Монгол түмэн эртнээс хээ чимэглэлүүдийг хэрэглэж ирсэн.Эмэгтэйн гоёл чимэг,эрэгтэйн эдлэл зүйл,зэр зэвсэг,эмээл, ахуйн эд өлгийн зүйлс, бөө мөргөл, шашин шүтлэгийн эд зүйлс, уран барилга,монгол төрт ёсны билэгдэл зэрэгт уламжлалт хээнүүд хадгалагдан ирсэн.Уламжлалт хээний дүрсүүдийг нарийн судлан дээдлэх нь үндэсний соёлын нэгэн бахархал болсон өвөрмөц хэлбэр, хэв загварыг тодорхойлоход нэн чуха

Үндэсний хэлбэр гэдэг нь гадна талын харагдах өвөрмөц хэлбэр төдийгөөр илрэхгүй агуулгат хэлбэрээр тодорно. Уламжлалт урлагийн дундаасхээ чимэг нь билэгдэлийн агуулгаараа утга гүн, уран нарийн, төгс нэгэн урлаг билээ.

Хээ нь ялангуяа монгол дарханы урлалд онцгой хөгжлийг олсон бөгөөд дээд цэгтээ хүртэл хөгжих нөхцөл бүрдсэн. Учир нь нүдний ур, гарын ур, ухааны ур гэсэн гурван ур дархан хүнд оноогдсон байх ёстойгэдэг баримтлал нь хээний билэгдэл, хээний уран нарийн дүрслэл, гоо зүй, хээний дархалсан эдлэлийн хийцтэй зохицох зохицолтой яг нарийн тохирч байлаа.  Түүнчлэн монгол дарханы урлаг амьдралын ухаан, мэргэших ухаан,  онол бодлын ухаан аль алиныг мэддэг байхыг шаарддаг байснаараа бас түүнийг хийх уламжлалт аргууд нь эртнээс зуун зууныг дамнан уламжлагдан баяжин хөгжиж ирснээрээ уламжлалт хээг хадгалан үлдэж өнөө бидэнд дэлгэн баталгаажуулсаар байна.

Харин өнөө үед уран бүтээлчид монгол гэх бүтээлийн төрлийг хайн шинэлэг хэв маягийг бүтээхийг зорих болжээ. Эрэл хайгуулдаа дараах тодорхойлолтыг олонтаа баримталж монголын гэх шинэ бүтээлийг тодотгох болсон. Тухайлбал:

“Уран яруу сэтгэх, орчинд зорхицох  айзам, хэмнэл, өвөрмөрц агшин, ардын бэлэгдэл зүй, уран дүрслэл, хээ чимэглэлийн сонгодог өнгө аясыг эвлэг урнаар донжийг нь тааруулан хослуулж гэмээнэ сая нэг шинэлэг бүтээл болно.”

Тухайн уран бүтээлийн оюуны мэлмий, утга бэлгийн санааг орон зай, орчин ахуйд давтагдашгүй уран сайхнаар илэрхийлэх хамгийн гол хэрэглүүр нь хэлбэр дүрс болно. Дүрсийн томоохон илрэл бол улсүндэстнийхээ угалз бөгөөд угсаатны овог аймаг, улс үндэстний эрхэмлэдэг зүйлсийг илэрхийлсэн билэгдэлтэй байдаг.Үүний баталгаа нь дүрслэлүүдэд нар, сар, галыг,зэр зэвсгийг,монгол хүний эрхэмлэдэгхүлэг морийг гэх мэтчилэн дүрсэлж ардын уран сэтгэхүйн онцлог олон хувилбар арга бэлгээр өсөн нэмэгдэж, эд өлөг элбэгших, өнөр өтгөн байх, эцэс төгсгөлгүй мөнхийн бэлэгдлийг бэлэгддэг.

Хээ угалзыг дүрсэлсэн хэлбэрээр нь: Геометрийн, Амьтны, Ургамлын, Байгалийн үзэгдэл дүрсэлсэн, Шашны утга агуулгатай гэж 5 ангилж болно.

Геометрийн дүслэлтэй хээ угалз. "Өлзий хээ"

Геометрийн дүслэлтэй хээ угалз. "Алхан хээ"

Геометрийн дүслэлтэй хээ угалз. "Хаан бугуйвч, хатан сүйх"

Геометрийн дүслэлтэй хээ угалз. "Түмэн насан хээ"

Геометрийн дүслэлтэй хээ угалз. "Дугуй хээ "

Геометрийн дүрслэлтэй хээ "Булангийн хээ"

Амьтны дүрслэлт хээ

Амьтны дүрслэлт хээ

Ургамлын дүрслэлт хээ

Байгалийн үзэгдэл дүрсэлсэн хээ. Хээ угалзын энэ төрөл нь хамгийн эртний төрөл юм.

Байгалийн үзэгдэл дүрсэлсэн хээ

Байгалийн үзэгдэл дүрсэлсэн

Шашны дүрслэлт хээ. дээрх 4 төрөлөө нэгтгэн агуулдагаараа онцлогтой.

Xээн урлагаа уламжлан авч үлдэж чадсан бид тэдгээрийг бүтээлдээ тусган харуулах нь элбэг боллоо. Ялангуяа барилгын интерьер, экстерьерт элбэг ашиглаж байна.