Дархан хотын мэргэжил сургалтын төвийг төгсөөд, хуучнаар Нийгмийн аюулаас хамгаалах яамны хилийн цэргийн 0119- дүгээр ангид бригадын дарга хийж байсан. Бага наснаасаа барилга дээр ажиллалаа. Ингээд нийгэм өөрчлөгдөж, 1990 онд компаниа байгуулаад 1992 онд албан ёсны бүртгэлтэйгээр ажиллаж эхэлсэн. Үүнээс хойш үндэсний үйлдвэрлэгч компани болсон. Манай ажилчид бүгд Монгол хүмүүс. Анх цэргийн 7 нөхөдтэйгээ орон сууцны подволд орон сууцны айлуудын давхар хаалга хийх, засвар үйлчилгээ эрхлэх зэргээр үйл ажиллагаагаа эхэлж байлаа.

Намайг хилийн цэрэгт байх үед ажил ч их байж, сайн ч ажилладаг байлаа. 1988, 1989 онд одоогийн ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж надаас сурвалжлага авч “Улаан Од” сонинд нийтлүүлж байв. Ардчилал дөнгөж эхлэх үед л хувийн компаниа эхлүүлсэн. Айлууд давхар хаалга захиалахын хажуугаар авто машины граж их хийлгэнэ. Бид тэр хэрэгцээг олж хараад мянга гаруй граж барьсан.

Хамгийн гол нөлөөлдөг хүчин зүйл улс төр. Тэгээд үндэсний үйлдвэрлэгчдээ огт дэмжихгүй юм. Гадны улсууд барилгын материалаас авахуулаад бүхий л  үйлдвэрлэлээ өөрсдөө явуулж, аж үйлдвэрлэлийн салбарын жижиг нэгж бүрийг  үндэснийх нь нэг компани аваад явж чадаж байна. Гэтэл манайд ингээд ч дэмжээд өгөхгүй байна шүү дээ. Хувийн барилгын компаниуд ажлыг зовж олж байна. Бэрхшээлгүй юм гэж нэгээхэн ч алга.
Ер нь бизнес эрхэлж байгаа хүн цаг үеэ мэдэрч хөдлөх нь чухал. Гэхдээ миний хувьд зөвхөн барилгын салбараа түшиж л өдий зэрэгтэй яваа хүн.  Нийслэлдээ зуурмагийн үйлдвэртэй, Эрдэнэтэд бас зуурмагийн үйлдвэртэй. Бид зургаан сарын дотор Эрдэнэт хотод 6 мянгаас 10 мянган хүний багтаамжтай цэнгэлдэх хүрээлэн барьсан. Тухайн үедээ Эрдэнэт хотын 400 шахам залуусыг ажиллуулсан. Гэтэл улсаас үндэсний үйлдвэрлэлээ ерөөсөө дэмжихгүй юм. Манай компани нийгмийн хариуцлагаа ухамсарлаад Монгол хүнийг ажлын байраар хангахыг эрмэлздэг. Манай компаний ажилтан хуримаа хийж гэр бүл боллоо гэхэд 50 хонь, азарга адуу өгдөг. Байр орон сууц, автомашин зэргээр хангаж өгч байгаа.

Энэ тал дээр төр болон компани зөв бодлого явуулах хэрэгтэй. Би хувьдаа Монгол ажилчид архи уудаг, тамхи татдаг гээд л олон алдаа дутагдал гаргадаг талаар ярьдаг удирдлагуудын эсрэг байр суурьтай байдаг. Энэ бол цэвэр компанийн удирдлагаас шалтгаалах зүйл. Би Хятад хүмүүсээр барилга бариулж үзээгүй. Хятад хүмүүсийг барилгын салбарт ажиллуулна гэдэг чинь нэг Монгол хүнийг ажилтай орологотой байх боломжийг л үгүй хийж байна гэсэн үг. Би цэргийн албанд байхдаа хөдөөнөөс ирсэн 700 гаруй залууст гурван жил алба хаах хугацаанд нь байшин, барилгыг яаж барьдгийг зааж сургасан. Монгол хүний барилгын салбарт ажиллах чадамжийг би өндрөөр үнэлдэг. Монголын барилгачид гайхалтай шүү. Барилгын салбарын боловсон хүчний бодлогын алдаа их байна.

Барилгын тусгай зөвшөөрөл авна гэдэг асар их тэвчээр хүлээц шаарддаг. Өмнө 100 гаруй хүний гарын үсэг зуруулдаг байсан. Одоо тоо нь цөөрсөн ч гэлээ хүнд суртал байж л байгаа. Танил тал байхгүй бол урагш явдаггүй. Би 1990 онд барилга барьж эхэлчихээд 1992 онд тусгай зөвшөөрлөө авч байлаа. Манай барилгын салбар сайхан хөгжих гэж байна. Гэвч төрөөс үндэсний цөөхөн хэдэн барилгын компаниа дэмжихгүй байгаад нь харамсдаг. Манай компани үйл ажиллагаагаа хуулийн хүрээнд л явуулдаг.
Өнөөдөр барилгын салбарын техник, технологи хурдацтай хөгжиж байна. Хувийн компаниуд тэр бүхнийг авах гэхээр асар их мөнгө санхүү шаардагддаг. Тэгээд бидэнд тэр их зээл нь олдохгүй. Зээл нь олдоод авлаа гэхэд банк нь дарамтлаад байдаг.

Нутгийнхаа ард иргэдийн ядарсанд нь тусалж дэмжээд, хүмүүсээ хайрлаж явдаг. Төрсөн нутгийн минь иргэд 2008 оны сонгуульд бие даан нэр дэвшихэд намайг сайн дэмжсэн. Булган нутгаа хурдан хөгжөөсэй л гэж хүсэж явдаг хүн. Ер нь орон нутгийн хөгжил багаас эхлээд сум нь хөгжиж, сумаасаа аймаг нь хөгжиж байх учиртай. Барилгачин хүний нүдээр харахад Булган нутаг хөгжихөд амархан байгаа харагддаг. 2008 оны сонгуулиар нутагтаа өндөр үзүүлэлттэй гарахын хувьд гарсан. Улс төрийн луйвар ороод л өөр хүн гарсан. Би тэндээс нутгийн ард түмэн надад ямар их итгэл найдвар хүлээлгэж байдгийг харсан. Би ер нь улс төрийн нам, эвсэл гэж ярихгүй явж байгаад 2013 онд Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн өмнөхөн Ардчилсан намд элссэн.
Булган аймгийн 17 сумын сургуулиудад жижиг оврын автобус өгснөөр сумын сургуулийн сурагчид тэмцээн уралдаанд оролцдог болсон.

Барилгын салбар хөгжиж байгаа. Ганцхан зөв бодлого л хэрэгтэй. Ядаж салбараа сайн мэддэг хүмүүс нь төрд гарах хэрэгтэй байна.  Нийслэлийн захирагч Э.Бат-Үүл барилгын зарим компаниудад цочроо өгч байгаа нь зөв. Гэхдээ бүгдийг баримтаар харах хэрэгтэй. Хүнд суртлыг багасгах гэж байгааг ч дэмжиж байна. Өнөөдрийн байдлаар гадаадын хөрөнгө оруулалттай барилгын компани, улс төрийн дэмжлэгтэй компаниудын үйл ажиллагаа л илүү явагдаж байна. Үндэсний хэмжээний компаниудаа дэмжиж тусалж байгаа юм огт байхгүй.
Манайд зарим нэг хурган дарга нар гадны хүмүүс ажиллуулаад тэгээд доллараар цалинжуулаад байхаар чинь дотоодын мөнгөний эргэлт багасаад байна. Хэдхэн хоногийн өмнө улсынхаа хэрэгцээг хангаж чадахуйц хэмжээний цементийн үйлдвэртэй боллоо. Үүнийг аль эрт хийчих боломж байсан. Гэхдээ энэ мэтээр үндэсний үйлдвэрлэлээ эртхэн л дэмжээд өгвөл боломжгүй юм гэж байхгүй.

Манай компани гэр хорооллын дахин төлөвлөлтөнд оролцоогүй. Төслийг хэрэгжүүлэхээр шалгарсан барилгын хувийн компаниудыг өөрсдөө иргэдтэй учраа ол гээд орхичихсон. Гэтэл тэр гэр хороолол дунд чинь “Аман хуур” уран сайхны киноны Соном өвгөн шиг нүүхгүй ээ гээд сууж байгаа айлууд олон байгаа. Тэгээд айл бүртэй ярилцаж тохирно гэдэг асар их цаг хугацаа алдаж байна.  Үүнийг төр өөрөө анхнаасаа сайн төлөвлөж, зохион байгуулалттай хийх хэрэгтэй байсан.
Манай улсад юу л байна газар байна. Би “Монгол орон уудам, байшин барилга хэрэгтэй байна” гэсэн ном бичиж байсан. Тэгээд дэд бүтцийг нь шийдээд шинэ хороолол барихад энүүхэн урд байгаа “Эрээн” хотоос дор байна гэж баймааргүй л юм. Жишээлбэл Төв аймгийг жишиг хот болгож болно шүү дээ.

Би багаасаа хурдан морь унадаг байсан болоод ч тэр үү хурдан моринд үнэхээрийн дуртай. Барилгын салбарт зүтгэхийнхээ хажуугаар хурдан морь, бөх хоёрыг ихээхэн дэмждэг хүн. Миний сургуульд оруулж өгсөн залуу Н.Түвшинбаяр олимпын аварга, дэд аварга цол авчихлаа, “Авзага” бөхийн дэвжээг улсын гарьд Доржсамбуу ахлан авч явж байна.
 Надад хийморьлог сайхан морьд бий. Би морин спортын уламжлалыг авч үлдэх үүднээс “Морин спорт уяачдын холбоо”-г үнэхээр сайн дэмждэг. Морьдынхоо үзүүлсэн амжилтаар би 2012 онд алдарт уяач, манлай уяачыг 2013 онд авсан.  “Их хурд” уралдаан анх эхэлж байхад автомашинаар байлсан. Сая “Их хурд”-ыг 100 сая төгрөгөөр, 3000 морьдыг 30 саяар ивээн тэтгэсэн. Энэ бүхэн чинь манай “Авзага Трейд” ХХК-ийн хүчин зүтгэлийн нэг хэсэг.
 Манай морин уралдааны хөгжлийн чиг хандлага хаашаа чиглээд байгааг бүү мэд. Сүүлийн хэд хэдэн уралдаанд миний хурдан хар морийг “тойруулга морь” эрлийз гээд уралдуулахгүй байх юм. Миний морьд халхад хурдаараа гайхалтай.  
Саяын хаврын бүсийн уралдаанаар миний хар морийг бас л хорьсоор байгаад уралдуулсангүй шүү. Морин спорт уралдааны холбоо хүртэл шударга байж чадахаа больсон байна. Эрлийз адуугаа ч танихгүй хүмүүс их болжээ.
Цаг гаргаж ярилцсанд баярлалаа.
Баярлалаа танай сэтгүүлийн хамт олонд  ажлын өндөр амжилт хүсье.
                                                                                                                                              Ярилцсан: И.Алтангэрэл