Агаарын бохирдол нь зөвхөн Улаанбаатарчуудад бус дэлхий нийтэд хамгийн тулгамдсан асуудлын нэг болоод байна. Үүнээс гарах арга замыг улс орон бүр хайж, тодорхой үр дүнд хүрсээр ирлээ. Үндсэн арга замаа тухайн үйлдэлд хамгийн бага эрчим хүч зарцуулах, байгаль орчинд халгүй эрчим хүч ашиглах гэж тодорхойлдог.

     Улаанбаатар хотод хүний амьсгалах түвшинд буй агаарын бохирдлын 90 хувь гэр хорооллын айл өрхийн халаалтын зуухнаас ялгардаг гэх боловч ерөнхий дүнгээрээ дулааны цахилгаан станцууд 90 хувийг ялгаруулдаг. Энэ нь агаарын бохирдлыг бууруулах арга хэмжээг нэлээд өргөн хүрээг хамарч явуулах ёстойг харуулж байна. Гол арга зам нь бага хэрэглээгээр илүү тухтай амьдрах явдал бөгөөд үүнд хүрэх үндсэн 3 арга зам байна гэж үздэг.

1. Хэрэглээгээ  тогтмол  хянаж,  үр ашиггүй хэрэглээгээ хязгаарлах;

2. Хэмнэлттэй дэвшилтэт техник технологийг амьдрал ахуйдаа өргөн нэвтрүүлэх;

3. Сэргээгдэх эрчим хүч буюу нар, салхи, усны эрчим хүч, биомассыг түлхүү ашиглах.

     Манай орны хувьд агаарын бохирдлын гол эх үүсвэр болох халаалтын эрчим хүчний хэрэглээг бууруулж, үр дүнтэй хэрэглэх боломжийг бүрэн ашиглах хэрэгтэй юм. Үүнд:

•           Сайн шаталттай, өндөр илчлэг, бага чийгтэй, дулааны боловсруулалт хийсэн түлш ашиглах;

•           Бүрэн  автомат ажиллагаатай зуух, дулааны эх үүсвэрийг ашиглах;

•           Барилга, оронсууцныхаа дулааны алдагдлыг бууруулах.

     Эдгээр арга замуудыг хэрэгжүүлж хот, орчноо утаагүй болгоход таны итгэл зүтгэл хамгийн чухал үүрэгтэйг санах хэрэгтэй.

Халаалтын дулааны эрчим хүчний хэрэглээ

      Тухайн барилга байгууламжийн агаарын чанарт үзүүлэх нөлөөлөл нь халаалтандаа хэрэглэж буй зуух болон түлш, барилгынхаа онцлогоос хамаардаг. Эдийн засгийн хувьд ч барилгад шаардлагатай инженерийн нөхцөлийн хувьд ч 2020 он гэхэд Улаанбаатар хотын гэр хорооллын 20 орчим хувийг л орон сууцжуулах боломжтой. Нөгөөтэйгүүр иргэдийн амьжиргаа дээшлэхийн хэрээр нийтийн бус амины тохилог сууцанд амьдрахыг сонирхох болсон тул аль болох дулааны эрчим хүч бага зарцуулдаг амины сууц барихад анхаарах нь чухал.

     Орон сууцанд дулааны эрчим хүч бага зарцуулахад дараахь 3 үндсэн шаардлагыг төлөвлөлт болон угсралтын шатанд анхаарах хэрэгтэй.

• Барилгын гадна хашлага бүтээцийн талбайг дотор эзэлхүүнд нь харьцуулсан харьцаабуюу овор хэмжээний үзүүлэлт бага байх;

• Барилгын хашлага бүтээцийн дулаан дамжуулалт (к-коэффицент) бага, дулаалгын зузаан шаардлагатай хэмжээнд байх;

• Битүүмжлэлийг сайжруулж өвлийн улиралд гаднаас орох хүйтэн агаарыг багасгах. Агаар нэвтрүүлэлт ( а - коэффицент) багатай цонх сонгох.

Барилгын овор

       Барилгын оврыг багасгах гэдэг нь ерөнхий хэмжээ бус их эзэлхүүнтэй барилгыг аль болох бага гадна гадаргуутай барихыг хэлдэг. Энэ нь тухайн барилгын халаалтын эрчим хүчний (түлш) зардал, улмаар байгаль орчинд үзүүлэх сөрөг нөлөөллийг бууруулах нэг хүчин зүйл юм.

     Оврын үзүүлэлт нь тухайн барилгын геометр хэлбэрээс хамаардаг. Тухайлбал ижил суур ийн талбай тай дүрснүүдээс хагас бөмбөрцөг нь овор багатай, тэгш өнцөгт хэлбэрийн хоёр ханаар нь нийлүүлж барьсан 4 айлын сууцнаас салангид барьсан сууцных 67 хувь илүү түлш хэрэглэн халаалтаа хэвийн хэмжээнд байлгах жишээтэй. Аль нэг ханаар нь залгуулж барьсан барилгын оврын үзүүлэлт салангид барилгынхаас 20-40 хувиар бага байна. Нийтийн орон сууцны хувьд ижил талбайтай амины орон сууцаас 60 хувь овор багатай буюу тэр хэмжээгээр эрчим хүч бага зарцуулна.

     Тиймээс хэтэрхий олон догол булантай байшин барихаас зайлсхийх, бас бусад барилгуудтай залгаа барих боломжийг хайх нь зүйтэй

Хашлага бүтээцийн дулаалга

     Барилгын хашлага бүтээцийг заавал дулаалгатай барих хэрэгтэй. Энэ нь түлш хэмнэхээс гадна өрөө тасалгаанд эрүүл орчин бүрэлдүүлнэ. Ханандаа 10-15см, хучилтандаа 15-20см, зоорийн хучилтанд (хэрэв зоорь нь халаалтгүй бол) 15 см, зоорийн хана болон шаланд 5-15 см зузаан дулаалга хийх хэрэгтэй. Хэдийгээр зардал нь их гарах мэт боловч өртгөө түлшнийхээ хэмнэлтээр нөхөж чадна.Хэрэв сууцаа иж бүрэн дулаалж чадваас гэр хорооллын ердийн тоосгон ханатай сууцанд ч 2-3 дахин  бага түлш хэрэглэдэг болохыг хэмжилт, туршилтаар тодорхойлсон. Олон улсын хэмжээнд халаалтын дулааны эрчим хүчийг бууруулах хамгийн үр дүнтэй, хялбар аргыг дулаалга гэж үздэг. Дулаалгыг хашлага бүтээцийн үндсэн хэсгийн гадна, дотор эсвэл завсар нь хийж болдог ч. ханын үндсэн масслаг хэсгийн температур нь өндөр, дулаанаа тогтвортой барих зэрэг олон давуу талтай тул дулаалгыг гадна талд хийх нь илүү үр дүнтэй байдаг.

Гадна хашлага бүтээцийн чийг, цанталт

      Хашлага бүтээцийн дулаан тусгаарлалт, барилгын эдэлгээ, дотор агаарын чанарт гадна хашлага бүтээцийн цанталт болон зузааны дагуух норолт муугаар нөлөөлдөг. Дулаалга муу буюу хангалтгүй байх нь гадна хашлага бүтээцийн дотор гадарг ууд цанталт, ул м а а р мөөгөнцөр үүсч энэ нь оршин суугчдын эрүүл мэндэд муугаар нөлөөлдөг. Дээрх нөхцөл бас өрөөнд агаар сэлгэлт муу, хэт чийгтсэнээс үүсдэг. Хашлага бүтээцийн зузааны дагуу агаарын урсгал байдаг ба дулаалгын чанараас шалтгаалан хүйтний улиралд гүн хэсэгтээ цантаж нордог. Энэ үзэгдэл дулаалга муу эсвэл гадна дулаалгыг үндсэн хийцийн дотор талд байрлуулсан үед бас илэрдэг.Норолт дулааны улиралд хатдаг ч бүрэн хатахгүй бол дулааны алдагдал нэмэгдэж барилга хэврэгшинэ. Хашлага  бүтээцийн уулзвар хэсгүүдийг муу чигжиснээс сийгэж улмаар бас л “цан цохиж” ихээхэн хэмжээний мөс тогтоож ч болно.

Цахилгаан халаалт

    Агаарын бохирдлыг бууруулах үндсэн аргын нэг бол цахилгаан халаалт юм. Цахилгааныг үйлдвэрлэхэд түлшийг шатааж гарган авсан дулааны 25 орчим хувийг ашигладаг. Үлдсэн дулааныг нь хаях эсвэл төвлөрсөн дулаан хангамжаар хот суурин газрын халаалт, халуун ус, агаар сэлгэлтэнд зарцуулдаг. Харин ердийн гэрийн зуухны хувьд энэ үзүүлэлт 30-70 хувьтай байдаг.

     Цахилгаан халаалтын системүүд нь бага овортой, ашиглах, тохируулахад хялбар зэрэг олон давуу талтай, өртөг нь ч харьцангуй хямд.

     Цахилгаан халаалтын олон төрлийн тоног төхөөрөмж байдаг. Халаалтын кабелийг хавтангийн буюу шал, хана, таазанд суурилуулдаг. Тохируулга нь хэвийн ажиллаж байхад цахилгаан халаалтын ямар ч системийн ашиглалтын зардал хоорондоо бараг адил байдаг. Шөнө дулаан хадгалагч хэмээх цахилгаан халаалт нь шөнийн хямд үнэтэй цахилгаанаар дараагийн өдөртөө шаардагдах дулааныг нөөцөлчихдөг сайн талтай.

Эх сурвалж: “Дулаацуулах уу, дулаалах уу” номноос