Монголын Архитекторуудын Эвлэлийн Ерөнхийлөгч Э.Хүрэлбаатартай Хот төлөвлөлтийн өнөөгийн байдал, архитекторын үүрэг оролцооны талаар ярилцлаа.

-Монголын архитекторуудын эвлэлээр сонин юу байна? Энэ онд хийж бүтээсэн томоохон ажлуудаасаа дурьдаач?

-Уншигч та бүхэндээ энэ өдрийн мэнд хүргэе!

Монголын архитекторуудын эвлэлийн хувьд 2013 он түүхэн үйлявдлуудаар дүүрэн, ажлын ачаалал ихтэй жил болж байна. Оны эхэнд   Архитектурын ангийн оюутнуудын болон судлаачдын үзэсгэлэнгүүдийг холбогдох байгууллагуудтай хамтран  зохион байгуулж нийтэд дэлгэн үзүүллээ. Солонгосын архитектурын институт KIRA байгууллагатай хамтран ажиллах гэрээгээ шинэчилж, хоёр орны архитекторууд зарим төсөл дээр хамтарч ажиллах, тухайлбал Улаанбаатар хотын ерөнхий төлөвлөгөөг хэрэгжүүлэх төслөөс  Солонгосын тал тодорхой төслийг  санхүүжүүлж хамтран ажиллах санал гаргасан .

         МАЭ санаачлан Монголд анх удаа Олон улсын Эмэгтэй архитекторуудын17-р их хурлыг Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн ивээл дор Цаг уурынөөрчлөлтийн сөрөг нөлөөллийг бууруулахад архитекторуудын оролцоосэдвээр зохион байгууллаа. Хуралд гадаадын 13 орны 40-өөд архитектор,Монголын 450 гаруй архитектор оролцсон.  Их хурал маань Хүлэмжийнхийн аюулыг бууруулах, уур амьсгалын өөрчлөлтийн сөрөг нөлөөллийгбууруулахад архитектур, хот байгуулалтын үйл ажиллагааг чиглүүлжхэрэгжүүлэх зорилгын дор хийгдэж, “Улаанбаатарын тунхаглал“  баримтбичгийг батлан гаргаж дэлхий нийтийг уриалсан байгаа.

      Тодруулбал 3 зүйлийг дэвшүүлж, дэлхий нийтэд уриалсан. Нэгдүгээрт: Олон улсын гишүүн байгууллага, хамтын нийгэмлэгүүд хүлэмжийн хийнаюулыг бууруулахад анхаарал тавин ажиллаж байгаа архитекторуудынарга туршлагыг харилцан солилцох чиглэлээр ажиллая, Хоёрдугаарт:Уурамьсгалын өөрчлөлтийн сөрөг нөлөөллийг тооцсон хот байгуулалт, оронзайн төлөвлөлтийг бодлого боловсруулагчид дэмжих, байгаль орчиндээлтэй, эрчим хүчний хэмнэлттэй  технологийг нэвтрүүлэх,хэрэгжүүлэхийг төрийн бодлогоор дэмжих, урамшуулах чиглэлээр уриалгагарсан. Гуравдугаарт: Мэдээж эх дэлхийгээ хайрлая гэсэн уриалгыгдэвшүүллээ.Бид энэ тунхаглалаа саяхан 10 сард Балбын нийслэл Катмандухотодболсон “Азийн архитекторуудын зөвлөгөөн” дээр танилцуулжАзийн бүх орнуудад мэдэгдсэн.

        Энэ онд Монголын Архитекторуудын Эвлэл дотооддоо мөн олон ажлыг хийжгүйцэтгэлээ.БХБЯамтай хамтран ажиллах гэрээ байгуулснаартөлөвлөгдсөн хэд хэдэн ажлын ард гарлаа. Энэ оны 9 дүгээр сард “Хотбайгуулалтын форум”-ыг БХБЯамтай хамтран зохион байгуулж, Оронсууцны шилдэг шийдлийн уралдаан зарлаж, “Хот төлөвлөлтөдархитекторуудын оролцоо” сэдвээр илтгэл тавьсан. Архитекторуудын эрхашгийг хамгаалъя, хот төлөвлөлтөнд тулгамдаж байгаа асуудлыгшийдвэрлэх гарцыг хайж олъё, алдаа оноогоо ярья, архитекторуудынхаадуу хоолойг эрх баригчдад хүргэе гэсэн зорилгыг тавьж оролцлоо.

         Үнэндээ  манай эрх баригчид маань аймаг нийслэл, хотын хөгжлийнерөнхий төлөвлөгөө гэдгийг төслийн хэмжээнд ойлгож байгаа нь сэтгэлзовоож байна. Үүнийг гадаадын мэргэжил нэгтнүүдтэйгээ хамтран засахболно.  МАЭ гэдэг байгууллага хэлмэгдсэн байгууллага юм шүү дээ. Учирнь 2008 оны 7 сарын 1-нийүймээнээр байраа шатаалгасан. 2009 ондсонгогдсон Удирдах зөвлөл, ажлын алба маань ордон барих ажлыгэхлүүлж нөр их хөдөлмөр зүтгэлийн үр дүнд Монголын архитекторуудынэвлэл энэ онд өөрсдийн ордонтой болж байгаа баярт үйл явдал тохиожбайна. Энэ оны 12 сарын 15 гэхэд ордондоо үйл ажиллагаагаа явуулжэхэлнэ.

-Миний сонирхсон дараагийн асуулт  таны илтгэлийн сэдэв юм л даа. Тэгэхээр хот төлөвлөлтөнд архитекторын үүрэг, оролцоо хэр чухал вэ?

-Чухал байлгүй яахав. Дэлхий нийтэд Хот төлөвлөлтийг архитекторууд оршин суугчид, шийдвэр гаргагчид хамтран хийдэг. Энд би хэд хэдэн зүйлийг товч яръя.

Хот байгуулалт гэж түүх, соёл иргэншлийн уламжлал, нийгэм, эдийн засгийн хөгжлийн үндсэн чиглэл, хүрээлэн буй орчныг хамгаалах шаардлагад нийцүүлэн хүний амьдрах тааламжтай орон зайн орчныг бүрдүүлэхийн тулд бүс нутаг, хот, тосгоны хөгжлийн зураг төсөл боловсруулах, барьж байгуулах, иж бүрэн тохижуулах цогцолбор үйл ажиллагааг хэлдэг.

Энд бас нэг зүйлийг онцлон хэлэхэд манай шийдвэр гаргагчид гадныхан мундаг сайн гэж хэт  туйлширч байна. Жишээ нь: Монгол гэрийг Монголчууд л хийж, барьж чадна. Гадныхан Монгол гэрийг, Монголын архитектурын сонгодог бүтээлийг бүх талаас нь бишрэн гайхаж магтдаг.

Сүүлийн үед олон улс орнуудын хотуудад Монгол гэрийн хийц загварыг маш их ашиглаж санааг нь авч байгааг бид мэднэ. Монголын ёс заншил уламжлал соёлыг хадгалсан хотоо Монголчууд л төлөвлөж дэлхийн дэвшилтэт техник технологийг ашиглан барьж байгуулах учиртай.  Монголын архитекторуудын мэдлэг чадвар дэлхийн архитекторуудынмэдлэг чадвар туршлагын хэмжээнд хүрсэн гэдгийг Олон улсын архитекторуудын холбоо, азийн байгууллага итгэл төгс хэлж байгаа.   Шагналаа ч манайханд  өгч байгаа. МАЭ 2011 онд азидаа ажлаараа 3-р  байранд орсон шүү.

-Төр засагтай холбогдсон өөр шийдвэрлэх ёстой асуудал юу байна вэ?

-Саяхан Монголын Архитекторуудын эвлэлээс Нийслэлийн ИХТэргүүлэгчдэд нэгэн шаардлага хүргүүлсэн. Үнэнийг хэлэхэд аль нэг нам эвсэл төр барих үедээ мэргэжлийн байгууллагын хүмүүсийн үгийг сонсохгүй, дээрээс нь улс төрийн “хүчирхийлсэн” шийдвэрүүдийг олноор гаргаж байна. Энэ нь архитектурын өв үнэт зүйлийг үнэгүйдүүлэх, устгах байдалд оруулж байна. Тухайлбал, Улаанбаатар хотын түүхэн барилга байгууламж, хөшөө дурсгалуудыг хайр найргүй буулгаж байгаад архитекторууд дургүй байгаа. 2011 оноос бид Улаанбаатар хотын түүхэн дурсгалт байгууламжуудын материалыг бүрдүүлээд Азийн өвийн санд бүртгүүлсээр ирсэн, цаашлаад ЮНЕСКО-д бүртгүүлэх ажлууд хийгдэж байгаа. Гэтэл өнөөдөр энэ бүртгэлд орсон хэд хэдэн барилгын хувь заяаг үгүй хийх байдалд хүрээд байна. Тиймээс энэ байдлыг эсэргүүцсэн шаардлагыг хүргүүлсэн.

-Шаардлагын хариу ирсэн үү?

-Өнөөдрийг хүртэл ямар ч хариу ирүүлээгүй. Хариу өгөхгүй бол дараагийн шатны арга хэмжээг авна. Удахгүй Монголын Архитекторуудын Эвлэлийн Их хурал болно. Энэ хурлаараа авч хэлэлцэж, хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр нээлттэй мэдээлнэ.

-Архитектор хүний мэргэжлийн ёс зүйн талаар яриагаа үргэлжлүүлье. Монголын архитекторчид ёс зүйгээ хэр сахиж ажиллаж байна вэ?

-Манайд архитектор хүний дагаж мөрдөх ёстой ёс зүйн стандарт гэж байгаа. Эмч хүн хүний амьтай холбоотой ажил хийдэг бол архитектор хүний ажил  маш олон хүний амьдрал, эдийн засагтай холбогддог. Буруу төлөвлөлт хийлээ гэхэд улс орны эдийн засагт маш их хохирол учирч болно. Орон зайгаа буруу төлөвлөчихвөл иргэдийн эрүүл, аюулгүй амьдрах нөхцөлийг алдагдуулна гээд олон талын сөрөг нөлөөг дагуулж байдаг. МАЭ   хоёр жилийн өмнө  мэргэжлийн ёс зүйн асуудлыг хэлэлцдэг Ёс зүйх хороо байгуулж ажиллаж байгаа. Даргаар нь архитектор Ш.Бадамханд ажилладаг.

-Тэгэхээр зөрчил гаргасан архитекторчдод хариуцлага тооцох хууль, эрх зүйн орчин нь хэр зэрэг бүрдсэн байдаг вэ?

-Ёс зүйн асуудлаардотооддоо нээлттэй авч хэлэлцэж, зөрчил гаргасан хүмүүсийн нэрийг ил зарлаж, сануулсаар ирсэн. Үүний үр дүнд сүүлийн үед зөрчил дутагдлууд багасаж байгаа. Цаашдаа ёс зүйн дүрмийн дагуу эрх, зэрэг дэвтэй нь холбож асууудлыг шийддэг болноо. Өмнө нь мэргэжлийн ёс зүйгээ уландаа гишгэж, захиалагчийнхаа үгээр мөнгө хөөгөөд ямар нэгэн асуудалтай төлөвлөлт хийдэг  жишээ цөөнгүй байсан. Мэргэжлийн ёс зүйг төлөвшүүлэхийн тулд  бакалаврын сургалтын программд ёс зүйн хичээлийг тусгах, архитектор мэргэжлээр суралцах хүсэлтэй хүүхдүүдэд арван жилээс нь эхэлж энэ мэргэжлийн талаар зөв ойлголт өгөх үүднээс МАЭ-ээс зарим ажлыг санаачилж байна. Бид шинэ байрандаа ормогц арван жилийн сурагчдад зориулсан сургалтаа явуулж эхэлнэ.

Өнөөдөр  хот байгуулалтын тухай, барилгын тухай гэхчилэн салбарын хуулиуд байгаа ч бидний үйл ажиллагааг нарийн зохицуулж чадахгүй, хоорондоо уялдаагүй байгаагаас Архитекторын бие даасан хууль шаардлагатай байна. Сургалтаас эхлээд ажлын үр дүн, хариуцлага зэргийг бүрэн дүүрэн тусгасан сайн хуультай болохын төлөө бид сүүлийн хоёр жил ажиллаж байгаа. Бид энэ онд Германы мэргэжилтнүүдтэй хамтраад бие даасан хуулийн төсөл боловсруулж Хууль зүйн яаманд хүргүүлсэн ч  хэлэлцэх боломжгүй гэж буцаасан. Одоо Шинэчлэлийн Засгийн газарт саналаа хүргүүлээд, уулзаж ярилцаад бие даасан хууль байх нь зөв юмаа гэдэг ойлголтыг өгөөд байна. Гадаадын олон орон Архитекторын хуультай, энэ хуулиараа архитектортой холбоотой бүх харилцааг нарийн чанд журамлаж байдаг. Манайд тусгайлсан хуульгүйгээс хариуцлага тооцох тогтолцоо маш сул байна.

-Улаанбаатар хотын хэт нягтарсан байдал цаашид шинэчилсэн ерөнхий төлөвлөгөөгөөр цэгцлэгдэх үү? Авто болон явган зам, машины зогсоолын хүрэлцээ, хүүхдийн тоглоомын талбай, ногоон байгууламжгүй болсон өнөөгийн байдлыг ерөнхий төлөвлөгөөнд тусгаж чадсан уу? 

-Би дээр хэлсэн. 5 удаагийн төлөвлөлт хийгдсэн.Улаанбаатар хотын төлөвлөлт нь тухайн үеийн хотын хүн амынхаа тоонд уялдуулсан төлөвлөлт байлаа. Гэтэл 90 оноос хойш хүн ам хэт их төвлөрлөө. Өмч хувьчлал хийгдлээ гээд олон өөрчлөлт боллоо. Монгол улсын бүх хүн амын 40 гаруй хувь нь энэ 4 уулын дунд төвлөрчихлөө. Мөн барилгажилт нь дэд бүтцийн хүрэлцээний асуудлаас шалтгаалаад хотын төв лүүгээ хэт нягтарчлаа.Ийм учраас төлөвлөлтөндөө тодотгол өөрчлөлт шинэчлэл хийх болоод байгаа юм. Цаашид энэ байдал цэгцэрнэ. Төв лүү чиглэсэн урсгалыг зохицуулахын  тулд суурьшлыг зөв байршуулахын тулд тодотгож шинэчилсэн ерөнхий төлөвлөгөөнд олон дэд төвүүдтэй байхаар төлөвлөсөн. Баянхошуу, Амгалан, 7 буудал зэрэг хотын захын дүүргүүдэд 8 дэд төв байгуулна. Энгийнээр хэлэхэд өнөөдрийн бага тойруу орчмын төвлөрсөн хэсэг энэ төвүүдөд мөн адил байх юм.

-Таны бодлоор цаашид солигдох Засгийн газрууд энэ онд батлагдсан ерөнхий төлөвлөгөөг хэрэгжүүлж ажиллах болов уу? Өмнө нь хотын ерөнхий төлөвлөгөө гэж байсан ч төрөөс төдийлөн анхаардаггүй байсан.

-Дэлхийн томоохон хотуудын ерөнхий төлөвлөгөөг хуульчилсан байдаг учраас тасралтгүй хэрэгжээд байдаг. Харин манайд анх удаа УИХ-ын тогтоолоор батлалаа. Хэрэв Хот байгуулалтын хуулийн дагуу Ерөнхий төлөвлөгөөг ХУУЛЬ болгоод өгчихвөл ямар ч  улс төрийн хүчин гарч ирлээ гээд өөрийн үзэмжээр төлөвлөлтийг зөрчихгүй, өмнө эхлүүлсэн ажлуудыг зогсоохгүй хот хөгжих хугацаандаа бүтээн байгуулалт хийгдээд явах болно.

-Ярилцсанд баярлалаа.

 Ярилцсан Б.Цолмонтуяа