“Миний хаяг: Монгол” иргэний санаачилгаас иргэдийн дунд орон сууцны 8 хувийн зээлийн тухай санал асуулга явуулсан байна. Ингээд судалгааны үр дүн ямар гарсан талаар “Миний хаяг: Монгол” иргэний санаачилгын тэргүүн Ц.Болортой ярилцсанаа хүргэж байна.

-         Монгол банкнаас хэрэгжүүлж буй орон сууцны ипотекийн зээлийн хөтөлбөрийг иргэд хэрхэн хүлээж авч байгааг тодруулах зорилгоор судлагаа явуулсан гэсэн. Судалгаанд хичнээн хүн хамрагдсан бэ?

-         Өнөөдрийн байдлаар Монголбанкнааснэг их наяд орчим төгрөгөөр  санхүүжүүлэн хэрэгжүүлж байгаа 8 хувийн хүүтэй орон сууцны зээлолон нийтийн анхаарлын төвд байгаа чухал сэдэв болоод байна. Энэ үүднээс уг зээлийн талаарх иргэдийн санал бодол ямар байгааг тодруулах зорилгоор энэхүү судлагааг хийсэн. “Миний хаяг: Монгол” иргэний санаачилга 500 иргэний дунд цаг, цаас бага гарзаддаг утсан асуулга зохион байгуулсан юм. Асуулгад 25-40 хүртэлх насны хүмүүс хамрагдсан бөгөөд санал асуулгад оролцогчдын 60 хувь нь орон сууцны хэрэгцээтэй ам бүлийн  төлөөлөл байлаа.

-         Яагаад заавал энэ сэдвээр санал асуулга явуулах болов?

-         Сүүлийн үед хамгийн их уншиж, үзэж, сонсож байгаа топ сэдвийн нэг нь орон сууцны зээлийн тухай мэдээ болж байна. Иргэдийн 90 хувь нь энэ тухай сонирхож сонссон, илүү  дэлгэрэнгүй мэдээлэл авахыг хүсч байгаагаа бидэнд олон удаа илэрхийлж байсан. Түүнчлэн зээл олгож эхэлсэн эхний долоо хоногт уг зээлийн асуудлаар банкуудад утас, интернэтээр болон биечлэн 400 мянга орчим удаагийн хандалт бүртгэгдсэн нь сонирхол, асуулт их байгааг харуулах үзүүлэлт юм.

-         Санал асуулгын үр дүн ямар гарав. Иргэд 8 хувийн зээлийг хэрхэн хүлээж авч байна вэ?

-         Судалгаанд оролцогчдын 70 хувь нь итгэж байна  гэж хариулсан. Өмнө нь арилжааны банкуудаас өндөр хүүтэй орон сууцны зээл авсан байсан хүмүүс 8 хувьтайд шилжиж, сар тутмын ачааллаа хөнгөлөн, төлбөрөө хэмнэх болсон. Мөн шинээр олон иргэн энэ зээлэнд хамрагдаж эхэлсэн, өөр олон мянган айл зээл авахын тулд материал бүрдүүлж байгаа нь бусдад итгэл үнэмшил төрөх, нөлөөлөх үндэс суурь болж байна. 8 хувийн зээл хэрэгжиж эхлэхээс өмнө иргэдийн нэг хэсэгт орон байртай болох,нөгөө хэсэгт нь одоо байгаа сууцаа  сайжруулах хүсэл их байсан ч эдгээр асуудлаа шийдвэрлэх гарц байсангүй. Харин одоо бол энэ сэдэв илүү ойр, тэр хэрээр бие биендээ мэдээлэл өгөх, айл өрх, ах дүү, захирал ажилтны дунд ч шинэ зээлийн тухай асуулт,яриа өдөр тутам өрнөх болжээ.  6 хувийн хүүтэй, 100 мянган айлын орон сууц хэмээх улс төрийн өмнөх хоосон амлалтаас болж өчнөөн хүн хохирсонучраас  одоогийн 8 хувийн зээлийг хэрэгжиж эхлэх эсэхийг нь харж байж болъё гэсэн эргэлзээ эхний үед их байсан ч бодит үр дүнг нь хүртсэн, байр сууцандаа орсон айл өрх нэмэгдэхийн хэрээр тэр эргэлзээ тайлагдаж байна.

-         Судалгааны явцад иргэдээс ямар санал хүсэлтүүд түлхүү ирж байна вэ?

-         Судалгаанд хамрагдсан иргэдийн 73 хувь нь зээл авах хүсэлтэй байгаагаа илэрхийлсэн. Халуун, хүйтэн усгүй, цахилгаан дулааны шугам сүлжээнд холбогдоогүй сууц,  гэр хороололд  хүн амын 60 орчим хувь амьдарч байгаа бодит байдалтай 8 хувийн хүүтэй зээл авъя гэсэн иргэдийн хүсэлт үндсэндээ давхцаж байна. Урьдчилгааны 30 хувь, сарын орлого хүрэхгүй гэсэн санаа зовнил түгээмэл байгаа бөгөөд цалин орлогоо нэмэх, түүнийгээ  нотлох нь зөв юм байна гэсэн хандлага нэмэгджээ.  22 хувь нь орон сууцны зээл одоохондоо шаардлагагүй гэсэн бол үлдсэн 5 хувь нь мэдэхгүй гэж хариулсан.

-         Хүмүүс зээлийн ач холбогдлыг юу гэж үзэж байна вэ?

-         Хүүгийн дарамт багассан нь хамгийн гол ач холбогдол гэж  77 хувь нь хариулсан. Сар тутамд төлөх хүүгийн дарамт буурч, дундаж айл өрхөд хэмнэлт гарч байгаа нь онц ач холбогдолтой зүйл гэж олон нийт үзэж байна. Цалин өсөөгүй ч жирийн дундаж орлоготой хүмүүсийн худалдан авах чадвар 30 хувиар нэмэгдэж буйг эдийн засагчид ч онцолж байгаа.Ялангуяа залуучууд тогтвортой ажил эрхэлнэ, архидалт, залхуурал багасна, орон сууцанд амьдардаг хүмүүс олширвол утаа, бохирдол буурахад ч сайн нөлөө үзүүлнэ гэж ач холбогдлыг нь нэрлэсэн байна. 

-         Урьдчилгаа төлбөрийн тухайд иргэд ямар саналтай байна вэ?

-         Монгол банкнаас баталсан зээлийн журманд урьдчилгаа төлбөр 30 хувь байна гээд заасан байгаа. Иргэд үүнийг цаашдаа багасгаасай гэж хүсэж байгаагаа илэрхийлсэн. Гэхдээ урьдчилгааны 30 хувь нь Монголын өнөөгийн нөхцөлд боломжит босго бөгөөд  үүнээс доош хувь хэмжээг одоохондоо тогтоох боломжгүй. Энэ нь банк санхүүгийн системээ ч, зээлдэгчээ ч төлбөрийн ачаалал нэмэгдэх эрсдэлээс хамгаална гэсэн тайлбарыг олон нийт хүлээж авч байна. Боломж нөхцөл нь нэмэгдэхээр эхний ээлжинд 20 хувь болгон бууруулаасай \70 хувь нь\ гэсэн хүлээлт давуу байгаа юм.  Иргэд маань яагаад өнөөдөр 30 хувь байх ёстой вэ гэдгийг шүүмжлэх, бодит нөхцөлийг сонирхохоосоо илүү орон сууцны зээл бол халамжийн бодлого биш гэдэгтэй санал нийлж байна.

-         8 хувийн зээлээс шалтгаалж орон сууцны үнэ үндэслэлгүй өсөөд байна гэсэн хардлага нийгэмд яваад байгаа. Та бүхний судалгаан дээр энэ байдал ажиглагдсан байх?

-         Байр сууцны тулгамдсан хэрэгцээтэй байгаа олонхийн хувьд үнэ өсөх вий гэсэн болгоомжлол их байна. Үнэхээр чанартай сууцных нь үнэ өсөх нь хэвийн үзэгдэл,  харин энэ далимд үндэслэлгүйгээр үнээ нэмэх нь буруу гэж үзэж буйгаа дийлэнх оролцогч илэрхийлсэн. Эрэлт их байгаа тул нийлүүлэлтээ нэмэгдүүлэхэд Засгийн газар татвар, эдийн засаг, дүрэм журмын олон талын арга хэмжээ авах шаардлага их байна. Үнэ үргэлж бууж байх ёстой, төр хянах хэрэгтэй гэсэн зах зээлийн нийгэмд хэрэгжих боломжгүй захиргааны арга биш, зах зээлийн горимоор нь эрэлт, хэрэгцээний зохистой харьцааг барихгүй бол эрсдэл байсаар л байгаа.  Барилгын компаниудад хөнгөлөлтэй зээл олгосон тухай иргэд дуулж мэдсэн бөгөөд үнээ үндэслэлгүй нэмж байгаа бол Засгийн газар, Шударга өрсөлдөөн, хэрэглэгчийн төлөө газар хяналтаа тавьж хөтөлбөрөөс хасах нь зүйтэй гэж үзсэн. Заавал шинэ байр гэхгүй, ашиглалтанд ороод удсан ч чанарын хувьд боломжийн, жишээ нь угсармал байшинг сонгох сонирхол их байна.

Нэгэнт зээлээ авчихсан бол хожим нь үнэ өслөө гээд төлбөр, хүү нь өөрчлөгдөхгүй тул байрных нь ханш нэмэгдэхэд дуртай байдаг. Байртай нь үнэ өсвөл сайн, байргүй нь буурах нь чухал гэсэн огтлолцол байдаг юм байна. Хүмүүс зээлээ авах, илүү өндөр хүүтэйгээс 8 хувьтайд шилжүүлэх тусам бие биедээ хэлж ярьж, хий шүүмжлэхээс илүү 30 хувиа олох, материалаа бүрдүүлэх, хүч боломжоо нийлүүлэх, хэн нэгнээ дэмжих бодитой хандлага хурдтай нэмэгдэнэ. Аливаа нийгмийн хөдөлгөгч хүчнь дундаж давхаргын иргэд байдаг учраас хүмүүс харилцан ойлголцох, хамтран ажиллах нь  чухал байна. Иймээс Монгол хүн та эргэлзээ шүүмжээ хойш нь тавиад, илүү сайхан маргаашийн төлөө урагшаа харж, хариуцлагатай амьдраасай гэж хүсье.

-         Ярилцсанд баярлалаа

Ярилцсан: Б.Цолмонтуяа