Барилгын чанарыг хайн бэдрэхүй-5
Монгол улсын барилгын материалын жилийн хэрэгцээ ойролцоогоор 800-900 тэрбум төгрөг байдгаас 600-700 тэрбум төгрөгийн барилгын материал импортооор орж ирдэг аж. Энэ байдал нь барилгын материалыг дотооддоо үйлдвэрлэх зайлшгүй шаардлага бидэнд бий гэдгийн томоохон баталгаа юм.
Ер нь барилга угсралтын ажлын нийт төсөвт өртгийн 60 хүртэл хувь нь барилгын материалын зардал эзэлдэг гэвэл 1 тэрбум төгрөгийн өртөгтэй барилгын ажлын төсвийн 600 сая төгрөг нь барилгын материалын зардал гэж үзэж болно. Үүнээс 420 сая төгрөгийн барилгын материал нь импортын бараа материал болж байна.
Барилгын материалын импорт нь үйлдвэрлэгчээс шууд худалдан авагч, тээвэрлэгч, борлуулагч, дам худалдан борлуулагч, хэрэглэгч гэсэн дамжлагаар ирдэг нь барилгын материалын өөрийн үнийг 20-30 хувь хүртэл өсгөх шалтгаан болдог. Зарим тохиолдолд 50-аас илүү хувийн нэмэгдэлтэй болно. Жишээ нь 1тн цемент Хятад улсад 70 000 төгрөг байдаг бол Монгол улсад ирээд 120 000 төгрөг болж байна. Тэгэхээр дээр дурьдсан 420 сая төгрөгийн 126 сая төгрөг нь цэвэр барилгын импортын тээвэр болоод дамжлагын зардал болж байна. Эцэст нь дүгнэхэд 1 тэрбум төгрөгийн 20-30 хувь нэмэгдэл нь барилгын материалаа дотооддоо үйлдвэрлэдэггүйгээс болж өсөж буй үнэ байна.
Тэгэхээр барилгын материалын импортыг багасгаж, дотоодын үйлдвэрлэлийг нэмэгдүүлэх нь ямар чухал ач холбогдолтойг ойлгож байна. Өнгөрсөн жил барилгын материалын үнийн өсөлтийг хязгаарлах зорилгоор импортоор бараа материал оруулж ирдэг 55 компанид 125,4 тэрбум төгрөгийг цацчихсаныг нэмж дурьдах хэрэгтэй.
Барилгын материалын импортыг багасгана гэдэг нь бүх төрлийн бараа материалын импортыг байхгүй болгож бүгдийг өөрсдөө үйлдвэрлээд эхлэнэ гэсэн үг биш юм.
Барилгын материалын импортоор 200-300 гаруй нэр төрлийн бараа материал орж ирдэгээс ердөө 15 нэрийн материалын импортыг багасгаж дотооддоо үйлдвэрлэх, татварын болон бусад бодлогоор дэмжихэд импортын бараа бүтээгдэхүүний эзлэх хувь 50 орчим хувиар буух тооцоо байдаг аж. 6 нэр төрлийн материалыг тодруулбал ган бүтээц арматур, цемент, хөнгөн бетон, дуу, дулаан тусгаарлах материал, өнгөлгөөний ба ханын материал болон эрдсэн барьцалдуулах материалуудыг өөрийн эх орны түүхий эдийн нөөцийг ашиглан үйлдвэрлэх бүрэн боломжтой гэсэн нарийн судалгаа байна.
Хамгийн гол нь эдгээр үйлдвэрийг хаана байршуулах, түүхий эдийн нөөцийг хэрхэн хангах, түлш, эрчим хүчний эх үүсвэр зэрэг асуудлыг шийдэх шаардлагатай юм.
Барилгын материалын импортыг багасгах чиглэлээр хийх шаардлагатай ажлуудыг жагсааж хувааж үзвэл.
Ер нь барилга угсралтын ажлын нийт төсөвт өртгийн 60 хүртэл хувь нь барилгын материалын зардал эзэлдэг гэвэл 1 тэрбум төгрөгийн өртөгтэй барилгын ажлын төсвийн 600 сая төгрөг нь барилгын материалын зардал гэж үзэж болно. Үүнээс 420 сая төгрөгийн барилгын материал нь импортын бараа материал болж байна.
Барилгын материалын импорт нь үйлдвэрлэгчээс шууд худалдан авагч, тээвэрлэгч, борлуулагч, дам худалдан борлуулагч, хэрэглэгч гэсэн дамжлагаар ирдэг нь барилгын материалын өөрийн үнийг 20-30 хувь хүртэл өсгөх шалтгаан болдог. Зарим тохиолдолд 50-аас илүү хувийн нэмэгдэлтэй болно. Жишээ нь 1тн цемент Хятад улсад 70 000 төгрөг байдаг бол Монгол улсад ирээд 120 000 төгрөг болж байна. Тэгэхээр дээр дурьдсан 420 сая төгрөгийн 126 сая төгрөг нь цэвэр барилгын импортын тээвэр болоод дамжлагын зардал болж байна. Эцэст нь дүгнэхэд 1 тэрбум төгрөгийн 20-30 хувь нэмэгдэл нь барилгын материалаа дотооддоо үйлдвэрлэдэггүйгээс болж өсөж буй үнэ байна.
Тэгэхээр барилгын материалын импортыг багасгаж, дотоодын үйлдвэрлэлийг нэмэгдүүлэх нь ямар чухал ач холбогдолтойг ойлгож байна. Өнгөрсөн жил барилгын материалын үнийн өсөлтийг хязгаарлах зорилгоор импортоор бараа материал оруулж ирдэг 55 компанид 125,4 тэрбум төгрөгийг цацчихсаныг нэмж дурьдах хэрэгтэй.
Барилгын материалын импортыг багасгана гэдэг нь бүх төрлийн бараа материалын импортыг байхгүй болгож бүгдийг өөрсдөө үйлдвэрлээд эхлэнэ гэсэн үг биш юм.
Барилгын материалын импортоор 200-300 гаруй нэр төрлийн бараа материал орж ирдэгээс ердөө 15 нэрийн материалын импортыг багасгаж дотооддоо үйлдвэрлэх, татварын болон бусад бодлогоор дэмжихэд импортын бараа бүтээгдэхүүний эзлэх хувь 50 орчим хувиар буух тооцоо байдаг аж. 6 нэр төрлийн материалыг тодруулбал ган бүтээц арматур, цемент, хөнгөн бетон, дуу, дулаан тусгаарлах материал, өнгөлгөөний ба ханын материал болон эрдсэн барьцалдуулах материалуудыг өөрийн эх орны түүхий эдийн нөөцийг ашиглан үйлдвэрлэх бүрэн боломжтой гэсэн нарийн судалгаа байна.
Хамгийн гол нь эдгээр үйлдвэрийг хаана байршуулах, түүхий эдийн нөөцийг хэрхэн хангах, түлш, эрчим хүчний эх үүсвэр зэрэг асуудлыг шийдэх шаардлагатай юм.
Барилгын материалын импортыг багасгах чиглэлээр хийх шаардлагатай ажлуудыг жагсааж хувааж үзвэл.
- Импортын бараа материалын үйлдвэрлэл хийх бэлтгэл ажлуудыг хангах /хуучин үйлдвэрүүдийг сэргээх, шинэ үйлдвэрүүдийг хөгжлийн төлөвлөгөөтэй уялдуулан бий болгох, татварын болон хөнгөлөлтэй зээл бий болгох/
- Түүхий эдийн нөөцийг бий болгож, олборлолтод оруулах /Өнөөдрийн байдлаар түүхий эдийн нөөцгүйгээс хүчин чадлаараа ажилладаггүй олон үйлдвэрүүд байна./
- Барилгын материалын үйлдвэрлэлийг орчин үеийн жишигт нийцүүлэн байгуулах, эцсийн бүтээгдэхүүн нь олон улсын жишигт нийцсэн байх.
- Эдгээр үйлдвэрт ажиллах мэргэжлийн боловсон хүчнийг бэлдэх, гадаадад сургах, туршлага судлуулах
- Шинээр баригдаж буй үйлдвэр, үйлдвэрлэлийн технологи, шинэ материалуудтай холбоотой норм ба дүрэм, стандартуудыг бий болгох
- Барилгын материалын хөндлөнгийн лабораториудыг эдгээр үйлдвэрүүдийг дагалдуулан байгуулах, үйл ажиллагааг дэмжих
- Барилгын материал үйлдвэрлэл эрхлэх тусгай зөвшөөрлийг улам хөнгөн шуурхай, гэхдээ оновчтой олгодог байх
- Барилгын материалын үйлдвэрүүдийг төмөр зам болон авто замын нэгдсэн сүлжээнд холбох нь энэ зорилтын нэгээхэн салшгүй хэсэг байх ёстой
- Эдгээр үйлдвэрлэлийг ашиглалтанд ортол барилгын материалын импортын хэрэглээг хэрхэн ердийн түвшинд барих, үнийн өсөлт гаргахгүй байх арга хэмжээ авах шаардлагатай.
Эцэст нь хэлэхэд барилгын материалын импортыг багасгах нь зөвхөн барилгын салбарын хөгжлийн эхний зорилго юм.
Хоёр дахь зорилт гэвэл барилгын материалын хууль эрх зүйн орчныг таатай болгох. Үүний тулд барилгын материалын чанарыг манай орны нөхцөлд тохируулан стандартжуулах, тэдгээр стандартад нийцэж байгаа эсэхийг нягтлах өндөр зэрэглэлийн лабораториуд бий болгох. Чанарын шаардлага хангаагүй барилгын материал үйлдвэрлэгч, импортлогчдод хуулийн хатуу хариуцлага хүлээлгэдэг болгох үйл ажиллагааг цогцоор нь хэрэгжүүлэх шаардлагатай.
Гурав дахь зорилт нь барилгын салбарыг байгальд ээлтэй, ногоон барилга, байгууламж барьдаг дэлхийн жишиг рүү оруулах зайлшгүй шаардлага байна.
Учир нь дэлхийн эрчим хүчний хэрэгцээ улам бүр ихсэж харин эсрэгээр эрчим хүч үүсгэх ашигт малтмалын хэмжээ улам бүр багасаж байна. Манай эх оронд ч дэлхийн дулаарал, эрчим хүчний хомсдол бодитойгоор нүүрлээд байгаа. Өнөөдрийн байдлаар Улаанбаатар хотод шинээр барилга барихад үүсэж буй хамгийн том бэрхшээл эрчим хүч, цэвэр ус, дулааны эх үүсвэрийн дутагдал. Тиймээс олон улсын бодлого юуг эрхэмлэж, юунд хүрэх гэж тэмүүлж буйг олж харж, тэднээс хоцрохгүй явах ёстой.
Хоёр дахь зорилт гэвэл барилгын материалын хууль эрх зүйн орчныг таатай болгох. Үүний тулд барилгын материалын чанарыг манай орны нөхцөлд тохируулан стандартжуулах, тэдгээр стандартад нийцэж байгаа эсэхийг нягтлах өндөр зэрэглэлийн лабораториуд бий болгох. Чанарын шаардлага хангаагүй барилгын материал үйлдвэрлэгч, импортлогчдод хуулийн хатуу хариуцлага хүлээлгэдэг болгох үйл ажиллагааг цогцоор нь хэрэгжүүлэх шаардлагатай.
Гурав дахь зорилт нь барилгын салбарыг байгальд ээлтэй, ногоон барилга, байгууламж барьдаг дэлхийн жишиг рүү оруулах зайлшгүй шаардлага байна.
Учир нь дэлхийн эрчим хүчний хэрэгцээ улам бүр ихсэж харин эсрэгээр эрчим хүч үүсгэх ашигт малтмалын хэмжээ улам бүр багасаж байна. Манай эх оронд ч дэлхийн дулаарал, эрчим хүчний хомсдол бодитойгоор нүүрлээд байгаа. Өнөөдрийн байдлаар Улаанбаатар хотод шинээр барилга барихад үүсэж буй хамгийн том бэрхшээл эрчим хүч, цэвэр ус, дулааны эх үүсвэрийн дутагдал. Тиймээс олон улсын бодлого юуг эрхэмлэж, юунд хүрэх гэж тэмүүлж буйг олж харж, тэднээс хоцрохгүй явах ёстой.
Идэвхитэн бичигч: “ITGM” ХХК-ний ерөнхий инженер Б.Мөнхбаатар