Миний түүхийг хэн ч мэддэггүй. Хэзээ, хаана ямар зориулалттай яах гэж баригдсан нь үл мэдэгдэх нэгэн хуучны байшин би одоог хүртэл байсаар л байна.

     Миний түүх 1860 оноос эхлэлтэй. Анх Их хүрээний зүүн хэсэгт буюу өнөөгийн зүүн дөрвөн замаас зүүн тийш Маахуур толгойн урдах дэнжид Оросын анхны консул суух болж, тэр цагаас энэ дэнжийг "Консулын сайдын яамны дэнж" буюу "Консулын дэнж" гэж нэрлэх болсон үеэс миний түүх эхлэх болно.

    Анх намайг Консулын дэнжийн баруун өмнө захад 1912 онд Данчинов хэмээх буриад хүн өөрийн хувийн сууцны зориулалтаар бариулж, 1916 он хүртэл амьдарсан. Тэрээр Консулын Орос-Монгол хэвлэлийн хорооны хашаанд байртай Монгол-Буриад сургуулийн захирал, багш хүн байж билээ. Энэхүү хэвлэлийн хороо нь одоогийнхоор Улаанбаатар хотын орон сууцны 15 дугаар хорооллын 66 дугаар байрын орчимд байсан юм. Энэ сургууль 1914, 1915 оны хичээлийн жилд байгуулагдаж Х.Насанбуян, Дэмбэрэлдаш, Галбадрах, Батжаргал, Юндэндорж, Бандихүү, сүүлд Х.Чойбалсан нэмэгдэж долоон хүүхэдтэй сургууль байсан. Энэ сургуульд Данчиновоос гадна Санжмятав гүн гэгч нэгэн монгол багш байлаа. Гэтэл 1916 онд Данчиновыг гудамжинд явж байхад нь Абищеев гэгч этгээд буудан хороосноор энэ сургууль нь эзэнгүйдэж эдгээр долоон хүүхдийг Гадаад хэргийн бүгд захиран шийтгэгч яамны дэргэдэх "Монгол-Орос хэл бичгийн сургууль"-д шилжүүлсэн юм.

     Нийслэл хүрээнд 1918 оны сүүлээр байгуулагдсан хувьсгалын нууц бүлгийн нэг нь тэр үеийн консулын дэнж хавиар үйл ажиллагаагаа явуулж байсан учир "Консулын дэнжийн бүлэг" гэж түүхэнд тэмдэглэгдсэн байдаг.  Нийслэл хүрээнд 1918 оны сүүлээр байгуулагдсан хувьсгалын нууц бүлгийн нэг нь тэр үеийн консулын дэнж хавиар үйл ажиллагаагаа явуулж байсан учир "Консулын дэнжийн бүлэг" гэж түүхэнд тэмдэглэгдсэн байдаг. эдгээр долоон хүүхдийг Гадаад хэргийн бүгд захиран шийтгэгч яамны дэргэдэх "Монгол-Орос хэл бичгийн сургууль"-д шилжүүлсэн юм.  Миний түүх олон түүх баримттай холбоотой. 1913-1915 оны үед Орос-Монгол хэвлэлийн хороонд "Шинэ толь", "Нийслэл хүрээний сонин бичиг" гэдэг сонин хэвлэгдэж эхэлж байсан үе. Тэр үед Консулын орос сургуулийн Монгол хэлний багш Д.Бодоогийнх энэхүү хэвлэлийн хорооны хашаанд шилжин ирснээс хойш эднийхээр тус хэвлэлийн хорооны механик, большевик үзэлтэй М.И.Кучеренко гэгч байнга ирж тэдний хооронд Оросын хувьсгалын тухай сэдвээр яриа өрнөх болж, энэ ярианд Бодоогийнд суудаг Оросод хэдэн жил суралцсан Чойбалсан ч идэвхитэй оролцдог байсан. Энэ бүлгийнхэн большевик үзэлтэй буриад багш Данчинов агсныд цугларч ажил хэргээ зөвлөдөг байлаа.

    Миний мэдэхээр "Консулын дэнжийн бүлэг"-т "Нийслэл хүрээний сонин бичиг"-ийн сурвалжлагч, консулын орос сургуулийн монгол хэл бичгийн багш лам Д.Бодоо тэргүүтэй нөхдүүд 1914-1917 оны хооронд Эрхүүд суралцаж байсан Х.Чойбалсанг Оросын хувьсгалын суртал нөлөөнөөс суралцаж магад хэмээн болгоомжилж Богд гэгээний засгийн газраас гэдрэг дуудан ирүүлсэн байдаг. Мөн 1908-1910 онд Хятадын зүүн муж Шанхай, Бээжин хот болон Орос улсын Ленинград, Москва зэрэг хотуудаар аялж байсан автономит төрийн үед цэргийн лам явсан Чойжин лам Д.Лосол, Орос, Европ орноор явж үзсэн хувийн худалдаа арилжаа эрхэлж байсан хөрөнгөлөг баян лам Чагдаржав, Автономит засгийн жижиг албан хаагч Жигмиддорж,С.Жамъян, Алтангэрэл, Бавуу, болон Намсрай, Базарбаа (Базаров), Баяр тайж, Маслов (Маслаков) гээд голдуу Их шавийн харъяат лам нар бүхий 10 гаруй хүмүүс байсан. Консулын дэнжийн нууц бүлгийн үйл ажиллагаанд орос хэвлэлийн хороонд ажилтай М..И.Кучеренко, Я.В.Гембержевский нарын хувьсгалчид идэвхитэй оролцож байсан нь тэдний хувьсгалт үйл ажиллагаанд чухал нөлөө үзүүлсэн.

     Консулын бүлэг, Зүүн хүрээний бүлгийн зөвлөгөөн 1919 оноос 1921 оны 3-р сарын 1 хүртэл хугацаанд 34 удаа болж байсны 29-ийг нь Д.Сүхбаатар даргалсны зарим нь /тухайлбал 1920.06.20-ны зөвлөлгөөн/ энэ байшинд болсон юм. Ийм учраас Консулын дэнжийн нууц бүлэг ажлаа товлон явуулж байсан болохоор намайг 1951 онд Х.Чойбалсан орос сургуулийн багш Н.Г.Данчиновын байшин гэж онцлон зааж дурсгалын самбар хадуулсан бөгөөд тэр үед уг ажилд оролцож явсан И.Сороковиков манай оронд зочлон ирсэнийхээ дараа хувьсгалт байгууллагын гишүүд 1920 оны 6-р сарын 20-нд цугларч ажил ярилцаж байсан тухайгаа дурсан ярьж байсансан.

    Хувьсгалын дараах жилүүдэд намайг орон сууц хэлбэрээр ашиглаж байгаад дараа нь 1950-иад онд "Консулын аптек"-ийн байр болгосон бөгөөд 1971 онд их засварт орж "нууц бүлгийн байр-музей" болгон зохион байгуулсан.

    Өдгөө Баянзүрх дүүргийн 14-р хорооны нутаг дэвсгэр Орос эмнэлэгийн хашаанд байрлаж миний үед баригдсан байшингуудын адил шинэ үеийн залууст өнгөрсөн үеийн түүхийг хүүрнэх үүрэг хүлээн байсаар л байна.

Түүх үргэлжилсээр ...