Манай сэтгүүл хөдөө, орон нутагт өрнөж буй бүтээн байгуулалтын талаарх мэдээллийг хүргэж байгаа билээ. Энэ удаад аймгуудаас харьцангуй богино хугацаанд хамгийн оновчтой, үр бүтээлтэй ажиллаж аймгийн төвөө хот төлөвлөлтийн дагуу амжилттай тохижуулж байгаа Сүхбаатар аймгийн Засаг дарга Ж.Батсуурьтай ярилцлаа.

  Сүхбаатар аймгийг хөгжүүлэх урт болон дунд хугацааны хөтөлбөрийг батлаад зургаа дахь жилдээ баг бүрэлдэхүүнээрээ ажиллаж байна. Энэ хугацаанд Баруун-Урт хот болон бүх сумдын ерөнхий төлөвлөгөө батлагдсан. Өнөөдрийг хүртэл хийгдэж байгаа бүх ажлууд дандаа алсыг харж төлөвлөсөн. Бүх сумдыг хоггүй, 0.4 бохирын шугамаа шинэчлэн засах, золбин нохой, муургүй байх зэрэг ажлууд хийгдсэн. Одоо ерөнхий төлөвлөгөөнийхөө дагуу тамгын газрын ойролцоох гэр хорооллуудыг газарт оруулж эхэлж байна. Баруун-Урт хот уудам тал газар байрладаг болохоор хангалттай талбай байгаа учраас ингэж зохицуулж байна.
  Манай аймаг 12 сумтай.  Бүх сумаа ижил тэгш хөгжүүлнэ. Гэхдээ эдийн засгийн үр өгөөжөө өөрөө өгөх онцлог нь сумдад харьцангуй өөр. Тухайлбал Мөнххаан сум төвийн бүстэй /Хэнтий аймагтай/ шууд холбогдох байрлалтай бол Эрдэнэцагаан сум цаашаа хилийн гарцтай, Дарьганга, Онгон сум аялал жуулчлалын бүс нутаг гэх мэт тухайн сумдын онцлогоос нь хамааран хөгжүүлж эхэлнэ.

  Манай аймгийн Эрдэнцагаан сум энэ шинэчлэлт хамрагдаж байгаа. 5 орчим тэрбум төгрөгний санхүүжилтээр тухайн сум нэгдсэн гал, усны системд орно. Инженерийн шугам сүлжээ шинэчлэгдэнэ.
 Сүхбаатар аймаг одоо өмнөө тавьж буй гол зорилго нь Монгол Улсынхаа эдийн засагт эергээр нөлөөлөхүйц хэмжээний бодлого хэрэгжүүлж эхлэхэд чиглэх юм. Жишээлбэл, Ази Европыг манай улсын хойд хил Алтанбулаг, урд хил болох Замын Үүдтэй холбогдож байгаа. Тэгвэл бас манай аймгаар дамжин далайд гарцтай болох дөт замыг хайж байна. Энэ жилдээ багтаад Баруун-Урт хот Улаанбаатар хоттой засмал замаар холбогдоно. Мөн одоо яригдаж байгаагаар энэ жилдээ Бага-Уртаас Бичигтийн боомтын чиглэлийн зам тавигдана. Ингээд зам харилцаа сайжраад эхлэхээр урд хөрштэй харилцах хил нэвтрэх ачаалал саарна. Бичигтийн боомт нь олон улсын шинжтэй байнгын ажиллагаатай болно гэсэн үг. Зөвхөн Орос, Хятадыг холбосон замын боомт биш өөр олон улс орон руу дамжин нэвтрэх бололцоотой болно. Ирэх 2015 оныг манай аймаг “Аялал жуулчлалын жил” болгон зарлах гэж байна. Энэ жилийн тухайд зөвхөн Бичигтийн боомтоор 5 мянган жуулчин авна гэсэн тооцоотой байгаа. Ингэснээр улсынхаа эдийн засагт ч багагүй хувь нэмэр оруулна.

  Шинээр 1500 өрхийн нийтийн орон сууцны хороолол барих ажил эхлүүлж байна. Мөн үүнтэй зэрэгцээд 256 айлын амины орон сууц барих гэсэн томоохон ажлууд хүлээж байна. Орон нутгийн хөгжлийн хөрөнгө оруулалтаар 10 орчим тэрбум төгрөг аймгийн хэмжээнд тусгагдсан, бид 60, 70 тэрбум төгрөгний хөрөнгө оруулалтыг босгоно.

  Мэргэжлийн, боловсролтой, туслах ажилчид, залуучууд хангалттай ажлын байртай болж байгаа. Ажилгүй гэж нэрлэгдээд байгаа хүмүүс нь ямар нэгэн их, дээд сургуулийг чанар муутай төгссөн байх жишээтэй. Үнэхээр мэдлэг чадвараар сайн, гадаад хэлтэй хүнийг ажлын байр хүлээж л байгаа. Дөрөв, таван жилийн өмнө орон нутгийн телевизээр ажил хайж байна гэсэн зар явдаг байсан бол одоо ажилд авна гэсэн зар их болсон.

  Чанарын шаардлагын хувьд хоёр талтай. Тухайн бүтээн байгуулалтыг гүйцэтгэхэд тусгагдсан төсөвтэй холбоотой. Бага төсвөөр томоохон бүтээн байгуулалт хийнэ гэвэл чанаргүй болно, хоёрдугаарт хувь хүмүүс өөрийнхөө мөнгө санхүүд тааруулаад арай том барилга бариулна гэхээр мөн л мэргэжлийн ур чадвар нь хүрэхгүй болно. Яг зураг төслийн дагуу баригдаж байгаа барилга байгууламжууд чанартай баригдаж байгаа. Хувь хүмүүсийн барьж байгаа байшин барилгад хяналт тавьж чадахгүй байна. Улсын хөрөнгө оруулалтаар баригдаж байгаа барилга, байгууламжид холбогдох стандартыг мөрдүүлж чадаж байгаа.

  Өнгөрсөн 4-5 жилд Сүхбаатар аймаг 607 объектыг чөлөөлсөн. Ингээд эхний чөлөөлсөн газраа хэн нэгэн эрх мэдэлтэн, дарга цэрэг авахгүй. Харин нийтийн бүтээн байгуулалтыг бий болгосноор ард иргэдийнхээ эрх ашигт шаардлагатай юм хийж бүтээх гэж байгаагаа ойлгуулж харуулж чадсан. Хэрэв Доржоос авсан газраа Дулмаад илүү үнээр өгсөн бол өдий хэрийн бүтээн байгуулалт бий болохгүй.
     Шударгаар ажиллаад эхлэхээр иргэд нэгдүгээрт аймаг хөгжих юм байна, хоёрдугаарт өөрт нь ашигтай гэдгийг ойлгож эхэлсэн. Таван жилийн дараа нүүх айлын суурин дээр мод тарих, одоо нүүгээд тэнд мод тарих хоёр асар их цаг хугацаа хожиж байгаа юм.

  Бид өөрсдийн хүссэн хэмжээгээр хөгжүүлж чадахгүй байна. Энэ нь төсөв санхүүтэй холбоотой. Улсаас өгөгдсөн төсвийг арав, хорь нугалах хэмжээний бүтээн байгуулалтыг бодож байна. 10 сая төгрөгөөр 0.4 шугам янзалж байхаар жишиг хорооллыг хямдхан бариад, иргэдэд худалдана. Эргээд мөнгө нь төвлөрөөд ирнэ. Тэр төвлөрсөн хөрөнгийг өсгөж 10 сая төгрөгний хөрөнгө оруулалтыг 30 сая төгрөгний хөрөнгө оруулалт болгож байгаа юм. Үүгээрээ бусад аймгаас онцлогтой байгаа.
  1200 айл шинээр жигдхэн үзэмжтэйгээр хашаажиж байна. Бүгдэд нь газрыг замбараагүй өгчихсөн юм бол айл болгон янз бүрийн хэлбэртэй хашаа, байшин барина. Тэгтэл 1200 айлын нэг төрлийн хашаа босоод, хувь хүндээ ч, төрдөө ч ашигтай байх зарчмаар ажиллаж байна. Хэрэв нэг айл өрх өөрсдөө нүүгээд өөр газар бууж, хашаа авсан бол 4 сая төгрөг орох байсан бол төрийн чиг үүрэгт хөтлүүлээд явахаар 2.6 сая төгрөгөөр хашаанд бууж байна. Аль аль талдаа ашигтай. Ингэхээр хардлага, сэрдлэг байхгүй болж байгаа юм.   

  Саяхан Төрийн Орон Сууцны корпорацийн /ТОСК/ хийсэн судалгаагаар 500 айлын орон сууц баригдаж байна. Бүгд борлуулагдах тооцоог гаргасан. Орон нутгийн барилгын компаниуд хүчирхэгжиж чадахгүй байна. Хуучин нэгээс хоёр давхар барилгыг модон шат хийгээд болгодог байсан. Одоо таван давхар барилга барих гэхээр өргөгч цамхаг хэрэг болдог. Өргөгч цамхагаа авчихаар дараагийн эргэлтийн мөнгө байхгүй болчихдог. Тиймээс ТОСК, Бондын мөнгөнөөс орон нутгийн хөгжлийг дэмжиж байгаа нь ач холбогдолтой. Дээрээс нь инженерийн шугам сүлжээг шийдэхэд Засгийн газраас барьж байгаа бодлого, “Сумын төвийн шинэчлэлийн төсөл” амин сүнс нь болж өгч байна.

  Ард иргэдийн хүсч буй зүйл нь чанартай барилга. Иймээс өөрсдөө барилгын материалын үйлдвэрээ босгох хэрэгтэй. Үүнд хууль их нөлөөлдөг байсан. Жишээлбэл элсний карьерийн тусгай зөвшөөрөл авах, алтны карьерийг авах хоёр адилхан. Чулууны карьер авах, гантболдын зэсийн тусгай зөвшөөрөл авах хоёр яг адилхан байсан. Одоо харин өөр болсон. Дов, толгодоос элс хайрга, чулуу авах эсэхийг тухайн орон өөрсдөө шийддэг болсон болохоор энэ оны эхнээс эхлэн хэрэгжиж байгаа хууль их чухал хууль болж байгаа. Түгээмэл тархацтай, ашигт малтмалын зөвшөөрөл олгох эрхийг ч орон нутагт өгсөн. Орон нутаг өөрсдөө хөгжих гарцтай боллоо гэсэн үг. Хилийн боомттой аймгуудад ирэх 4 сарын 1-ний өдрөөс “Боомтын тухай хууль” хэрэгжиж эхэлнэ. Энэ нь орон нутгийн хөгжилд эдийн засгийн болоод олон талын маш чухал нөлөө үзүүлнэ.

  Манай аймаг одоо чулууны, асфальтны, тоосгоны, вакум цонхны үйлдвэртэй болсон. Үүнийгээ дагаад гэр ахуйн тавилга, мебелийн үйлдвэртэй болсон. Ингээд бага багаар яваад л байна. Хуучин эдгээрийн аль нь ч байдаггүй байлаа.
                                                                                                                              Ярилцсан И.Алтангэрэл