Барилгын төсөвчдийн холбооны тэргүүн Д.Санжтай цаг үеийн асуудлаар ярилцлаа.
 
-УИХ-ын 30-р тогтоолоороо Зам тээвэр, барилга хот байгуулалтын сайдын 2012 оны 18, 181-р тушаалуудыг хүчингүй болгон, алдаатай төсөв хийсэн төсөвчдөд хариуцлага тооцохыг засгийн газарт үүрэг болгосон байна. Салбарын голлох мэргэжилтний хувьд таны санал бодлыг уншигчдад хүргэх гэсэн юм. Энэ 2 тушаалын утга агуулгыг тайлбарлана уу?
 
-Барилгын төсөвт өртгийг бүтцийн хувьд материал, цалин, тээвэр, механизмын зардлуудыг шууд зардал гэж нэрлэн батлагдсан норм, нэгж цагийн үнэ тарифаар тооцож мөн бусад зардлуудыг цалингаас батлагдсан хувиар тооцож төсвийн дүнд оруулдаг юм. Тухайлбал нэмэгдэл зардлыг 57%, бусад шууд зардлыг 58%, төлөвлөгөөт хуримтлал /ашиг/-ыг 95%-иар тооцож байв. Нэмэгдэл зардал гэдэг нь барилгын компанийн удирдлагын зардал, талбайн инженер техникийн ажилтан (ИТА), үйлчилгээний ажилчдын зардал, НД-ийн шимтгэл, бусад төлбөр, хөдөлмөр хамгааллын гэх мэт зардлууд багтдаг. Бусад шууд зардалд барилга дээрх түр барилга, хог хаягдал барилгыг хугацаанд ашиглалтанд өгөхтэй холбоотой зардлууд байдаг. Төлөвлөгөөт хуримтлал гэдэг нь барилгын компаниудын үйлдвэрлэлээ хөгжүүлэх, нийгмийн асуудлыг шийдвэрлэхэд зориулагдсан ашиг юм. Энэ нь үйлчилгээ орон сууцны барилга барьсны дараа борлуулалтаас олдог захиалагчийн арилжааны ашиг биш юм.
2009 онд барилгын ажилчдын үндсэн  цалинг 3.9 дахин нэмэгдүүлж сарын цалинг 650-700 мянган төгрөгт хүргэсэн. Энэхүү цалингийн дүнгээс дээрх зардлуудыг тооцохдоо 0.26 гэсэн итгэлцүүр хэрэглэж төсвийн дээрх зардлуудын 74%-ийг хасч тооцох шийдвэр гаргасан. Тухайн үед улс орны эдийн засаг хямралтай, хөрөнгө оруулалт хомс учир хөрөнгө оруулалтыг нэмэгдүүлэхгүй гэж сайдын зөвлөл үзэн түр хугацаагаар тэвчиж болох зардал гэж үзсэн.  Энэ нормыг 2010, 2011 онд хоёр жил мөрдөхөд компанийн удирдах ажилтнууд, талбай дээрх ИТА-уудын дундаж цалин 200-250 мянган төгрөг болж, талбайн үйлчилгээний зардал, түр барилга, хөдөлмөр хамгаалал, нийгмийн даатгалын шимтгэл төлөгдөх эх үүсвэргүй болон барилгын байгууллагууд ашиггүй ажиллаж, зураг зөрчиж барих, чанаргүй материал хэрэглэх замаар дээрх зардлуудыг нөхөж байв.
Улмаар энэ асуудал 2011 оны Барилгын удирдах ажилтаны зөвлөгөөн дээр маш хурцаар яригдаж, улмаар 2012 оны 1-р сард ЗТБХБ-ын сайдын 18-р тушаал гарч 0.26 гэсэн итгэлцүүр тогтоосон тушаалыг хүчингүй болгож, 2002 онд батлагдаж 10 жил өөрчлөлтгүй мөрдсөн нэг машин цагийн үнийг шинэчлэн тогтоосон. Хуучин нормоор экскеватор, бульдозер, краны нэг цагийн үнэ 12-18 мянган төгрөгөөр тогтоосон байсныг 45-58 мянган төгрөг болгож дундажаар 5.6 дахин нэмж баталсан. 2012 онд нэг хүнд механизмын нэг цагийн үнэ 80-120 мянган төгрөгийн үнэтэй болсон байв. 18-р тушаалаар эдгээр өөрчлөлтүүдийг хийсэн.
 
-Тэгвэл 181-р тушаал ямар учиртай юм бэ?
 
-Зах зээлийн нөхцөлд тохируулж барилгын төсөвт өртөгт бүтцийн өөрчлөлт хийж хуучин хоёр дүрмийг шинэчлэн баталсан юм. Сайдын зөвлөлөөс барилгын төсөвт өртгийн бүтцэд өөрчлөлт хийх шийдвэр гарч, маш их тооцоо судалгаа хийсэн төдийгүй Герман, Турк, ОХУ-д мэргэжилтнүүдийг явуулж судлуулсан юм. Улсын барилгын хорооны 1990 оны 4-р тогтоолоор баталсан Барилгын төсөвт өртөг тодорхойлох дүрэм”, Дэд бүтцийн хөгжлийн сайдын 1998 оны 200-р тушаалаар баталсан Барилгын төсөв зохиох заавруудыг хүчингүй болгож Барилга архитектур техник хяналтын улсын хорооны 1985 оны 12-р тогтоолоор баталсан “Барилгын үндсэн дүрэм”-ийг шинэчлэн баталсан хэрэг. Энэхүү заавар, дүрмүүдийг зөвхөн цалингийн өсөлт дагуулан индексжүүлж сүүлийн 20 жилд мөрдөж байв. Харин норм, дүрмүүдэд байсан зардлууд индексээрээ өсөлтөө нөхнө гэж үзэж байв. Гэтэл зах зээлийн нөхцөлд сүүлийн 20 жилд гарсан маш олон хууль дүрэм, зааврууд эх үүсвэргүйгээс огт хэрэгжээгүй.
 
-Барилгын өртгийн норм, дүрэмд 181-р тушаалаар бүтцийн өөрчлөлт хийснээр ямар зардлууд нэмэгдэв. Нэмэгдэл цалин гэж 37 хувиар нэмэгдсэн байна. Үүнийг тайлбарлавал?
 
-Нормд заасан үндсэн цалин гэдэг нь ажилчдын зөвхөн хийснээр бодож олгох цалин юм. Компанийн удирдлагуудын хувьд бол цалин, нэмэгдэл зардалд орсон байдаг. Талбай дээр инженер техникийн ажилтнаас гадна тогтмол цалинтай тогооч, нярав, жолооч, гурван ээлжийн харуул хамгаалалт байдаг. Хуучин нормд ямар орон тоо байсныг би дээр тайлбарласан. Энэ хүмүүсийн цалин, хөдөлмөрийн хуулийн дагуу олгох ажилчдын нэг сарын амралтын цалин, өөрийн хөдөлмөрийн гэрээтэй үндсэн ажилчид нь талбай дээр буй ажилчдын 25% буюу 20 орчим үндсэн ажилчдад 12-р сараас 4-р сарын хооронд ажилгүй сул зогсолтын цалинг хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээгээр тооцож нэмэгдэл цалинд оруулдаг. Эдгээр зардлууд нийлээд таны хэлдэг 37% болсон байна.
Хуучин дүрэмд хөдөлмөр хамгааллын зардлыг удирдлагын нэмэгдэл зардлаас санхүүжүүлэхээр зааж энэ нь нийт төсөвт өртгийн 0.63 хувьтай тэнцэж байв. Гэтэл төр засгийн маш олон шийдвэр гарч нийт зардлынхаа  5-н хувийг хөдөлмөр хамгаалалд зарцуулахаар заагдсан байдаг. 1990 оны дүрмүүдэд барилгын талбайд даамал, мастер гэсэн инженер техникийн ажилтан мөн нярав, тогооч, сахиул ажиллахаар нормчилсон байдаг. Одоо барилгын талбайд талбайн удирдагч, инженер, хөдөлмөр хамгааллын инженер, барилгын чанар-материалын инженер, мастер зэрэг 4 хүн ажиллахаар шинэ норм гарсан. Барилгын талбайд сахиул ажиллуулах, түлээ нүүрс түлэх, ил жорлон ухаж байгаль орчин бохирдуулахыг хориглож, барилгын тулаас болон түр барилгад мод ашиглахыг хориглосон. Ажилчид хоолны байр, усанд орох болон амрах байр, талбайн инженер техникийн ажилчдын контор байхаас гадна сахиулын оронд 3 ээлжийн харуул хамгаалалт ажиллахаар шинэ норм дүрэмд тусгажээ. Эдгээр өөрчлөлтүүдийг 181-р тушаалаар батлагдсан дүрмүүдэд оруулж өгсөн гэсэн үг шүү дээ.
НДШ нь хуулийн дагуу цалингийн 11%-ийг ажил олгогч хариуцдаг. Хөдөлмөр хамгаалал эрүүл ахуйн зардлыг 3 ангилж үздэг.  Ажилтанд шууд олгох нормын хувцас, ажлын багажийн үнийг 13%-иар тооцож цалингийн фондонд оруулж ил болгож өгсөн. Компани хариуцах хашаа хамгаалалт зэрэг талбайн хөдөлмөр хамгааллыг түр барилгын нормд оруулж захиалагчийн мэдэлд шилжүүлж эрүүл ахуй, хүйтний нэмэгдэл зэргийг нэмэгдэл зардалд оруулж өгсөн. Нийт дүнгээр ХХЭА-ийн зардал бүх төсөвт өргийн 3.6% болж өссөн байгаа юм.
 
-Энэ зардлуудыг хуучин төсөвт ямар байдлаар тусгаж байсан бэ?
 
-Байсан зардлууд нь индексийн өсөлтөөр бага зэрэг нөхөгдөж байгаагүй зардлууд нь шинээр нэмэгдсэн юм. Сүүлийн 20 жилд маш олон хууль тогтоол, норм, шинээр гарсан боловч төсөвт хөрөнгийн эх үүсвэрийг тусгаагүйгээс хэрэгждэггүй байв. Барилга дээр гарч байгаа осол аваар үүнтэй холбоотой.
 
-Төлөвлөгөөт ашгийг өндөр үнэтэй материалын үнээс тооцож маш их нэмсэн гэж телевизээр ерөнхий аудитор А.Зангад, Ч.Улаан сайд нар ярьж байсан. Энэ хэр үнэний ортой вэ?
 
-Тийм яриа гарсан. Хуучин бол нийт цалингаас 95% тооцдог байсан. Одоо төсөвт өртгийн бүтэц өөрчлөгдөж материал 50-55%, цалин 15-18 орчим хувь болж шууд зардлаас 15%-иар тооцсоны хувьд 5-8%-ийн хэлбэлзэлтэй байсныг мэргэжилтнүүд тогтоосон. Монгол улс НББ-ийн олон улсын стандарт, үнэлгээний олон улсын стандартуудыг бүх салбарт мөрдөж байна. Эдгээр стандартууд бүх орлогоос зардлаа хасч ашгийн хэмжээг тооцож, ашгийн нормыг үнэ ашгийн харьцаагаар тогтоогддог. Энэхүү стандартуудад тохируулж ашгийн нормыг тогтоосон байдаг. Өөрөөр хэлбэл барилгын бизнес эрхэлдэг компаниуд 15%-ийн ашигтай байна гэсэн үг. Ганц барилга биш үйлдвэрлэл эрхэлж байгаа компаниудын олон улсын үнэ ашгийн харьцааг олон улсын судалгааны байгууллагууд жил бүр гаргадаг бөгөөд дундаж нь 20% байна. Одоогийн журмаар үнэ өссөн материалаар төсөв, гүйцэтгэл гаргахгүй. БХБЯ тухайн жилд мөрдөх материалын үнийн жагсаалтыг гаргасны дагуу төсөв гүйцэтгэлд тусгасан байна. Амьдрал дээр үнийн зөрүү гарна. Үүнийг төсөв гүйцэтгэлд оруулахгүйгээр үнийн зөрүү гэж тусад нь тооцож санхүүжүүлэгч байгууллагаар тавьж шийдвэрлүүлсэн. Дээрх хүмүүс мөрдөж буй дүрэм зааврыг сайн судлаагүй юм байна даа гэх сэтгэгдэл төрж байсан даа.
 
-Саяхан УИХ-ын тогтоол гарсны дараа чуулган дээр Барилга хот байгуулалтын сайд Ц.Баярсайхан таны ярьж байгаа зүйлийн тухай гишүүдэд зөв ойлголт өгч байх шиг санагдсан. Өмнө нь энэ асуудлаа сайддаа тавьж УИХ-ын гишүүдэд ойлгуулж байгаагүй юм уу?
 
-Зөв ойлголт өгөх гэж их л хичээсэн. Зөвхөн манай “ Барилгын төсөвчдийн холбоо”-ны шугамаар ерөнхий аудитор А.Зангад, Төсвийн байнгын хорооны дарга Ц.Даваасүрэн болон 8 гишүүнд холбогдох санал, дүгнэлтийг хүргүүлсэн байгаа. Гишүүн Д.Арвин, С.Бямбацогт нар л энэ асуудлыг зөв талаас нь гаргах гэж хөөцөлдсөн гэж дуулдсан. Нэгэнт “авилгажсан төсөв”, “авлигач төсөвчин” гэсэн мессэж цуу яриа хэвлэл, мэдээллийн хэрэгслээр түгсэний дараа Төсвийн байнгын хорооны гишүүд ямарч тайлбар сонсохыг хүсэхгүй байх шиг.
 
-Энэ хоёр тушаалыг засгийн газар хүчингүй болговол ямар үр дагавар үүсэх вэ?
 
-Энэ далимд хий хоосон хийрхэл ямар хортой үр дагавартай байдаг талаар чамд нэг түүх ярья. Хуучин ЗХУ гэж байхад М.С.Горбачевийн перестройка (өөрчлөн байгуулалт) гэж шуугиж байх үед Сибирийн ард түмний дунд
“Ветер дует в лесу
Перестройка шумит над голову” буюу “ойд салхи салхилна, толгойд бол шинэчлэл салхилна” гэх шог яриа орос даяар түгэж “Перестройка”-ийн үр дүнд ЗХУ бутарч, Орос Чечений дайн эхэлсэн түүхтэй.
181 тушаалаар батлагдсан зааврыг мөрдөөд 2 жил болж байна. Засгийн газар дээрх 2 тушаалыг хүчингүй болгосон нөхцөлд тендерээр авсан бүх гэрээний үнэ, барилгын ажлын гүйцэтгэл 30-35%-иар буурч, улс болон орон нутгийн төсвөөр хийгдэж буй бүх бүтээн байгуулалт зогсч, барилгын компаниуд дампуурах болно гэдгийг хаана, хаанаа зөв ойлгох ёстой.
 
-Энэ тушаалын талаар мэргэжлийн групп томилогдож дүгнэлт гарсан гэж сонссон?
 
-Яамны шийдвэрээр сайдын зөвлөх гавъяат эдийн засагч Л.Нямсамбуугаар ахлуулсан салбарын гол мэргэжилтнүүд Барилгын их сургуулийн эрдэмтэн багш нарын бүрэлдэхүүнтэй групп ажиллаж маш тодорхой дүгнэлт гаргаж сайдаар дамжуулан Засгийн газарт өргөн барьсныг би үзсэн. Шинжээч нарын гаргасан дүгнэлтээр “Нарийн танилцаж судалж, дүгнэлт хийж үзвэл энэ 2 дүрэмд төсөвт өртгийг хийсвэрээр өсгөх юм уу буруу үр дагаварт хүргэх арга аргачлал механизм огт байхгүй байна. Элдэв хэл амгүйгээр мөрдөх хэрэгтэй” гэж дүгнэсэн байдаг.
 
-Түрүүн “УИХ-ын 30-р тогтоол нь социализмын үед мөрдөж байсан төсвийн норм, үнэлгээг сэргээх шийдвэр боллоо” гэснээ тайлбарлана уу.
 
-ЗТБХБ-ын яамны 181-р тушаалаар Барилга архитектур, техник хяналтын улсын хорооны 1985 оны 12-р тогтоолоор баталсан “Барилгын өртгийн үндсэн дүрэм”, Улсын барилгын хорооны 1990 оны 4-р тогтоолоор баталсан “Барилгын төсөвт өртгийг тодорхойлох дүрэм”, Дэд бүтцийн хөгжлийн сайдын 1998 оны 200-р тушаалаар баталсан “Барилгын төсөв зохиох заавар, нэмэгдэл зардал, ашгийн жишиг норм тогтоох заавар” зэргийг хүчингүй болгож шинэчилсэн юм. Тэгэхээр 181-р тушаалыг хүчингүй болговол дээр дурьдсан хүчингүй болгосон норм, дүрмийг мөрдөхөөс өөр аргагүй байдалд хүрэх юм. Яагаад гэвэл барилга барих нэгдсэн үнэлгээ зайлшгүй шаардлагатай. Харин үүнийг орлох бичиг баримт гэвэл соцоиализмын үеийн хэдэн баримт бичиг юм. Тэр үеийн үнэлгээгээр байшин барина гэвэл юу болох вэ? Сууриа ч цутгахгүй биз дээ. Ийм л муу үр дагавар  учрах юм.
 
-Ижил төрлийн бусад салбаруудтай харьцуулахад танай салбарын үнийн өсөлт ямар түвшинд байна вэ?
 
-“Барилгын хөгжлийн төв”-өөс яам, агентлагийн мэргэжилтнүүд харьцуулсан судалгаа гаргаж “Барилгын мэдээлэл сэтгүүл”-д нийтлүүлснээс үзэхэд 2005-2013 онд авто замын барилга байгууламжийн үнэ 211.0 хувь, эрчим хүчний барилга байгууламжийн үнэ 130.0 хувь, иргэн болон орон сууцны барилга 84.0 хувь өссөн байв. Хамгийн бага өсөлттэй нь барилгын салбар. Тэгвэл энэ 2 тушаалын суурь үнэлгээ нь 1998 оны үнэ тарифыг 2013 онытой харьцуулж барилгын өртгийг үндэслэлгүй өсгөсөн гэж дүгнэж байгаа нь бодит биш дүгнэлт юм.
 
-Засгийн газраас өнгөрсөн өвөл “царцаасан” барилгуудыг зарлаж үйл ажиллагааг нь зогсоосон. Үүнд олон тооны төсөвчин хуулийн хариуцлага хүлээх тухай мэдээлэл байсан санагдана. УИХ-ын тогтоолд ч “Нэр бүхий төсөвчдөд хариуцлага тооц” гэжээ.
 
-УИХ-ын тогтоолын дагуу энэ асуудлыг би нэлээд ултай судлаж үзлээ. Дээр дурьдсан нэр бүхий гэгдэх 31 төсөвчинтэй холбоотой “40 гаруй барилгын үнийг өсгөсөн” гэснийг барилга нэг бүрээр нь анхны зураг, төсөв, дүгнэлт гаргасан хүмүүсийн дүгнэлтийн дагуу судалж төсөвчдөөсөө тайлбар тодорхойлолт авсан. Мөн “Үндэсний аудитын газар”-т асуулт тавьж тодруулга авсан. Төсөвчид ч өөрсдөө өргөдлөө өгч нийтлэг хариугаа авсан байна лээ. “Үндэсний аудитын газар”-аас БХБЯ-ны төрийн нарийн бичгийн даргад өгсөн хариундаа мэргэжлийн байгууллагын хувьд дахин сайн нягтлахыг анхааруулсан байв. Зураг төсөвгүй барилгыг улсын төлөвлөгөөнд оруулснаас ихэнх барилгын зураг төсөл, техникийн нөхцөл өөрчлөгдсөн, барилгын явцад зураг төсвийг өөрчилсөн зэрэг шалтгаанаас төсөвт өртөг ихэссэн бөгөөд төсөвчидтэй хамааралтай зүйл бага байсан. Мөн дүгнэлт гаргасан орон нутгийн төсөвчид төсөв зохиох заавар дүрэм, бодит байдлыг сайн судлаагүйгээс буруу дүгнэлт гаргасан. Бас шалгасан хүмүүсийн дүгнэлтийг аудитын зарим ажилтнууд буруу ойлгосноос зөрүүтэй дүгнэлт гаргаж УИХ-д оруулсан зүйл ч байв. Цаг хугацаанд хавчигдснаас шалгалтын дүнг төсөвчдөд танилцуулалгүйгээр дүгнэлт гаргасан байсан. Тухайлбал: төсөвчин Б.Норовсүрэнгийн төсвийг нь хийсэн Дархан хотын ус хангамж, цэвэр усны шугамын ажилд 263.3 сая төгрөгийг илүү тооцсон гэсэн нь шалгасан хүний дүгнэлтэд төсөвгүй санхүүжсэн 263.0 сая төгрөгийг буцаах нь зүйтэй гэснийг танилцуулгад төсөвчин илүү тооцсон мэтээр бичсэн байв. Төсөвчин Ч.Лхагвасүрэнгийн хийсэн Дорнод аймгийн Матад, Чойбалсан сумын спорт заалны барилгуудад ажлын тоо хэмжээг 26.9-214.0 сая төгрөгөөр илүү тооцсон гэснийг нягтлахад ажлын явцад зураг өөрчлөгдөн цутгамал суурийг угсармал болгосон, тоосгон өнгөлгөөг шавардлага болгосон зэрэг зургийн өөрчлөлтөөс гарсан үнийн өсөлтийг төсөвчний буруу гэж дүгнэсэн байв. Төсөвчин Г.Пэлээсүрэнгийн Дундговийн Эрдэнэдалай сумын 150 ортой цэцэрлэгийн барилгад техникийн нөхцөлд өөрчлөлт оруулж төсвийг засварлах гэжээ. Энэ нь захиалагчийн хариуцах ажил бөгөөд төсөвчинд хамааралгүй юм. Тэргүүлэх төсөвчин С.Нэргүйбаатарын хийсэн Архангайн Эрдэнэбүрэн сумын спортын гүнзгийрүүлсэн сургалттай сургуулийн барилгын материалыг 65.9 сая төгрөгөөр илүү тооцсон гэсэн нь мөрдөж буй төсөв зохиох программд контур гайкын жинг кг-аар тооцсон ч тухайн программ тонноор тооцож алдаа гарсан байна. Үүнийг программ зохиогч нь хариуцах ёстой байх. Төсөвчин Б.Эрдэнэбаатарын Орхон аймгийн Баян-Өндөр сумын 640 хүүхдийн барилгад үнийг нь 46.5 сая төгрөгөөр зөрүүтэй тооцсон гэсэн нь ажлын гүйцэтгэлийн үнийн зөрүү байв. Энэ мэтээр төсөвчин Д.Жаргал, Б.Баатарчулуун, С.Оюунчимэг нарын нэр дээр бичигдсэн алдаанууд нь өөр хүний хийсэн гүйцэтгэлийн төсвийн алдааг анхны хяналтын төсөв хийсэн эдгээр хүмүүсийн буруу мэтээр бичсэн байв. Энэ нь дүгнэлт гаргасан мэргэжилтэн, аудитын дүгнэлтийг нэгтгэсэн хүмүүсийн алдаатай үйлдэл юм. Энэ мэтээр зөрүүтэй дүгнэлт их байсан.
 
-Та төсөвчдөд ямар нэг буруу өгөх дургүй байх шиг байна?
 
-Бүгдийг нь буруутай гэж ойлгож болохгүй гэж хэлж байгаа юм. Буруутай хүмүүс байгаа юу гэвэл бий. Дээрх 31 хүнээс зурагт байгаа ажлын тоо хэмжээг буруу гаргасан, буруу үнэлгээ сонгосон 3-4 төсөвчин байгаа. 2013 онд төсөвт тусгах материалын үнийн жагсаалт гаргаагүй нөхцөлд “Барилгын мэдээлэл” сэтгүүл болон зах зээлийн үнээр төсөв хийсэн байна. Энэ тухайгаа төсвийн тайлбарт тодорхой бичээгүйгээс шалгалтынхан өөрийнхөөрөө тайлбарлан алдаатай гэж үзсэн олон төсөв байлаа.
Гэхдээ санаатайгаар хууль зөрчин авилга авсан төсөвчин нэг ч  байхгүй гэдгийг холбогдох газрууд тогтоосон. “Үндэсний аудитын газар”-аас бидэнд өгсөн өргөдлийн хариуд “Өртгийн тооцоололд алдаа гаргасан тухай тайлбар, хөндлөнгийн шинжээчийн дүгнэлтэд ноцтой бөгөөд санаатай ашиг сонирхлын зөрчлийн шинж чанартай хууль зөрчсөн үйлдэл гэж үзэхгүй байхыг танаас хичээнгүйлэн хүсэхийн дээр тайлбарт бичигдсэн асуудлаар цаашид авах арга хэмжээний талаар бидний зүгээс ямар нэг санал болгосон зүйлгүй гэдгийг дахин илэрхийлэв.” гэжээ. Мөн “Мэргэжлийн талаас нь сайтар нягтлан үзэж цаашдын арга хэмжээг авах нь зүйтэй” гэж БХБЯ-ны Төрийн нарийн бичгийн даргад албан тоот ирүүлсэн байсан. Бид энэхүү зөвлөмжийн дагуу шалгаж, дүнг яамны мэргэжлийн зөвлөлд оруулаад байгаа.
 
-Энэ нь төсөвчдөд сургамж болсон шиг санагдлаа. Цаашид хэрхэн ажиллах гэж байна вэ?
 
-УИХ-ын 30-р тогтоолд барилгын норм, нормативын баримт бичгийг хэрхэн батлах талаар “Барилгын тухай хууль”-д өөрчлөлт оруулах саналыг УИХ-д өргөн барихыг Засгийн газарт даалгасан. Бид доорх асуудлыг “Барилгын тухай хууль”-нд оруулахаар хууль боловсруулж буй комисст өгөөд байна. Үүнд:
Барилгын тухай хуулинд “Барилгын үнэ өртөг” гэсэн бүлэг нэмж, дараах зүйлүүдийг оруулах:

 
-Танд нэмж хэлэх зүйл байна уу?
 
“Үндэсний аудитын газар”-ын хийсэн энэхүү шалгалт нь барилгын төсөв гэж ямар их хариуцлагатай чухал ажил болохыг дээр доргүй хүмүүст ойлгуулж, төсөвчдөд маш том сургамж болсноороо ач холбогдолтой гэж би үзэж байна.