Үнийн тухай сэдэв өнөөдөр моод болж байна.  Наймаачид үйлдвэрлэгчээс авсан бараагаа тэр үнээрээ зарахгүй байгаа тухай.  Тэд тээврийн болон бусад зардал, татвар, ажилчдынхаа цалин хөлсийг хамаг амьтны тусын тулд хувиасаа гаргахгүй байгаа гэсэн үг л дээ.Ер нь л  бүх үнэ үндэслэлгүй байгаа тухай,  миний юмыг үндэслэлгүй хямдаар бодоод, чиний юмыг үндэслэлгүй өндрөөр үнэлж байгаа тухай нийгэм даяараа ярьж байна...
          Талуудын шуналын зохистой уулзвар дээр “үнэ” тогтдогийг Баабар сануулжээ.  Олон түмэн болохоор хуучин цагийн үнэ стандартын Улсын хорооны сүнс сүүтгэнэсэн Шударга өрсөлдөөн хэрэглэгчийн төлөө газрыг (ШӨХТГ буюу ярианы хэлээр “Шөхтөг”)  нүүрэндээ барьж хуйлраа л.
Шөхтөг нь ч шөхтөг. Гал ус шиг эсрэгцсэн юмны эрх ашгийг нэг жолоонд нийлүүлчихсэн. Шударгаар өрсөлдүүлнэ гэвэл талууд дэмпинг¹ хийж зориудаар үнээ хиймлээр унаган нэгийнхээ зах зээлийг булаан эзлэхийн эсрэг явах ёстой. Энэ утгаараа үнэ хямдруулахын  эсрэг тэмцэж, хаана л “sale” зарлана тэнд дайн зарлах учиртай. Гэвч ингэвэл хэрэглэгч нарын шуналтай харшина.
           Харин хэрэглэгч нар нь  аль болох  хямдхан, болж өгвөл зүгээр авах хорхойтой. Эдний төлөө явна гэвэл дэмпингээр ч хамаагүй үнээ хямдруулахыг уриалаад дажин дэгдээх нигууртай. Гэвч ингэвэл шударга өрсөлдөөнд харшилна.

“Хямд үнэ, чанар” гэсэн ойлголтыг манайд л сурталчилгааны  нэг рекламанд багтаадаг болохоос биш угтаа эмээлийн бүүрэг шиг “бие биеэ харахгүй тархи”-иуд.  Чанар дагаж үнэ өснө, чанар хасагдахаар үнэ буурна. Яг л нэг удаагийн цаасан аяга, алтан амсартай мөнгөн аяга хоёр шиг л зүйл.
          Ер нь бол үнийн талаархи зөрчил нийгэм дүүрэн байдаг. Малчин хүн гурилын үнэ хямдарч, харин  ноолуурын үнэ үндэслэлгүй байсан ч хамаагүй өсөөсөй хэмээн зул хүж барьж байхад, тариалангийн салбарынхан хямд мах идэх сонирхолтойн зэрэгцээ гурилын үнийг “зүрхийг нь үхтэл дээш нь шидэх” асуудлаар бөө буулгах энүүхэнд.

       Энэ зөрчил хувь хүний дотор ч харшилдана. Юмны үнэ өсөхийг эсэргүүцэн, цалин өсгөхийг шаардан жагсаж яваа хүн “бусдын хөдөлмөрийг хямдруулж, өөрийн хөдөлмөрийг үнэ оруулах”-ыг шаардаж яваа гэсэн үг.
Энэ бүхэн бузар муухай зүйл биш. Хүний орчлонд төрөх үйлийн үртэй болгоны л шинж. Илүү их буян заяатай байсан бол  шуналгүй, үнийн өсөлтгүй, хэн нэг нь магнайлан цахилж байж түүнтэй тэмцэх шаардлагагүй тийм газар төрөх байсан биз.

Ичих хэрэггүй,  өөрийгээ шуналтай гэдгийг зөвшөөрөхөөс  эхэл, тэгэхийн цагт бусад хүмүүс чамтай л адилхан шуналтайг ойлгоно. Ингээд хүний шуналыг жигшихийн орондхоёр шуналаа зохицуулах цэгийг хайх учиртайг ухаарна.Тэгэхээр шуналтай хүн муухай биш харин бусдын шуналыг  жигшсэн, өөрийн шуналгүйг бахадсан этгээд л эргэлзээтэй. Нэг мэргэн хүн “Юунд шунаад байгаагаа нууж хаадаггүй хүн шударга” гэж хэлсэн байх юм.
Гэвч Монголын онцлог гэж байна. Мөнөөх “чанар дагаж үнэ хямдрах” зар сурталчилгаа шигээ. Шуналуудаа харилцан зохицуулах менежмэнт дээр асуудал байна...

           ... Орон сууцны үнэ өслөө. Америк европын дунджаас ч давж байна.  Гэхдээ бид аваад л байгаа учраас манайхан үнээ нэмээд байна. Тэднийхэн авахаа больчихож мэдэх учраас зохих түвшиндээ бариад байна. Бид юмны үнийг авсан хойноо буулгах гэж тэмцдэг учраас үнэ өсөөд байна. Тэд авахынхаа өмнө буулгадаг учраас бариад байна. Тэгэхээр үнийн өсөлтийн шалтгаан зарж байгаа талд ч байна. Бас авч байгаа талд ч байна.
Хүмүүс ийм үнээр байр авахаа болиод эхэлбэл орон сууцны үнэ бууна. Өндөг авахгүй өнжиж чадвал шувууны аж ахуйнхан нэгийг бодох хэрэгтэй болсныг ухаарна. Санаа нэгдээд талх авахгүй өнжиж чадвал хүнсний үйлдвэрийнхэн дампуурахгүйн тулд үнээ эргэж харна. Гэхдээ бид ингэж чадахгүй л дээ, хүн амьтны араар дэлгүүрт ороод “хүнд битгий хэлээрэй” гээд өндөр үнэтэй махаа цөмөөрөө авна.

Манай оронд эдийн засаг хямрахаар үнэ өсдөг, эдийн засаг эрүүлжихээр бүр их өсдөгийн нууц энэ болов уу?

¹dumping"  буюу  өрсөлдөгчийнхээ  зах зээлийг зүй бусаар булаан авахын тулд үнийг зориуд хямдруулан бараа бүтээгдэхүүнээ зах зээлийн үнээс, зарим тохиолдолд түүнд шингэсэн өртгөөс ч доогуур худалдахын нэр

\ Б.Цэнддоо Шилдэг нийтлэлчдийн клуб\