Пассив барилгад тавигдах үндсэн шаардлагууд
Төв Европын Пассив барилгын стандартаар дараах шаардлагыг хангасан байна.
Үүнд:
• Барилгын халаалтад (эсвэл хөргөлтөд) жилд 15 кВт·цаг/м2 эсвэл халаалтын оргил ачаалал 10 Вт/м2 байхаар шинэ барилгын халаалтын хүчин чадлыг Пассив барилгын төлөвлөлтийн багц (PHPP) программаар тооцон төлөвлөсөн байх;
• Ахуйн зориулалттай (халаалт, халуун ус, цахилгаан гэх мэт) анхдагч эрчим хүчний нийт хэрэгцээ жилд 120 кВт·цаг/м2 байх;
• “Blower door” багажаар барилгын битүүмжлэлийг 50 Па даралтаар хэмжин туршихад агаар сэлгэлтийн давтамж нь цагт 0.6 удаагаас ихгүй алдагдалтай байх;
Пассив барилга стандартын гол зорилго бол барилга нь халаалтын шаардлагыг багасгахын тулд барилгын доторх дулаан ялгарал (хүн, цахилгаан хэрэгсэл, зайлуулах агаарын дулаан гэх мэт)-ыг оновчтой ашиглан барилгын дулааны алдагдалгүй хаших хийцтэй байхад чиглэнэ. Үүний сацуу сууцны хэрэглээний халуун ус, гэрэлтүүлэг, цахилгаан хэрэгсэл зэрэгт зарцуулах анхдагч эрчим хүчний хэрэглээг багасгах юм.
ПАССИВ БАРИЛГЫН ҮНДСЭН ХҮЧИН ЗҮЙЛҮҮД
Бага эрчим хүч - илүү тав тух
Пассив барилгын ерөнхий зарчим нь эрчим хүч хэмнэх. Сайн дулаан тусгаарлалт, битүүмжлэлтэй цонх, бүтээц, өндөр үр ашигтай инженерийн байгууламжууд болох агаар сэлгэлт, халаалт, халуун ус хангамжийн систем, цахилгааны хэмнэлттэй ахуйн цахилгаан хэрэгсэл зэрэг нь энэхүү зарчмыг бий болгодог.
Пассив барилгын технологи зөвхөн эрчим хүчний хэрэглээг бууруулаад зогсохгүй дулааны тав тухыг нэмэгдүүлж, барилгын хамгаалалтыг сайжруулна. Сайтар дулаалга нь Пассив барилгын дулаан алдагдлыг бууруулж өвлийн улиралд дотор гадаргуугийн температурыг зохистой байлгаж, зуны цагт нам буюу сэрүүн байлгадаг. Өрөгт, модон, ган болон холимог гээд л бүх төрлийн барилгыг сайтар дулаалах боломжтой.
Зуны улиралд ч тухтай
Зуны цагт Пассив барилгын дотор халуун температураас сайтар тусгаарлагдана. Сайн дулаан тусгаарлалт нь зөвхөн хүйтнээс хамгаалаад зогсохгүй мөн халуунаас тусгаарлан дотор орчны температурыг хэвийн хэмжээнд барина. Өвлийн саруудад нарны дулаан илч мэдээж хүсүүштэй зүйлийн нэг. Өвлийн турш нар өндөрт манддаггүй, доогуур байдгаас илч нь байшин руу шууд орох учир цонхнуудыг өмнө зүгт харуулбал зохино. Харин зуны улиралд нар өндөрт манддаг учир өмнө зүг харсан цонхоор нарны гэрэл тийм ч их нэвтэрч орж чадахгүй. Баруун болон зүүн зүгт харсан цонхнуудад тусгай сүүдрэвч, хаалт хийх хэрэгтэй. Халууны улиралд байшинг цонхоор салхилуулж болно.
Газарзүйн байршлын барилгад нөлөөлөх нөлөөг багасгахын тулд дараах хүчин зүйлүүдийг анхаарвал зохино:
- Газрын налууг барилгынхаа хойд талд гаргавал гадна ханын хэмжээг багасна;
- Мөн газрын налуу нь дулааныг хуримтлуулж дулаалга болж өгдөг;
- Уулархаг бүсэд уулын өндрийн 1/3-д байх нам дор газарт агаарын температур хамгийн тохиромжтой байдаг;
- Ой мод, барилгын намхан хэлбэр нь салхины нөлөөнд бага өртдөг;
Барилгын хэлбэр, өрөөний зохион байгуулалт
Хэт нарийн эсвэл намхан, өргөн талбай хамарсан олон өнцөг булан бүхий барилгын төлөвлөлт хийхээс зайлсхийх хэрэгтэй. Энэ нь барилгын дулаан алдагдах гадна гадаргуугийн талбайг барилгын халаалт бүхий шалны талбайтай харьцуулсан харьцааг ихэсгэдэг. Дундын ханатай төлөвлөх нь (эгнээ байшингууд) барилгын гадна гадаргууны талбайн хэмжээг багасгаж, багасгасан хэмжээгээр дулаан алдагдал буурдаг.
Барилгын хэлбэрийг онц шаардлагагүй бол олон өнцөг, булан, нүх гаргасан төвөгтэй хэлбэртэй сонгохгүй бол сайн. Барилгын хэлбэр төвөгтэй болох тусам гаднах гадаргуугын талбай ихэсч тэр хэмжээгээр дулаан алдагдал, мөн барилгын үнэ нэмэгддэг.
Пассив барилгын өрөөний зохион байгуулалтыг хийхдээ халаалтын хэрэгцээ бага өрөөнүүд (унтлагын өрөөнүүд)-ийг хойд талд, ахуйн үйл ажиллагаа явагддаг өрөөнүүд (гал тогоо, угаалга, бие засах өрөө, коридор)-ийг нь дотор хэсэгт, хооллох талбайтай зочны өрөөг өмнө талдаа байрлуулбал байгалийн гэрэл, нарны дулаан, харагдах байдал сайтай болох давуу талуудтай.
ПАССИВ БАРИЛГЫН ХАШИХ ХИЙЦ
1 ДУЛААЛГЫН МАТЕРИАЛ
Аливаа барилга барихад барилгын олон төрлийн материал ашиглагддаг. Тэдгээрийг ерөнхийд нь хийцийн ба дулаалгын гэж ангилж үзэж болно. Хийцийн материал нь бат бөх, хүнд байдаг бол дулаалгын материал нь илүү хөнгөн, хөвсгөр байдаг. Дулаан дамжилтын илтгэлцүүр λнь 0.2 Вт/мλК-ээс бага байвал дулаалгын материалд тооцдог боловч Пассив барилгад λ=0.05 Вт/м λКаас багагүй байх дулаалгын материалыг ашиглана. Таны гэр, барилгын гадна хашлага бүтээц болох хана, хучилт, шал зэрэгт аль болох зузаан дулаалгын материал ашиглана тэр хэмжээгээр илүү дулаан болж халаалтандаа бага түлш зарцуулна. Пассив барилгын хувьд онцгойлон зориулсан дулаалгын материал гэж байхгүй.
Хөөсөнцөр хавтан, шилэн болон эрдэс хөвөн, перлитэн асгаас, модны үртэс, полиуритан хавтан, эсгий, синтетик хөвөн, ердийн хөвөн зэрэг нь дулаалгын материалд ордог. Дийлэнх хүмүүс үнс, керамзитан хайрга зэргийг дулаалгын материал гэж үздэг ч тэдгээр нь дээрхи дулаалгын материалаас дулаан тусгаарлах чадвараараа 3-4 дахин бага байдаг.
Дулаалгын материал болгоныг шууд ашиглаж болдоггүй. Ямар хаших бүтээцэд ямар технологиор дулаалах гэж байгаагаас хамаарч дулаалгын материалын төрлийг сонгодог. Мөн дулаан тусгаарлах материалын чанар чухал үүрэгтэй. Тухайлбал хөөсөнцөр хавтангийн эзлэхүүн жин буюу нягт нь 15 кг/ м3-ээс бага байвал шаардлага хангахгүй гэж үзнэ. Шилэн хөвөнг аль болох хөшүүн чанартайг нь сонгож авах нь цаашид удаан ашиглахад тустай байдаг.
Дулаан тусгаарлах чанараар нь материалуудыг харьцуулбал 10 см зузаан хөөсөнцөр, шилэн хөвөн зэрэг дулаалгын материалууд нь 26 см зузаан нарсан дүнз, 120 см тоосгон өрөг, 420 см буюу 4,2 м зузаан төмөр бетон ханатай дүйж байна. Үүнээс дулаалгын материал ямар үр өгөөжтэй болохыг харж болно. Дулаалгын материал нь өвөл гадна хүйтнээс барилгын дотор талыг хамгаалахаас гадна зуны халуунаас ч мөн хамгаалдаг.
2 ДУЛААНЫ ГҮҮР
Барилгын хаших хийцэд хана, дээвэр, хучилт зэрэг элементүүдээс гадна булан, ирмэг, холбоос, залгаас зэргийг мөн хамруулна. Эдгээр цэгүүд дэх дулаан алдагдал (дулааны гүүрнээс үүдэн) ерөнхийдөө бусад хэсгийнхээс их байдаг. Зарим нэг хялбар дүрмийг баримталбал дулааны гүүр гэгдэх алдагдлыг бууруулж болдог.
Жишээ нь: бетонон хучилтын хэсэг болох тагтны хавтан яалт ч үгүй илүү дулаан алдагдлын зам болдог. Энэ элемент тусгаарлагчийг нэвтлэн угсрагдаж, түүгээр дулаан гадагш дамждаг. Үүнээс зайлсхийхийн тулд дулаан тусгаарлах элемент бүхий балконыг төлөвлөх эсвэл барилгын үндсэн бүтээцээс салангид шийдэл байж болно.
Дулааны гүүр байгаа хийцээр ихээхэн дулаан алдахаас гадна хийцийн гадаргуу дээр эсвэл хийцийн жижиг нүх сүв, ан цавд хөлрөлт үүсгэдэг. Ингэснээр гадаргуу дээр хөгц, мөөг бий болох орчин бүрдэнэ. Дулааны гүүрээс болж дараах сөрөг нөлөө гарч болох талтай. Үүнд:
- Дулаан алдагдал ихээхэн хэмжээгээр ихсэх;
- Дотор гадаргуугийн ялангуяа барилгын чийглэг, өрөөний гадаргуугийн температур багасах;
- Дотор халуун агаар нь хүйтэн гадаргуу дээр хөлрөлт үүсгэснээс мөөгөнцөрдөх;
Пассив барилга стандартыг баримталваас дээрх бүр тааламжгүй нөхцөлөөс бүрэн сэргийлж чадна. Энэ стандартын гол зарчим нь “Дулааны гүүргүй” барилга угсралтын шийдэл юм. Дулааны гүүрийн нөлөөллийг тооцооны аргаар тодорхойлох бөгөөд үүнд зориулсан загварчлалын программуудыг ашиглаж болно. Тухайлбал 2 хэмжээст түвшинд THERM (http:// windows.lbl.gov/software/therm) хэмээх программыг ашиглах боломжтой. Европын холбооны улсуудад барилгын хашлага бүтээцийн дулааны гүүрийн каталогийг түгээмэл ашигладаг.
3 АГААР НЭВТРҮҮЛЭЛТ БА ЧИЙГ ХАМГААЛАЛТ
Агаар нэвтрүүлэлт (алдагдал) гэдэг нь барилгын хаших хийцэд гаргасан нээлхий, нүх сүв, ан цаваар, салхины даралтын нөлөөгөөр хяналтгүйгээр нэвтрэх агаарын урсгал юм. Зөвхөн барилгын хийц дэх ан цав гэлтгүй хаалга, цонхны хүрээ, хана, шал, дээвэр болон цахилгааны оролт зэрэгт үүссэн жижиг нүх, зай, цууралтаар алдагдах агаар орно. Энэ нь барилгад гаднаас хүйтэн (мөн халуун)-ийг дотогш чөлөөтэй оруулах зам болдог.
Өөр төрлийн материалын залгаа хэсэг жишээ нь, тоосгон хана ба модон өнгөлгөө эсвэл ханан зуух болон модон таазанд мэдээж жижиг зай гардаг. Мөн дараах хэсэгт ан цав, зай, нүх сүв ихээхэн тохиолддогийг анхаарах хэрэгтэй. Үүнд:
- Хаалга: хаалганы хавтас, хацар мод хоёрын хооронд мөн хацар мод, хананы хооронд
- Цонх: цонхны хүрээний эргэн тойронд, хүрээ ба хананы хооронд
- Хаалганд байрлуулсан шуудангийн хайрцаг: хайрцагны эргэн тойронд, мөн хайрцаг сайн таглагдсан эсэхийг шалгах
- Хана нэвтлэн гаргасан хоолой, цахилгааны утасны оролтын нүх
- Агаарын хөргүүрийн цонхны эргэн тойронд
- Хананд гаргасан ялангуяа гадна хананд гаргасан унтраалга, цахилгааны залгуурын нүх
Агаар нэвтрэлтээс хамгаалахын тулд барилгын хаших хийцэд гаргасан нүх сүв, зайг сайтар хааж битүүлэх хэрэгтэй. Ямар зай, нүхийг таглахаас хамаарч хэрэглэх материал өөр өөр байна. Унтраалга, залгуур, цахилгааны оролтын нүх зэрэгт резинэн жийргэвч тохиромжтой. Силиконон чигжээсийг хоёр өөр төрлийн материалын залгаас дээр тухайлбал шавардлага болон модон өнгөлгөөн дээр хэрэглэвэл зүгээр. Мөн гадна хаалга, цонхны хананд суух хайрцагны ирмэг, гадна хананд гаргасан хоолой, цахилгааны оролтын нүх таглахад зориулсан.
Битүүмжлэл сайтай барилгын гол ач холбогдол нь чийгний хамгаалалтад байдагт оршино. Барилга дотор хүн, амьтан, ургамлаас үргэлж чийг ялгарч байдаг. Гадна агаарын температур барилгын доторхоос бага байх хүйтний улиралд эдгээр чийг доторхи дулаан агаартай хамт барилгын хийцийн уулзвар, зангилаа, ан цаваар гадагшлахдаа барилгынхаа үндсэн хийц дотор хөлрөлт (конденсаци) үүсдэг. Хяналтгүйгээр нэвтрэх энэ чийг ямар ч хийцийн барилгыг гэмтээх бөгөөд барилгын битүүмжлэлийн үеийг сайтар гүйцэтгэснээр үүнээс сэргийлж чадах юм.
Модон хийцтэй барилгын хувьд үртсэн, ислэг, модон хавтангуудыг элементийн холбоос дээр бэхлэх аргаар, тоосгон барилгын хувьд шавардлагыг тасралтгүй үргэлжлүүлэн хийх байдлаар битүүмжлэлийг хангана.
4 ПАССИВ БАРИЛГЫН ЦОНХ
Тусгаарлагчтай хүрээ бүхий бага ойлттой (low-e), гурван давхар шиллэгээтэй цонх. Энэхүү өндөр чанарын цонх нь Пассивын барилгын маш чухал хэсэг юм. Барилгын дулаан хамгаалалтыг сайжруулахын тулд Пассив барилгын стандартын шаардлагаар цонхны дулаан дамжуулалтын итгэлцүүр 0.85 Вт/м2К-ээс бага байх ёстой.
Өвлийн улиралд Европын цаг уурын нөхцлөөр цонхны дотор гадаргуугын температур нь халаах хэрэгсэлгүй үед 17°С-ээс буурахгүй байх ёстой. Энэ нь цонхны орчим илүү тав тухтай дулааны орчин үүсгэдэг. Цонхны хүрээ нь түүний нэг гол хэсэг бөгөөд нийт талбайн 30-40%-ийг эзэлдэг. Ердийн цонхны дулаан дамжуулалтын илтгэлцүүр 1.5-2.0 Вт/м2К байдаг ба дулаалгатай хүрээний тусламжтайгаар 0.8 Вт/м2К болж дулаан алдагдал нь хоёр дахин багасдаг. Европын хүйтэн уур амьсгалтай орнуудад гурван давхар шилтэй дулаалгатай хүрээтэй цонх ашиглахыг санал болгодог бол Сибирийн бүсэд бүр дөрвөн давхар шилтэй байхыг зөвлөдөг.
Мөн ердийн цонхны хүрээний буланд шилээр нь их хэмжээний дулаан алддаг. Буланг сайтар чигжвэл энэ алдагдлыг бууруулж болно. Иймээс сайн тусгаарлалттай цонхны хүрээ нь өндөр чанарын шиллэгээний хувьд зайлшгүй хэрэгтэй юм. Дулааны гүүрийг багасгахад гадна хананы тусгаарлалтын үед цонхыг угсрах нь чухал ач холбогдолтой. Цонхны хүрээг нэмэлт дулаалгын үеэр бүрвэл түүгээр алдах алдагдлыг бууруулна.
Цонхон дахь дулааны гүүрээс сэргийлэх
Цонхыг шаардлагын дагуу зөв угсраагүйгээс дулааны гүүр бий болдог. Пассив барилгад гадна хананы дулаан тусгаарлалтын үенд цонхыг угсардаг. Энэ нь дулаалгыг зузаан болгож гадна дулаан алдагдлаас сэргийлэх, цонхны энэ уулзварын холболтыг зөв тааруулдаг.