Дулаан байранд идэх хоол, бүтэн хувцастай байхыг тансаг амьдрал хэмээн гэж дэлхийн 2-р дайны хүнд жилүүдийг туулан хожим ХБНГУ-ын тэргүүн хатагтай болсон нэгэн эрхэм хэлжээ.  Тэгвэл хоёрхон сая Монголчуудын хэдэн хувь нь “тансаг амьдрал”-ыг мэдэрч байна вэ? Монгол улсын хэмжээнд иргэдийн 80 гаруй хувь нь, нийслэл хотод 70 гаруй хувь нь гэр хороололдамьдардаг гэсэн судалгаа бий.

            Үе үеийн Засгийн газар иргэдээ орон сууцжуулна, гэр хорооллын нөхцөлийг сайжруулж утааг багасгана хэмээн сонгуулийн өмнөхөн сурталдаж ирсэн ч өдийг хүртэл ажил хэрэг болоогүй л байна. 2012 оны сонгуулийн өмнөхөн “100.000 айлын орон сууц хөтөлбөр” зарлагдаж олон хүний баярлуулсан шигээ гомдоосон. Харин энэ жилийн 6-р сард орон сууцны 8 хувийн хүүтэй ипотекийн зээлийн хөтөлбөр батлагдаж иргэдийн сэтгэлд гэгээ татуулсан ч  барилгын компаниудыг илүүтэй баярлуулж завшуулсан хэрэг болов.

         Энэ онд барилгын материалын импорт, үйлдвэрлэлийг дэмжиж зээл олгосноор  өмнөх жилүүдтэй харьцуулахад барилгын материалын үнэ ханш, нийлүүлэлт  тогтвортой байлаа. Хөрөнгө мөнгөгүй барилгын ажил нь зогсоод байсан компаниудад хөнгөлөлттэй зээл өгч барилгыг нь бариуллаа. Орон сууц авах хүсэлтэй ч гар дээрээ бэлэн мөнгөгүй иргэдэд урт хугацаатай бага хүүтэй зээл өгч борлогдохгүй байсан орон сууцнуудыг эзэдтэй болголоо. Гэвч энэ бүхний үр дүнд орон сууцны үнэ хөөрөгдөж, эрэлт нь нийлүүлэлтээ тэртээ хол хаяж одов. Төр орон сууцны үнийг хянах боломжгүй, ингэх нь эдийн засагт сөргөөр нөлөөлнө хэмээн эрх баригчид тас гэдийгээд суучих юм.  Тэгвэл гадаадын улс орнууд иргэдээ хэрхэн орон сууцжуулсан талаар судалж үзвэл яалт ч үгүй төрийн оролцоо байна шүү. Ингээд хэдэн орны жишээг сонирхуулъя.

         ХБНГУ-д л гэхэд хоёрдугаар дайны дараагаас улс орны эдийн засаг нь сайнгүй байсан ч нийтийн орон сууцыг олноор барьж, бага орлоготой иргэдээ дэмжих зорилгоор тухайн хүмүүст зориулсан хөтөлбөр хэрэгжүүлж орон сууцны үнийг 4-5 дахин хямдруулан олгох эсвэл бүр  буцалтгүй тусламж хэлбэрээр тодорхой хэсгийг засгаас даах зэрэг олон үйл ажиллагааг хэрэгжүүлж иржээ. Уг хөтөлбөрийг эхлүүлэхдээ Герман улс энэ салбарт 30 гаруй тэрбум еврогийн хөрөнгө оруулсан байна. Хэдийгээр сүүлийн жилүүдэд нийтийн орон сууцны тоо багассан боловч засгийн газраас байрны үнэ болон түрээсийг хатуу хяналтанд байлгаснаар бага орлоготой иргэдийнхээ орон сууцны асуудлыг шийдэж чаджээ.

            Харин японд дайны дараа сэргээн босголт явагдаж эдийн засгаа хурдацтайгаар хөгжүүлж чадсан юм. Энэ үед иргэдийн орон сууцны асуудал хурцаар тавигдаж байв. Японы засгийн газар иргэн болгоноо орон сууцаар хангах бодлогын хүрээнд бага дунд орлоготой иргэдийн асуудлыг анхаарлын төвдөө байлган, хямд төсөр зээл олгох зэргээр асуудлыг шийдсэнбайна. Тус улсад  Орон сууцны санхүүжилтийн хууль гэж байдаг бөгөөд энд зааснаар засгийн газраас орон сууцны санхүүжилтийн сангийн хөрөнгийг гаргаж, түүнээс барилгын компаниуд болон орон сууц худалдан авах хүсэлтэй иргэдэд бага хүүтэй зээл олгох тухай заасан байдаг. Эдгээр арга хэмжээнүүд зохих ёсны үр дүнгээ өгч 2000 оны байдлаар японы орон сууцны корпораци нийтдээ нэг сая 500 мянган орон сууц барьсны 50 хувийг түрээсийн зориулалтаар иргэдэд эзэмшүүлж байгаа ажээ. Гэхдээ Японд хувийн орон сууц эзэмшигчдийн хувь хэмжээ маш өндөр болохоор сууц түрээслэн амьдрагсад дөнгөж 4-5 хувийг эзэлдэг байна.

            Сингапурын хувьд   тав орчим сая хүн амтай залуу хот-улс. “Иргэн бүрээ орон сууцжуулах” нь Сингапурын засгийн газрын үндсэн бодлогын нэг байсаар ирсэн.Өнгөрсөн арван жилийн хугацаанд Сингапур улс нийт нэг сая гаруй орон сууцыг барьж байгуулснаар улсынхаа хүн амын 90 гаруй хувийг орон сууцаар хангах боломжтой болжээ. Тэдгээр барьсан орон сууцны 95 хувийг иргэд худалдан авсан байна. Тус оронд 1960 онд байгуулагдсан орон сууцны асуудлыг хариуцсан хорооноос 1964 онд “Иргэн бүрээ орон сууцжуулах хөтөлбөр” боловсруулан хэрэгжүүлжээ. Сингапурын засгийн газраас бага дунд орлоготой иргэд орон сууц худалдан авахад ихээхэн дэмжлэг туслалцаа үзүүлдэг байна. 2009 оны байдлаар тус улсад дундаж орон сууцны үнэ ханш 100-330 мянган сингапур долларын ханштай байсан. Тэгвэл тус улсын хүн амын дундаж цалин 3600 сингапур доллар байдаг аж. Харин засгийн газраас 1500 доллараас бага орлоготой иргэдэд 300 долларын үнэтэй хямд түрээсийн байрыг санал болгодог байна.

          Францын засгийн газраас хот суурингуудын орон сууцны 20 орчим хувь нь хямд төсөр түрээсийн өртөгтэй байх ёстой гэж хуульчлан заасан байдаг бөгөөд тэр шаардлагыг хэрэгжүүлж чадаагүй тохиолдолд өндөр торгууль оногдуулдаг ажээ. Үүний үр дүнд францын 10 мянга гаруй хот суурин уг шаардлагыг биелүүлдэг бөгөөд цагаач иргэд олонтой зарим хот сууринд энэ үзүүлэлт гучин хувьд хүрэх тохиолдол ч байдаг байна.
Энэ арга хэмжээний  зорилго нь түрээсийн үнийг өсгөхгүй тодорхой түвшинд барьж байх явдал гэнэ.

         Хүн ам цөөнтэй манай орны хувьд иргэдээ орон сууцжуулах нь төдийлөн урт хугацаа, хөрөнгө санхүү шаардахгүй шийдэгдэх асуудал гэж бодож байна. Төр,  хувийн хэвшил нь нэгэн сэтгэл зүтгэлээр хэрэгжүүлээд эхэлбэл ойрын таван жилдээ нийслэл хотын айл өрхийн 90 хувийг бүрэн орон сууцжуулах боломж бий гэж мэргэжилтнүүд үздэг юм билээ. Гагцхүү бүтээн байгуулалтын  ажлыг үр дүнтэй, хурдацтай явуулахын тулд газар олголт, хөрөнгө оруулалт, элдэв зөвшөөрлийн асуудлыг цэгцэлж, нэгдмэл бүтэцтэй болгох нь зүй юм. Одоогоор дээрх ажлуудыг хэрэгжүүлдэг, шийдвэрлэдэг нэгжүүд нь салангид, хоорондын ажлын уялдаа муу байгаагаас хүнд суртал, авилгал гэсэн сөрөг талууд дагалдаж явдаг. Энэ нь бүтээн байгуулалтын ажлын хурд хугацаанд төдийгүй түүний үнэ өртөг, чанарт  ч нөлөөлж байдаг.         Манайд Барилга хот байгуулалтын яам, Орон сууцны санхүүжилтийн порпораци, Барилгын хөгжлийн төв гэх мэтийн барилгын салбар хариуцсан төрийн яам, агентлаг, компани байдаг ч орон сууцны асуудлыг бүрэн хамаарч, шийдвэрлэж чадахгүй байгаа юм. Тэгвэл Сингапур улсад “Орон сууцны асуудал хариуцсан хороо”-г байгуулсан байна. Үүнийгээ иргэдээ орон сууцжуулах зорилго, хөтөлбөрөө хэрэгжүүлсний дараагаар татан буулгах жишээтэй. Энэ мэтчилэн орон сууцны асуудлыг шийдвэрлэхийн тулд төрийн оролцоо зайлшгүй чухал болохыг харуулах олон жишээг дурьдаж болно.

         Эндээс дүгнэхэд  иргэдээ орон сууцжуулах хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхдээ захиргааны болон зах зээлийн аргыг хослуулсан уян хатан бодлого боловсруулах шаардлага тулгарч байна. Тухайлбал:

·       Тансаг зэрэглэлийн орон сууц барьж буй компаниас тодорхой хэмжээний татвар авч энэхүү орлогоос хямд төсөр орон сууцны санхүүжилтыг шийдэх

·       Дундаж  зэрэглэлийн орон сууц нь үл хөдлөх хөрөнгийн зах зээлийн үндсэн бүрэлдэхүүн хэсэг учир  түүнийг зах зээлийн жамаар нь хөгжүүлэх

·       Бага орлоготой иргэдэд зориулсан орон сууц барих ажлыг бодлогоор дэмжин урамшуулж, холбогдох татварын хөнгөлөлт эдлүүлэх, ингэхдээүнийн хатуу жишиг тогтоож өгөх. Түүнчлэн  засгийн газраас хөрөнгө хүч гарган, бага талбайтай, хямд үнэтэй,  чанарын шаардлага хангасан орон сууцыг олноор барьснаар эмзэг бүлгийнхний байрны асуудлыг шийдвэрлэж чадна.

         Ийнхүү иргэдийнхээ орон байрны асуудлыг шийдсэн цагт иргэн бүр амар түвшин амьдрах нөхцөл бүрдэж, тэр хэрээр нийгмийн өмнө хүлээх хариуцлага өндөржих юм. Цаашлаад бүтээн байгуулалтын хөгжлийг дагаад нийгмийн олон салбарууд хөгжин цэцэглэж, улс орны нийгэм, эдийн засаг улам бүр дэвжих боломжтой гэж итгэж байна.

Сэтгүүлч Б.Цолмонтуяа