Барилгын салбарын мэргэжлийн боловсон хүчний бэлтгэн гаргаж байгаа хүний хувьд өнөөгийн барилгын салбарын нөхцөл байдлаас ярилцлагаа эхлэе?

   Миний хувьд барилгын салбарт ажилладаг мэргэжилтэн бэлтгэдэг сургуульд ажиллаад 40 жил болж байна. Нийгмийн хувьд авч үзэх юм бол харьцангуй бага хугацаа, харин хувь хүний тухайд бол урт хугацаа гэж ойлгож байна. Өнгөрсөн 40 жилийн барилгын салбарын хөгжлийг харсан.

    Өнөөдрийн байдлаар Монгол Улсад бүтээн байгуулалт хурдацтай өрнөж, барилгын салбар эрчимтэй хөгжих эрч хүчийг авсан гэж бодож байна. Социализмын үед бүтээн байгуулалтын ажлууд эрчимтэй хийгдэж байсан үе бий. Гэхдээ энэ бол өөр нийгмийн байгуулалтын үед хөгжиж байгаагаараа онцлог юм. Өөрөөр хэлбэл Монгол улс өөрөө өөрийгөө хөгжүүлж, барилга байгууламжаа босгож байгаа нь чанарын өөр түвшинд хийгдэж байна гэж бодож байгаа.

  Мэдээж бүтээн байгуулалтын ажил эрчимжихийн хирээр мэргэжилтэй ажилчин, боловсон хүчний хүрэлцээ дутагдалтай байна. Энэ нь 1990 –ээд оноос өмнө бэлтгэгдсэн ажиллах хүчний нөөц насжиж, дунд нь мэргэжилтэй ажилчин бэлтгэх ажил завсардсантай холбоотой. Гэвч сүүлийн жилүүдэд салбарын мэргэжилтэй ажилчин бэлтгэх сургалтын байгууллагуудын тоо олширч байгаа нь үндэсний мэргэжилтэй ажилчдын тоог өсгөх, гадны ажиллах хүчний тоог тодорхой хэмжээнд бууруулахад зохих хэмжээний үр дүнтэй алхам болох байх.   

      Барилгын салбарт шинжлэх ухаан, техник технологийн томоохон хувьсал явагдаж байна. Мөн бүтээн байгуулалтын ажилд өндөр хөгжилтэй орнуудад хэрэглэгдэж байгаа техник технологийг цаг алдалгүй нэвтрүүлэх, ашиглах боломж бүрэн нээлттэй болсон. Үүнтэй холбоотойгоор барилгын материалын үйлдвэрлэлийн ажил урагштай явж байна. Барилгын салбарыг хөгжүүлэх гол үндэс нь барилгад шаардагдах материал бүтээцүүдийг эх орондоо үйлдвэрлэх явдал юм. Тиймээс ч үндэсний компаниуд барилгын материал, төрөл бүрийн бүтээцүүдийг үйлдвэрлэх, шинэ технологийг оруулж ирэх, нутагшуулах ажлууд хийгдэж байгаа нь барилгын салбарын ирээдүйн дүр төрхийг тодорхойлж байна.

    Мэргэжилтэй ажилчид бэлтгэх сургууль олноор байгуулагдаж байгаа нь сайшаалтай ч төгсөгчдийн мэргэжлийн ур чадварын асуудал орхигдоод байгаа. Ажлын талбарт гарч байгаа мэргэжилтэй ажилчдыг чадавхижуулахад юу хийх хэрэгтэй байна вэ?

   Барилгын мэргэжилтэй ажилчин бэлтгэж байгаа системийн хувьд ярих хэрэгтэй. 1990-ээд оны дунд үеэс мэргэжилтэй ажилчин бэлтгэх чиглэлээр алхмууд хийгдсэн. Энэ явцад “Хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих тухай” хууль гарсан. Хуулинд мэргэжилтэй ажилчин бэлтгэх сургалтыг тодорхой шалгуургүйгээр байгууллага, хувь хүн явуулах боломжийг нь нээгээд өгчихсөн учраас шаардлага, шалгуурыг бүрэн хангаагүй түр сургалтын байгууллага олширсонтой холбоотой. Нөгөө талаас тэр сургалтын байгууллагуудын зарим нь сургалтын дадлагын газар лаборатори, мэргэжлийн багшгүй хэрнээ сургалт явуулаад мэргэжлийн үнэмлэх гэгчийг олноор олгосон явдал. Гэтэл төр захиргааны байгууллагаас мэргэжлийн үнэмлэх олгож байгаа байдалд нь тавих хяналт сул байсантай холбоотой.

      Хамгийн гол зүйл нь манайд стандарт нь байхгүй. Тэрхүү стандартанд нь сургалтын орчин багшлах боловсон хүчний хангамж, шаардлага, шалгуур, сургалт явуулах лаборатори, тоног төхөөрөмж, сургалтын хөтөлбөр, сургалтын төлөвлөгөө зэрэг нь багтсан байх ёстой. Гэтэл үүнийг тодорхой стандартчилж өгөөгүйгээс олон тооны “мэргэжилтэй” гэж нэрлэгдэх хүмүүс бий болсон.

Өнөөдөр барилгын салбар өндөр хөгжилтэй улс орны барилгын үйлдвэрлэлтэй мөр зэрэгцээд явж байгаа учраас үйлдвэрлэл дээр очоод шаардлагыг нь хангахгүй байх нь зүйн хэрэг.   

     Нөгөө талаас хөдөлмөрийн аюулгүй ажиллагаа, ажилтан тавигдах ёс зүйн боловсрол олгох сургалт, хөдөлмөрийн сахилга, хэм хэмжээтэй холбоотой асуудал хөтөлбөрт нь хангалттай суугдаагүй байгаа. Тийм учраас ажил таслах, хөдөлмөрийн сахилгын зөрчил, барилгын материал эд зүйлсийг хулгайлах, ажлын байранд архи уух, өөртөө шаардлага тавихаасаа илүү цалингаа голдог зэрэг дутагдал байна. Энэ бүх асуудлыг арилгаж байж, зөв голдрилдоо орно гэж боддог. Мөн мэргэжлийн ажилчин бэлтгэж байгаа сургуулиудад тавих хяналт, шалгуур өндөр, шаардлагыг хэрэгжүүлдэг механизм нь шударгаар ажилладаг байх ёстой. Түүнчлэн сургуулиудын хувьд сургалтын орчин, техник хангамж нь өнөөгийн түвшинг хангаж байгаа гэж хэлж чадахгүй.

      Аливаа салбар хөгжихийн хэрээр судалгаа шинжилгээний ажлууд хамт явах ёстой. Ер нь салбарын судалгаа шинжилгээний ажлууд хэр хийгддэг юм бол? Гарсан ололт амжилт нь юу байна вэ?

    Манай барилгын салбарт шинжлэх ухаан, технологийн хөгжил нэвтэрч байна. Орчин үеийн шинэ технологи нэвтэрсэн үйлдвэр, аж ахуйн газрууд олон болсон. Тийм л учраас бэлтгэж байгаа ажилтанууд гологдоод байна.

     Сургалт, шинжлэх ухааны байгууллагууд техник, тоног төхөөрөмжөөсөө 10, 20 жилээр урьтаж хөгжиж явах ёстой. Гэтэл бидэнд ийм боломж алга. Төрөөс тавьж байгаа шинжлэх ухааны бодлого, санхүүжилт хангалттай биш байна. Өнөөдөр бодит байдал дээр сүүлийн үеийн тоног төхөөрөмж худалдаж авах гэхээр өртөг өндөр учраас хөрөнгө оруулалт хийх боломжгүй. Гэхдээ энэ чиглэлээр зохих хэмжээний ололт амжилт байгаа.

     Манай сургуулийн хувьд шат шатны сургалт явуулдаг учраас бүтээгч ажилтнуудаа бэлтгэх явцдаа инновацийн үйл ажиллагааг хэрэгжүүлэх боломж юу байна гэдгийг хайж байгаа. Өөрөөр хэлбэл сургалтын явцад бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэнэ гэсэн үг. Сурч мэдсэн бүхнээрээ нийгмийн баялагыг бүтээнэ. Энэ бол маш чухал.

     Барилгын компаниуд сургууль хоёрын хамтын ажиллагаа хэр байна вэ? Ихэвчлэн ямар байдлаар хамтран ажиллаж байна?

     Сургуулийн хэмжээгээр 130-аад компани, аж ахуйн нэгжтэй гэрээтэй хамтран ажиллаж байна. Үүнээс 50 орчим нь барилгын компаниуд байдаг. Хамтын ажиллаагааны хэлбэр нь оюутнууд тухайн компани дээр урт хугацааны дадлага хийнэ, дипломын төсөл удирдана, төгсөлтийн шалгалтын коммист оролцох зэргээр хамтран ажиллаж байна. Мөн суралцагчдыг дадлага хийхэд Сургууль-Компани- Суралцагч гэсэн гурвалсан гэрээ байгуулдаг. Энэ бол маш ач холбогдолтой гэрээ. Манай сургуулийн төгсөгчдийн 84-100 хүртэлх хувь нь ажлын байртай болдог. Одоо компаниуд захиалгаар ажилтнуудаа захиалгаар бэлтгүүлдэг болсон. Энэ нь тогтвортой ажилтантай болох гэсэн санаа юм. Бид ажил олгогчтой жилд 2 удаа уулзалт зохион байгуулдаг. Энэ их ач холбогдолтой учраас өргөжүүлэх хэрэгтэй.

     Японы Коосэний сургалтын системийг сургалтандаа ашиглах гэж байгаа гэж сонссон. Коосэний систем гэж юуг хэлээд байна вэ? Үүнийг сургалтанд нэвтрүүлэх нь ямар ахиц дэвшил гарах юм бол?

     Иргэний ба үйлдвэрийн барилгын инженер бэлтгэхийн тулд Японы Хокайдогийн сургуультай хамтарч ажиллахаар болж байгаа. Энэ нь бүтээх ур чадвартай ажилтан бэлтгэх гэсэн зарчимтай. Онол үзэж, судлахаасаа илүүтэйгээр шинжлэх ухааны үндэстэй юм хийж бүтээдэг. Коосэний системийн онцлог нь 9-р анги төгссөн хүүхдийг элсүүлж авдаг. Тиймээс Техник технологийн дээд сургууль дэргэдээ “Технологийн мэргэшсэн сургалттай ахлах сургууль” байгуулахаар хүсэлтээ тавиад Боловсролын яаманд материалаа бүрдүүлээд өгсөн байгаа.

  Төрийн байгууллагаас ямар нөхцөл, асуудлыг шийдвэрлэж, цэгцэлсний дараа мэргэжилтэй ажилчныг дотоодоосоо бүрэн хангах боломж нь бүрдэх вэ?

     Их хэмжээний хөрөнгө оруулалт шаардахгүй хэрэгжүүлж болох ажлууд байна. Жишээ нь барилгын компаниудаас шилдэг байгууллагуудыг шалгаруулахдаа улсад төлсөн татварын дүн үзүүлэлтийг харгалзан үздэг шиг үндэсний мэргэжилтэй ажилчныг хэр дэмжин ажилдаг, хэдий хэмжээний үндэсний мэргэжилтэй ажилтан ажилдаг гэх мэт үзүүлэлтийг харгалзан үзэж болно.

    Мөн энгийн нэг хэлбэр нь БХБЯ, холбогдох төрийн байгууллагуудын удирдах албан тушаалтнууд нь цаг гарган мэргэжлийн ажилтан бэлтгэж байгаа сургуулиудын удирдлагууд, ажил олгогчидтой уулзаж, санаа бодлыг нь сонсож, түүнийг нь ажил хэрэгтээ тусгах шаардлагатай байна.  

Бидний урилгыг хүлээн авч ярилцсан танд баярлалаа. Таны ажилд амжилт хүсье.