийх гэж л тэр хороо, дүүргээс сонгогдсон учир “Аан тийм үү би гишүүнийхээ мөнгөөр цэцэрлэг барьж өгнө” гээд хөрөнгө төсөвлөж орхидог. Гэтэл цэцэрлэг барих сул газаргүйгээс болоод өнөөх нь ажил хэрэг болохгүй байх жишээний.
Ер нь бол сургууль, цэцэрлэг суурьшлыг бий болгож байдаг. Хэдэн жилийн өмнө Орбитод хүн ам нэг их төвлөрөөгүй газар дунд сургуулийн барилга барьж ашиглалтанд оруулахад шүүмжлэл маш их байсан. Тэр хол газар хэн хүүхдээ сургуульд өгөх юм гээд л. Гэтэл анх 200-хан хүүхэдтэй хичээллэж эхэлсэн өнөө сургууль нь 4 жилийн дараагаас 3 ээлжээр хичээллэх хэмжээний олон сурагчтай болсон. Иймд заавал энд хүмүүс их байна гээд сургууль, цэцэрлэг барих биш, тооцоолж барих нь чухал. Магадгүй газар хувьчлалаар хотоос нэлээд зайтай бүсэд газар авчихсан хүмүүс хүүхдийнхээ сургуулиас болоод төвд ойр газар айлын хашаа хөлсөлж байж болох шүү дээ. Тэгвэл тэр газар нь сургууль бариад өгчихвөл өөрийнхөө хашааруугаа нүүчихнэ. Ухаалаг зохицуулалт хэрэгтэй л дээ.
-Барилгын ажил нь эхэлсэн газрын тоо маш бага санагдлаа. Яагаад ийм бага байгаа юм бол?
-Тендерээс шалтгаалаад ажил удаашраад байна. Захиалагч байгууллага бүгдийг хянаад явдаг болчихвол уг нь ажил арай хурдан болно. Эсвэл Япон, Солонгосын жишгээр захиалагч байгууллага нь зөвлөх үйлчилгээгээр дамжуулан барилгаа бариулдаг болох хэрэгтэй байх. Тэр байгууллага нь зураг төсөл, гүйцэтгэл бүгдийг хянаад явдаг. Гэтэл манайд бүх зүйл салангад, замбараагүй. Үүнээс шалтгаалж цаг хугацаа их алдаж байна.