Монгол Улсын хүн амыг  орон сууцаар хангах Засгийн газрын мөрийн хөтөлбөрүүд хийгээд нийслэл хот, аймаг, сум суурингуудын ерөнхий төлөвлөгөөг хэрэгжүүлэх явцад нийтийн болон хувийн орон сууцны барилгууд олноор баригдаж  барилгын салбарын  бүтээн байгуулалтын их ажил  маш хурдацтай явагдаж байна. Энэ ажил Улаанбаатар хотын хувьд 2000-2010, 2010-2020 он хүртлэх ерөнхий төлөвлөгөөний тодотгол, 2030 оны хөгжлийн чиг хандлага гэсэн хэтийн төлөвлөгөөнүүдэд түшиглэн хийгдэж байгаа билээ.
           Орон сууцны барилгыг ихэнхдээ хорооллоор нь иж бүрэн цогцолбор байдлаар, хотхоны бүтэцтэй барьж ашиглалтад оруулж байгаа нь хот байгуулалтын болон бусад олон талын ач холбогдолтой юм.
          Манай нийслэл Улаанбаатар хот хүн амын тоогоор сая хол давж “саятан хот” боллоо. Энэ бол хот байгуулалтын дэлхийн жишиг, томоохон хотуудын стандарт үзүүлэлтээр харьцуулсан дүгнэлт юм.
           Барилгын салбар сүүлийн жилүүдэд хурдацтай хөгжиж түүний дотор орон сууцны барилгын төлөвлөлт сайжирч, хаалттай тансаг хотхон, бие даасан худалдааны төвтэй хорооллууд олноор баригдаж дэлхийн бусад орнуудын хот байгуулалтын жишигт зарим талаараа хүрч даяарчлагдаж байгаа боловч чанар, гүйцэтгэл, технологи ,барилгын шинэ материалын  хангамж  жигд биш байна.
           Өнгөрсөн хугацаанд 100000 айл, 40000 айлын орон сууцны хөтөлбөрүүд хэрэгжиж урт хугацааны банкны зээлийг иргэдэд олгож байна. 2010 оноос орон сууцны зээлийн хүүг төрөөс 8-4 хувь хүртэл бууруулж зохион байгуулсан нь захиалга өгөх иргэдийн тоо ихэсч эрэлт хэрэгцээ нэмэгдсэн байна. Энэ хооронд орон сууцны барилгын үнэ өсөх хандлага гарч байгаагийн зэрэгцээ барилгын төсөвт өртөг өсч зарим үнэ чөлөөлөх шийдвэр гарч хэрэгжиж байгааг бид мэднэ.
          2004-2005 онд 100000 айл, 40000 айл, 4 айлын орон сууцны барилгын шилдэг зураг төсөл шалгаруулах уралдааныг архитектор, зураг төсөлчдийн дунд зарлан шалгаруулж үзэсгэлэн зохион байгуулж нийтэд сурталчилж байлаа. Үүнээс хойш жил бүр хавар, намарт зохион байгуулагддаг барилгын үзэсгэлэн яармагийн үеэр барилгын компаниудын барихаар төлөвлөсөн орон сууцны барилгын зураг төслийн танилцуулга гарч, иргэд сонголт хийх боломжтой болсон билээ.
     Орон сууцны барилга барих газар одоо нийслэл Улаанбаатар хотын хувьд хязгаарлагдмал болсон учир орон сууцны талбайн нягтрал ихтэй олон давхар барилга бүхий хорооллуудыг төлөвлөх бодлого барих шаардлагатай юм. Энэ асуудалд дүгнэлт хийж хотын ерөнхий төлөвлөгөөнд тодотголыг ойр ойрхон хийж уян хатан ажиллаагүйгээс өнөөдөр орон сууцны бүхэл бүтэн хороолол, хотхонууд, жижиг бүлэг барилгууд нь үйлдвэрийн районы гүнд нь ороод баригдчихсан байх юм. Хүмүүс төв замд ойрхон, хямд үнэтэй л бол хаана , ямар орчинд амьдрахаа төдийлөн анзаарахгүй захиалга өгч орсоор байна. Бас сургууль, цэцэрлэгийн эзэмшлийн газар хашаан дотор, эмнэлгийн барилгуудтай зэрэгцээд ямарч ариун цэврийн бүс, бусад норм, зай хэмжээг огт бодолцоогүй газар олголт, шийдвэрүүд нь гарч зураг төслийг нь баталсаар өнөөдрийг хүрлээ.    
                  
           Нийслэл Улаанбаатар хотын   хуучин барилгажсан хорооллууд, гэрийн хороололд дахин төлөвлөлтийн зураг төсөл хийгдэж эхлээд байна.  Төвийн бүсэд хамгийн ойрхон гэр хорооллын нэг бол Сүхбаатар дүүргийн 7-р хороолол юм. Нийслэлийн ИТХ-аар баталсан жишиг болохуйц ерөнхий төлөвлөгөөтэй боловч газар чөлөөлж, зургийн дагуу барилгажуулах ажил дөнгөж эхлэлийн төдий байна. Ерөнхий төлөвлөгөөг зөрчсөн барилгууд энд баригдсаар байна. Үүнийг засч залрууна гэхэд хэцүү
 Дахин төлөвлөлт нь хоосон газар дээр шинээр төлөвлөж зурахаас илүү судалгаа тооцоо шаардсан, сайн зохион байгуулалт хийж, хууль журамд нийцүүлэх, иргэд оршин суугчдын эрх ашгийг хөндсөн байдаг  учраас зөв зохион байгуулах шаардлагатай. Барилга гэдэг бол нэг өдөр бариад нэг өдөр нүүлгэчихдэг гэртэй зүйрлэх ажил биш юм.  Нэг барьж байгуулсан л бол хэдэн үеийг дамжин ашиглагддаг шүү дээ.
          Нөгөө талаар өнөөдөр хувь хүн, иргэдийн хувийн хөрөнгө оруулалтаар баригдаж буй барилга объектууд нь овор хэмжээ, давхрын хувьд хэт жижиг, тэгээд их газар талбай эзэлсэн, энд тэнд таруу байрлалтай, орчинтойгоо зөв зохицсон хот байгуулалт, ансамбль, архитектурын уялдаа холбоогүй, инженерийн шугам сүлжээний хангамжийн төлөвлөлтөд маш хүндрэлтэй зэрэг олон талаар ашиггүй, хохиролтой болж байгааг бодолцож хот суурин газрын гол гудамж талбай, төвийн хорооллуудад томоохон хөрөнгө орууллалттай буюу хөрөнгийн найдвартай эх үүсвэртэй иж бүрэн төсөл, цогцолборт газар олгодог байх бодлого баримталж хэрэгжүүлдэг байх шаардлага гарч байна. Мөн иргэдийн хөрөнгийг нэг томоохон цогцолборт төвлөрүүлэн нэгтгэж оруулсан хөрөнгө, сонирхсон чиглэлээр нь тухайн обьектод талбай эзэмшүүлэх арга хэрэглэж болох юм. Ирээдүйгээ бодож газраа зөв бодлоготой ашиглан хот төлөвлөлтийг хөгжүүлэх нь чухал. Өнөөдөр хүмүүст байгаа багахан газар, мөнгөний хэмжээнд тааруулж хотыг хөгжүүлэх биш ойр, хэтийг тооцсон төрийн бодлого байх хэрэгтэй. Нэгэнт барьсан барилгыг хэдхэн жилийн дараа буулгах, дахин төлөвлөлтийн асуудлыг ярьдаг баймааргүй. Энэ бүгдийг ерөнхий төлөвлөгөөг барьж хэрэгжүүлдэг, хэрэгжилтэд нь хяналт тавьдаг байгууллагууд шууд хариуцаж гартаа авч зангидаж чаддаг байх ёстой юм.  Улаанбаатар хотын төвийн хэсгийн гол гудамжнуудын дахин төлөвлөлтийг олон улсын хэмжээнд уралдаан зарлан дэлхийн жишигт хүрсэн төсөл хэрэгжүүлэх шаардлагатай байна.
           Монголын хот байгуулалтын нэг онцлог нь орон сууцны хорооллын нэг хэсгийг гэр хороолол эзэлдэг явдал юм. Энэ нь орчин үед барилгажих талбайн ихэнхийг хамарч талбайн ашиглалт, барилгажилтын нягтралд ч байгаль орчинд, хүний эрүүл амьдрах нөхцөлд ч онцгой сөрөг үр дагавартайгаар саад болдог. Тэгэхээр хот сууринд гэр хорооллын талбай цаашдаа багасч  түрэгдэх нь ойлгомжтой. Гэхдээ гэр бол монголын үндэсний сууц буюу уламжлалт архитектур. Манай хот суурингуудын гадаад орныхоос ялгагдах нэг онцлог чанар, имидж нь  “гэр хороолол” гэдгийг ойлгох хэрэгтэй. 2010 онд “Монгол гэр”-ийг Азийн архитектурын үнэт өвд бүртгүүлсэн  нь бидний бахархлын нэг мөн билээ.  Гэхдээ энэ чинь тархай бутархай аж төрдөг нүүдэлчдийн ахуй, амьдралд зориулагдаж, зохицсон сууц шүү дээ. Тиймээс томоохон хотжилтод хэрхэн зохицуулах вэ? Үүнд оновчтой хувилбар олох л шаардлагатай.
         Гэр хорооллыг  хот суурины ерөнхий төлөвлөгөөнд тодорхой хэмжээнд авч үлдэж үндэсний сууц, уламжлалт архитектураа орчин үеийн нөхцөлд боловсронгуй болгон хөгжүүлж шинэ материал, технологи нэвтрүүлж инженерийн шугам сүлжээнд холбон тохижуулж орон сууцны хорооллын өвөрмөц дүр төрхтэй үндэсний хот байгуулалтын нэг хэсэг, таун хаус хороолол болгон хөгжүүлэх шаардлагатай. Үүгээрээ бид бахархдаг байх төдийгүй уламжлалаа хадгалж хойч үедээ өвлөн хөгжүүлсэн ард түмэн байх ёстой.
        Орчин үеийн өндөр технологигүй, давхар зохион байгуулалтгүй, орон сууц голдуу бариад тэр бүхнийг урсгалаар нь явуулбал нийгмийн хувьд баян, ядуу нь ялгарсан сууцны хорооллоор дүүрсэн хөдөөжсөн хот болон үлдэж болох асуудлыг одооноос төрийн бодлого, хэтийн төлөвлөлтөөр зохицуулах шаардлагатай байна.