Гэр хорооллын дахин төлөвлөлтийн ажил хэр урагштай явж байна вэ?

    Өмнө нь Улаанбаатар хотод огт хийж байгаагүй шинэ ажил учраас хүмүүсийн ойлголцлоос ажлаа эхэллээ. Бас л хугацаа их ордог юм байна. Сонгуулийн үр дүнгээр нийслэл анх удаа цэнхэр тойрог болж болохоо байсан Улаанбаатар хотыг шинэчлэхээр эхлүүлсэн том ажлын нэг нь энэ. Яагаад гэвэл төрийн байгууллагын нэг удаагийн далайлтаар энэ ажлыг хийчихдэггүй. Хүн бүрийн саналыг авч харилцан ярилцаж, бүтээн байгуулагч нартай тохиролцож, гурван талаас зөвшилцөлд хүрсний дараа ажлаа эхлүүлнэ гэдэг үнэхээр бэрх.

      Гэр хороолол орхигдсон тойрог байсан. Одоо тэгвэл үгүй. Өмнө нь хотын дарга нар сайхан ажил хийе гэхээр мөнгөгүй байлаа. Одооныхтой адил уул уурхайн баялаг гэнэт орж ирдэггүй байв. Зоригтой шийдвэр гаргаж чаддаггүй. Гэр хорооллын газрыг дахин шинээр төлөвлөхийн тулд иргэдийг энэ ажилд оролцуулдаг байх ёстой.

      Ингэхийн тулд гэр хорооллыг дахин төлөвлөх ажлыг эхлүүлэн 12 хэсэг газарт шинээр бүтээн байгуулалт хийж байна. Нөгөөх нь газрыг шинэчлэн зохион байгуулах ажил юм. Иргэд энэ ажлыг чих тавин хүлээж байгаа. Тухайн газартаа амины сайхан сууц барьсан иргэд нийтийн эрх ашгийн үүднээс гудамж, зам талбай гаргаж өгч хашаагаа татаж, шугам сүлжээ, дэд бүтцийн асуудлаа шийдүүлэх нэг гарц бий.

     Зарим айл шинэ орон сууцанд нүүж орсон байна лээ. Зарим нь миний газрыг зүгээр шахам авах гээд байна гэж гомдоллох юм. Гэр хорооллын иргэд энэ ажилд ерөнхийдөө хэрхэн хандаж байна вэ?

      Магадгүй зарим хүн энэ насандаа хэзээ ч хийгээгүй тийм том сонголт, өөрчлөлтийг хийж байгаа шүү. Басамжилж байгаа юм биш. Та 5-10 сая төгрөгт эргэлдсэн бизнес хийдэг байсан бол гэр хорооллын газраа орон сууцаар солих эсвэл дахин төлөвлөлтөд хамрагдсанаар томоохон хөрөнгө оруулалтын асуудлыг шийдэж гэр бүлийнхээ хувь заяаг өөрчилж үр хүүхэддээ өвлүүлэх тохилог сууцтай болно. Газрыг ирээдүйд бий болох хөрөнгөөр сольж авна гэдэг хүн бүрт олдох боломж биш.

     Жишээлбэл, 60 ам метр талбайтай 2-3 өрөө байр зах зээлийн ханшаар 120 сая төгрөг болж байна. Гэр хорооллын иргэд маань энэ их мөнгийг гаргаад шууд байртай болох боломж тэр бүр байгаа билүү. Тиймээс та бүхэн өөртөө хийгээд ирээдүйдээ том хөрөнгө оруулж байгаа гэдгийг ойлгоод гэр хорооллыг дахин төлөвлөх ажилд нэгдэн ороорой.

Газраас эхлээд эрх зүйн хувьд энэ ажил гацаагүй гэж үү?

      Утаанаас ангид орчин үеийн тохилог сууцыг гэр хороололд босгохын тулд хууль эрхзүйн хувьд асуудалтай байсан. Тиймээс нийслэлийн ИТХ-аар журам , байршлаа батлууллаа. Иргэдтэйгээ олон удаа уулзаж, хуралдсан. Гэр хорооллын энэ хэсэг талбарыг ерөнхий төлөвлөгөөнөөс гажилгүй яаж сайхан болгох талаар зураг төсөл хийж, шугам хоолой татаж, ямар компанитай гэрээ хийхээ иргэн шийдэж байна. Иргэдэд ч, компанид ч бид, гэрээнд гарын үсэг зураад та хэсэг хугацааны дараа байртай болно, эсвэл газраа чөлөөлж мөнгөө аваад нүүх шаардлагатай болно. Эрх, үүргээ хоёр тал давхар биелүүлэх ёстой гэдгийг сануулдаг. Ажил хийж байгаа компанийнхан хэлсэндээ хүрч ажлыг хугацаа алдалгүй , чанартай хийх ёстой.

Энэ ажлын хамгийн зовлонтой зүйл нь юу байв?

      Гэр хорооллын хүн бүр газраа үнэлэхдээ амандаа орсон тоогоо хэлж байсан. Нэг компани нэг айлын зөвшөөрөл авах гэж 8-20 удаа уулзаж байж асуудлаа шийдэж байна. Бас хэцүү байгаа биз. Гэр хорооллын энэ хэсэг газар дахин төлөвлөлтөд орлоо гэдэг сургаар газрын үнэ тэнгэрт хадсан. Нэг талаараа хотын дарга амлалтаа биелүүлж газрын үнийг өсгөж байгаа юм. Төлөвлөлтөд ороогүй тэрүүхэн буланд байгаа газар 20 сая төгрөг.

     Дахин төлөвлөлтөд орсон түүнтэй ижил хэмжээний газар 60-100 сая. “Миний газар нэг тэрбумынх” гэж гэдийж байгаа ч хүн таарсан.

      Мэдээж байгаа ганц газар, үл хөдлөх хөрөнгөө боломжоор нь үнэлүүлчих санаатай. Харин ажил хариуцаж байгаа таны хувьд ямар байр суурьтай байна вэ?

      Таны газар 20 саяынх, юун 200 сая вэ гэж хэлэх эрх бидэнд алга. Барилга барьж байгаа компанийг газраа хямд аваад төслөө амжилттай болгоорой гэж хэлж болохгүй. Би хэдий хөрөнгөтэй ч, эргэлтийн мөнгөгүй учраас олигтой юм хийж чадахгүй. Тиймээс газрын үнээ босгож тодорхой хэмжээнд ханшаа өсгөөд авлаа. Энэ ажил дээр бүх хүн сэтгэл ханамжтай байхгүй. Өгсөн авсандаа өлзийтэй байг л гэдэг зүйл болж байгаа учраас тэр.

      Хотын дарга болоогүй байхдаа “Гэр хорооллынхон орон сууцаар яах вэ. Хашааны газартаа хаус бариад хаан шиг амьдардаг гадны жишиг бий. Газрын үнийг АН-ынхан чөлөөлөөд, өсгөөд өгнө” гэж ярьж байсан. Амины сууцтай Улаанбаатар болно гэж хэлж байсан юу болов?

       Энэ ажлыг бид хийнэ. Эхний ээлжид Сонгино хайрхан дүүргийн Хилчин хотхоны 168 айлын дэд бүтцийн асуудлыг шийдэхээр болсон. 1990-ээд оны эхээр хоосон байсан газарт Хилийн цэргийнхэн газар аваад, мөнгө төгрөгийг нь шийдээд бичил амины хороолол босгочихож.

     Тэдний асуудлыг шийдэхээр Барилга, хот байгуулалтын яам, Нийслэлийн ЗДТГ, НҮБ-ын ХАБИТАТ төслийнхөн хамтран энэ ажлыг өнөө жил хийчих санаа байна. ХАБИТАТ-ынхан энэ ажил дээр гурван жил гүйж байж амины сууцтай иргэдийг бүлэг болгосон.

      Бид айлууд руу дулаан, цэвэр, бохирын шугамыг нь оруулахаар шийдлээ гаргачихсан. Одоо тооцооллоо нягтлаж байна. Хэт их мөнгө гарвал эцэстээ төлөхөд хэцүү. Тиймээс анхнаасаа нарийн тооцоо, судалгаа хийх ёстой. Төвлөрсөн халаалт, шугамд холбочихоор сард манайд 300 мянган төгрөгийн төлбөр гараад байвал би дийлэхгүй.

     Маш сайн технологийг бид тэнд туршмаар санагдсан. Энэ нь өөрийн гэсэн дулаалгатай газрын гүнд 3-4 метрт шугам татаж булах ажлыг турших гэж байна. Амины с ууцны хорооллын сул тал нь нийгмийн асуудлаа нэг гарцаар шийдүүлэх нь бага. Жижиглэнгээр бид энэ мэтээр асуудлыг шийдэх гэж хүлээж байхаар орон сууцжуулах ажлаа ч гэсэн хийж байсан нь дээр.

      Хажуугаар нь тухайн хэсгийн оршин суугчдын сургууль, цэцэрлэг, эмнэлэг, цагдаа, төрийн үйлчилгээний асуудлыг давхар шийдэж байгааг орхиж ойлгож боломгүй.

Гэр хорооллыг дахин төлөвлөх шинэ байршлуудыг та нэрлэхгүй юу. Энэ ажил хэдэн хувьтай явж байна вэ?

      Хувилахад үнэхээр хэцүү. Байршил бүр өөр, өөр ажилтай. Зарим нь хотын төв ойр учраас дэд бүтцийн асуудал алга. Гэтэл хотоос алслагдсан газар дэд станц барих, шинээр шугам хоолой тавьж, уурын зу у х барих гэх мэтээр газар бүрт өөр өөр стандарт, зарчмаар ажиллаж байна. Долдугаар хорооллын орчим өмнө нь газар авсан хүмүүс гэнэт гараад ирэх жишээтэй. Бид орон сууцанд орохгүй амины сууцтайгаа үлдэнэ гэхээр нэг, хоёр айлыг тойруулаад өндөр байшин бариад нар, салхи, орц, гарцыг нь таглах уу гэх мэтээр асуудал их.

      Амины сууцтай улс сургууль, эмнэлэг, цэцэрлэг , ногоон байгууламж, зам барихгүй нь мэдээж. Баянмонгол зэрэг хотын төвлөрлийг нэмсэн бүтэн хороолол барилаа ч иргэдийн нийгмийн хэрэгцээг бодолцсонгүй гэх мэтээр шүүмжлэл их гарсан. Манай төсөлд шалгарсан компаниуд асуудлыг нааштайгаар шийдэхээр үйлээ үзэж байна. Хэцүү, хүнд ажлын ард гарахаар хүнд ямар их бяр амтагддаг билээ. Компаниуд маань тэрийг одоо л мэдэрч байна.

Хамгийн хүнд ажлыг хийж байгаа компаниуд маань үнэхээр нийгмийн хариуцлагаа ухамсарлаж ажил нь урагшилж байгаа учраас дараагийн ээлжийн байршлыг батласан хэрэг. Хүмүүс сонирхоод байгаа дахин төлөвлөх магадлалтай газрыг үнэд ороогүй дээр нь худалдаж аваад орон сууц болгох санаатай, “Дараагийн ээлжийн газрыг зарлаач” гэдэг юм байна.

      Хоёр дахь ээлжийн найман байршил их онцлогтой. Иргэд нэгдээд өөрсдийн саналаар дахин төлөвлөлтөд орж байгаа. Тухайлбал, Сонгинохайрханы 28 дугаар хороо, Баянзүрх дүүргийн 2, 4 дүгээр хороо, Сүхбаатарын 17 дугаар хороо, ХанУулын дөрөвдүгээр хороо, Багануурынхан хүсэлтээрээ дахин төлөвлөлтөд оролцохоор болсон. Хамгийн гол нь техникийн нөхцөл чухал. Хэсэгчилсэн ерөнхий төлөвлөгөөнд тэдний асуудлыг тусгажээ. Ирэх жил гэж хойш тавихгүй, бид. Энэ жилээс ажилдаа шууд орно.

     Тус бүртээ 3-100 га газарт төлөвлөлт хийхийн тулд хэсэг болгон хувааж байгаа. Шууд л 100 га газар руу нэг компанийг оруулж ажиллахаар хэцүү. Хүч нь тарамдаад хугацаа алдана. Хэсэг болгочихоор амар юм. Ядаж л газар бүр эзэнтэй. Бидэнд хүндрэлтэй нэг асуудал нь зураггүй ажлыг улс зөвшөөрдөггүй. Бүтээн байгуулалт бужигнаад л нийслэлийнхэн маань жилд хийдэг ажлыг 3-4 сарын дотор нугалж байсан. Одоо гэр хорооллын хоёрдугаар ээлжийнхэн амьсгаа авахаар болсон.

Зургийн чиглэлийн компаниуд нэлээн ажилтай болох нээ?

       Зураг төслийн ажлыг нэг жил хийдэг юм байна. Бид цаг алдахгүй үүднээс цаг, наргүй ажиллаж хэдэн сарын дотор ажлаа нугаллаа. Хэчнээн гялалзуур ажиллаа ч алдаа, эндэгдэл гарах магадлалтай болно. Сүүлийн үед бүтээн байгуулалт нэмэгдэхийн хэрээр чадалтай компани, хүн ховор болж. Манай улсад зураг төслийн 100 гаруй компани бий. Үүний 17 нь “амьд”. Үлдсэн нь тамгаа цүнхлээд явж байгаа нэг хүн байдаг.

      Нэг ажил өгчихдөг. Нийслэл биднээс зургаа нэхээд байдаг таг болчихдог. Гэхдээ яваандаа зургийн компаниуд чанаржих биз ээ. Сүйхээтэй хүн бол одоо чадалтай инженерүүдийг нэгтгээд зургийн чиглэлийн компани байгуулаасай гэж би бодох болсон. Бидэнд ийм үйлчилгээ үнэхээр их шаардлагатай, эрэлттэй байна.

Компаниуд дунд барилгын салбарт үйл ажиллагаа явуулдаг томоохон компаниуд байхгүй шиг?

      Энэ ажлаа эхлэхээс өмнө барилгын бүх компанийг урьж, топ компаниудыг хүртэл залсан. Тэд ороогүй. Яагаад гэвэл, хоосон газар худалдаж аваад шууд барилга барих нь тэдэнд илүү амар байхгүй юу.

      Иргэдтэй уулзаж зөвшилцөж, нүүлгэж газар чөлөөлөх гэж цаг алдахыг тэд хүсэхгүй байна. Том компаниуд байдлыг харзнаж байна. Хийх ажил их ч байдаг биз. Халширч байгаа нь ч бий. Гэхдээ манай төслийг хэрэгжүүлж байгаа 11 компани муу биш. 20 жилийн туршлагатай, 500 гаруй объект барьж ашиглалтад оруулсан байдаг. “Багант- Өргөө”, “Асар-Өргөө” зэрэг компани дундаас дээш хэмжээний барилга барьдаг. “Моннис”, “Hero” зэрэг компани барилга сүрхий барьж байгаагүй ч гэсэн улс орныг хамарсан томоохон бүтээн байгуулалт, дэд бүтцийн ажлыг хийж ирсэн туршлагатай.

      Тэд ганцаарчилж ажил хийдэггүй, багаараа ажилладаг. Цөөхөн нэр дуулдаж байгаа ч тэд туслан гүйцэтгэгч авч иргэдийг ажлын байраар хангадаг. Гадаадын хөрөнгө оруулалттай нь ч бий. Шалгарсан компаниуд маань их сайн ажиллаж байгаа.

Дахин төлөвлөлтийн хоёрдугаар ээлжийн найман байршил:

Сонгинохайрхан дүүргийн 28 дугаар хороо - 3.07 га

Баянзүрх дүүргийн хоёрдугаар хороо Дарь-Эх орчим - 20 га

Баянзүрх дүүргийн хоёр, дөрөвдүгээр хороо, Мамбадацан орчим - 70 га

Сүхбаатар дүүрэг 17 дугаар хороо, Дамбадаржайлан хийд орчим - 7.6 га

Баянгол дүүрэг 10, 11 дүгээр хороо - 93 га

Хан-Уул дүүргийн 4 дүгээр хороо - 16.5 га

Багануур дүүрэг 1, 5 дугаар хороо - 78.7 га

Сонгинохайрхан дүүргийн 1, 2, 20 дугаар хороо - 54 га