Барилгын зөвлөх үйлчилгээний “MCCC” компани байгуулагдаад багагүй хугацаа өнгөрлөө. Энэ хугацаанд ямар ажлыг хийж гүйцэтгэв?

     Манай компани 2011 оны 11 сарын 19-нд байгуулагдаж байсан. Энэ 2 жилийн хугацаанд 300 шахам барилгын зураг төсөлд магадлал хийж, дүгнэлт гаргаж баталгаажуулсан. Мөн 10 гаруй барилгын үе шатны ажилд хяналт тавьж, зохих хэмжээний зөвлөх үйлчилгээ үзүүлжээ. Түүнчлэн 10 гаруй барилгын материалын үйлдвэрийн төсөл боловсруулж, эдийн засаг, хэрэгжих боломж нөхцлийн талаас нь дүгнэлт өгч ажиллажээ. Эдгээр ажлууд нь аж ахуйн нэгж, байгууллагуудын хөрөнгө оруулалтын үр ашгийг дээшлүүлэхэд тодорхой хэмжээний хувь нэмэр оруулсан гэдэгт итгэлтэй байна.

     Бид цаашдаа зураг төсөлд хийж байгаа магадлалыг чанаржуулах, зураг төслийн байгууллагуудтайгаа холбоотой ажиллаж, боловсруулж байгаа зураг төслийн чанарыг дээшлүүлэн тодорхой түвшинд хүргэх, алдаа дутагдал, зөрчил гарч байгааг нь хэлж, залруулахад нь туслах сургах тал дээр хувь нэмрээ оруулж, онцгой анхаарах бодолтой байна. Түүнчлэн зөвлөх үйлчилгээний ач холбогдлыг цөөн тооны захиалагч ойлгож байгаа учраас нийт хөрөнгө оруулагч, захиалагч нарт хүргэх, ойлгуулах, мэдүүлэх асуудал чухал гэж үзэж байгаа. Бидний хийж байгаа ажлын дийлэнх хувийг зураг төслийн магадлал эзлээд цаана нь хийх ёстой ажлууд үлдчихээд байна. Тиймээс үлдсэн хувь руу чиглэх хэрэгтэй байна.

Монголын барилгын салбарт зөвлөх үйлчилгээ нэвтрэх хууль, эрх зүйн таатай орчин нь бүрдэж чадсан уу?

    Хууль эрх зүйн талаасаа дутмаг байгаа ч гэсэн харьцангуй бүрдэж байгаа гэж хэлж болохоор байна. “Барилгын тухай хууль”-д магадлалын асуудлаар тодорхой бүлэг орсон. Харин хуулийн шинэчлэлтэй холбоотойгоор өөрчлөгдөж, илүү боловсронгуй болох байх. Бид ч гэсэн энэ чиглэлийн туршлага дээрээ тулгуурлан санал хүсэлтээ хууль боловсруулж байгаа ажлын хэсэгт хүргүүлсэн. Мөн Засгийн газраас энэ асуудлыг дэмжин 2010 оны 185-р тогтоол гаргасан. Энэ тогтоолын талаар захиалагч, хөрөнгө оруулагч, төрийн захиргааны байгууллагууд мэдлэг тааруу байна. Надад энэ асуудал тэдэнд хүрдэггүй юм байна гэсэн дүгнэлт хийх эрх зүйн орчин бүрдсэн гэж ойлгож байгаа.

     Яагаад гэхлээр зураг төсөлд хийж байгаа магадлал гэдэг хэрэгтэй юм гэж ойлгоод байгаа боловч төрийн байгууллага хийнэ гэсэн хатуу ойлголттой байна. Гэтэл 2010 онд гадаад орны туршлагаар хувийн байгууллагын оролцоотой хийнэ гээд шийдчихсэн асуудлыг өнөөдөр хүн бүрт тайлбарлах шаардлага гарч байгаа нь төрийн захиргааны байгууллагуудад мэдүүлэх асуудал дэндүү хангалтгүй байна. Энэ нь засаг төр солигдсонтой ч холбоотой байж болох талтай. Гэхдээ төр, захиргааны хүмүүст зөвлөх үйлчилгээг зөвхөн нэг монополь байгууллага хийх биш лебиралчлах хэрэгтэй гэж ойлгогдож байгаа. Учир нь төрийн нэг байгууллага хийж чадахгүй нь ойлгомжтой болсон. Нөгөө бичиг баримт нь хуримтлагддаг, хураагддаг байдал нь хэвээрээ байгааг БХБЯ олж харахгүйн дээр яам өөрөө харалган, харанхуй байна гэж шууд хэлмээр байна.

    Нэг том асуудал нь эрх зүйтэй нэг их холбоогүй юм гэхдээ барилгын материалын үнийг хямдруулах, барилгыг орон сууцтай холбогдуулаад яриад байх юм. Гэтэл төрийн захиргааны байгууллагууд зөвхөн орон сууцны хөтөлбөрийн тухай яриад байна. Үүнийгээ юу гэж ойлгоод байна вэ гэхлээр барилга, барилгын материалын үйлдвэрлэлийг явуулж байна гэж ойлгоод байх шиг байна. Орон сууцныхөтөлбөр бол БХБЯ-ны үйл ажиллагааны функцийн өчүүхэн нэг хэсэг.

     Энд техникийн бодлого аль хэдийн орхигдсон. Тэнд юм хүрэхгүй байна гэхлээр тэрийг нь бүрдүүлж өгөх гээд, энд юм үнэтэй байна гэхлээр хямдруулж өгөх гээд гуйвж, дайваад явах нь төрийн захиргааны байгууллагын ажил биш. Энэ бол зах зээлээрээ зохицуулагдах ёстой асуудал. Харин төрийн байгууллага техникийн бодлогоороо удирдан жолоодох хэрэгтэй.   

     Эрэлт нийлүүлэлт өссөн тохиолдолд үйлдвэрийн тогтмол зардал нэмэгддэг. Энэ хэмнэлт хэрэглэгчдэд үр ашиг болж очих ёстой байтал чадахгүй нийлүүлэгчдэд очоод байна. Гэтэл тэр нийлүүлэгчийн материал бүтээгдэхүүний үнэ хямдрана гэж байхгүй. Ийм алдаатай бодлого хэзээ ч явуулж болохгүй. Харин техникийн бодлогоор үнийг хямдруулах тухай асуудлыг зохицуулах ёстой.

    Барилгын салбар өндөр хөгжсөн улс орнуудад зөвлөх үйлчилгээний компаниуд норм норматив, төсөл хөтөлбөрүүдийг боловсруулаад журмыг нь төрийн байгууллага баталдаг. Манайд ийм зарчмаар явах боломж байна уу?  

      Байна. Яагаад ингэж хэлж байна гэхлээр би түрүүн техникийн бодлого гээд орхичихсон. Техникийн бодлого дотор норм нормативын асуудал хамт явах ёстой. Өнөөдөр хамгийн чухал зүйл нь нормнормативыг шинэчилэн, өөрийн орны нөхцөл байдалд зохицуулан боловсронгуй болгох тухай асуудал. Гэтэл Улсын Үйлдвэрийн Газар нэртэй Хөгжлийн төвд өгчихсөн, ийм цаг өнгөрөөсөн зүйл хийж болохгүй. Энэ байгууллага байгуулагдаад 2 жил болж байгаа ч одоогийн байдлаар юу ч хийсэнгүй.

     Салбарын техникийн бодлого гэгч зүйл нь байхгүй болсноос бидний ажил урагшлахгүйн дээр техникийн шинэчлэл, дэвшлийн талаар ярих бүр ч хэрэггүй. Ганцхан эдийн засгаар улсын том салбарыг удирдана гэж байхгүй.

     Зөвлөх үйлчилгээ нэвтэрснээс барилгын салбар болоод компаниудын үйл ажиллагаанд ямар ахиц дэвшил гарах вэ?

     Зөвлөх үйлчилгээг хуульчилж зааснаар 6 ангилалд хуваасан. Энэ дотор нь техник эдийн засгийн үндэслэлд дүгнэлт өгөх, зураг төсөлд магадлал хийх, барилгын материалын үйлдвэрлэлийн технологи арга ажиллагаанд хяналт тавих, барилгын үе шатны ажилд хяналт тавих гэх мэтчилэн заасан байдаг. Эдгээр үндэслэлүүд дотор салбарын үйл ажиллагаа багтаж явагддаг ба хамгийн чухал нь зөвлөх үйлчилгээ юм.

    Яагаад зөвлөх үйлчилгээ чухал ач холбогдолтой байна гэхлээр барилгыг барихын тулд захиалагч инженерийг томилдог. Гэтэл цогцолбороор баригдаж байгаа байгууламж дээр нэг инженер бүрэн хяналт тавьж ажиллана гэвэл боломжгүй. Гэтэл гүйцэтгэгч байгууллагууд зардлаас 5%-ийг нь авах нь гэсэн ойлголттой байна. Үнэн хэрэгтээ тийм биш. Өөрөөр хэлбэл барилгыг сууриас нь эхлээд ашиглалтанд орох хүртэлх бүх үе шатны үйл ажиллагаанд захиалагчийг төлөөлж үйл ажиллагааг нь явуулна. Энэ нь ажлыг хөнгөлөөд зогсохгүй, чанар, хяналтыг гүйцэтгэхээс гадна зохицуулах үйлчилгээг явуулдаг.                

    Аливаа салбарын хөгжил нь тухайн салбарт үйл ажиллагаа явуулж байгаа төрийн, төрийн бус байгууллагуудын нягт хамтын ажиллагаанаас хамааралтай. Гэтэл энэ салбарын төрийн болоод төрийн бус байгууллагуудын хамтын ажиллагаа тааруухан түвшинд байгааг ямар асуудалтай холбон тайлбарлах вэ? 

    Салбарыг удирдах яам тамгын газрууд нь бодлого боловсруулахаасаа илүү намынхаа үйл ажиллагаа, чигийг хэтэрхий туйлшран мөрдөх, бүтэц бүрэлдэхүүн нь өөрөө дандаа ар өврийн хаалгаар томилогдсон мэргэжлийн бус хүмүүс байгаа учраас салбарын талаарх оновчтой бодлого явагдахгүй байна. Яагаад гэхлээр 100,000 айлын орон сууц хөтөлбөр гэдгийг улс нийтээрээ зарлачихсан, хүн бүхэн мэдчихсэн зүйл байхад үүний төлөө үхэн хатан тэмцэж яваад байдаг мөртлөө “Барилгын салбарыг улирлын нөлөөллөөс гаргана” гэсэн хөтөлбөр нь лоозон болоод хувирчихлаа. Мөн салбарын эрдэмтэн судлаачидтайгаа зөвлөлдөхгүй, үгийг нь сонсохгүй байна. Салбарын байгууллага мэдлэг чадвартай байж үйл ажиллагаа нь өргөжинө.

    Салбарын шинэчлэлийн асуудал их яригдаж байна. Таны бодлоор салбарын шинэчлэлийн талаар ямар зүйлүүд хийгдэв? Юу гэж тодорхойлж болохоор байна?

    Мэдээллийн хэрэгслээр явж байгаа сурталчилгаа, тайлангаас харахад их л юм хийсэн мэт харагдаж байна. Энэ бүгд зүгээр л яриа гэж ойлгож байгаа. Өөрөөр хэлбэл намаа хамгаалахын тулд тавьж байгаа тайлан түүнээс биш сайдын юмуу салбарын тайлан биш. Яагаад гэхлээр барилгын материалын үйлдвэрлэлийн талаар Засгийн газрын 171-р тогтоол гарсан. Энэ дотроос хэрэгжүүлэх ёстой ажлаа хийгээгүй. Жишээлбэл: Хоосон үнийн хойноос тэмцэл өрнүүлээд байдаг. Гэтэл салбарыг хөгжүүлэх мастер төлөвлөгөө 2010 онд дууссан ч дараагийн төлөвлөгөө нь одоо хүртэл зохиогдоогүй явж байна. Энэ нь БХБЯ салбараа хөгжүүлэх гэсэн ямар ч бодлогогүй явж байгааг харуулж байна.         

     Аль ч салбар өөрийн гэсэн стратегийн бодлоготой байдаг. Энэ яаманд бодлого алга. Өөрчлөлт, шинэчлэлт хийх гэж байгаа үйл ажиллагаагаа үндэсээр нь өөрчлөх хэрэгтэй.

Барилгын салбарын өөрчлөлт, шинэчлэлийн талаар өөрийн бодлоо бидэнтэй хуваалцсан танд баярлалаа. Таны ажилд амжил хүсье.

Ярилцсан: Г.Одгэрэл