Аливаа хотод түрээсийн байр баян, ядуу ялгаагүй бүх иргэдийн байр сууцны хэрэгцээг өргөнөөр хангадаг орон сууцны зах зээлийн нэгэн чухал хэсэг юм. Зарим хотод түрээсийн байр, нийтийн байр сууцны зах зээлийн нэлээдгүй хувийг эзэлдэг бол заримд нь харьцангуй бага хувь эзлэх жишээтэй. Түрээсийн байр хэрэгцээтэй учраас зах зээлээс алга болдоггүй.   

    Азид олон сая хүн байр хөлслөн амьдардаг. Хотын хүн амын байр сууцны хэрэгцээний нэгээхэн хэсгийг түрээсийн байраар хангаж болно. Түрээсийн байр нь орон сууц худалдан авах, барих бололцоогүй эсвэл хотод түр оршин сууж байгаа хүмүүсийн хувьд хамгийн тохиромжтой хувилбар юм. Гэвч Азийн орнуудын төр засаг, байгаа түрээсний байрны нөхцөлийг сайжруулах, шинээр түрээсийн байр бариулах талаар дорвитой арга хэмжээ авдаггүй. Бодлого боловсруулагчид хотынхоо түрээсний байрны тоо байршил, үнэ ханш, иргэдийн орон байрны хэрэгцээ, амьжиргааны түвшин зэргийг нарийн судалсны үндсэн дээр үр ашигтай, уян хатан бодлого боловсруулах шаардлагатай юм.

    Сүүлийн үед байр түрээслэн амьдарч байгаа иргэдийн тоо өссөөр байна. Азийн олон оронд, дэлхий дахинд хүртэл түрээсийн байр хотын сууцны нөөцөд томоохон байр суурь эзэлдэг. Иргэд олноор байр хөлсөлж амьдарч буй нь зөвхөн байр худалдан авах чадваргүйдээ биш, дараах хэд хэдэн  шалтгаантай.

·         Иргэд өөр цалин сайтай ажил олоод нүүх шаардлага гарахад түрээсийн байрнаас элдэв хүндрэлгүйгээр шууд нүүх боломжтой байдаг.

·         Санхүүгийн бэрхшээлтэй үедээ хямд түрээстэй байранд орж, амьдрах нөхцөлөө сайжруулах хүртлээ хоол хүнс, эрүүл мэнд, боловсрол зэрэг өдөр тутмын хэрэгцээндээ мөнгөө илүүчилж зарцуулах уян хатан байдлыг түрээсийн байр олгодог.

·         Нэг газар суурьшаагүй, шилжилтийн байдалд байгаа хүмүүст тохиромжтой.

·         Байр худалдаж авах, түүнтэй холбоотой урт хугацааны зардалд мөнгө зарах боломжгүй хүмүүст түрээсийн байр тохиромжтой орон гэр болдог.

·         Хотод ажиллаж олсон мөнгөө хөдөө амьдардаг гэрийнхэндээ явуулах, эсвэл газар худалдан авч байшин барих зэрэг боломжийг түрээсийн байр л олгодог.

Өнөөдөр түрээсийн байрны салбарт 4 том бэрхшээл бий.

1.      Хуулийн зохицуулалт байхгүй учир байрны эздийн эрх ашиг дээгүүрт тавигдаж, түрээслэгчдийг “мөлжих” хандлагатай байдаг.

2.      Түрээсийн байрны нөхцөл муу

3.      Түрээсийн байр нь хотын зах зээлийн үйл ажиллагаатай холбоотой тул үнэ ханш тогтворгүй, байнгын өсөх хандлагатай байдаг.

4.      Маш олон түрээсийн байр албан бус, далд байгаа учир төр засгаас боловсруулсан дүрэм журмын гадна оршдог. Энэ нь ийм төрлийн байрны талаар арга хэмжээ авах боломжгүй болгодог.

    Хэрэв төр засаг дээрх асуудалтай уялдуулан хууль, эрх зүйн орчныг өөрчилж чадвал түрээсний байрны албан ба албан бус зах зээлийн асар их нөөцийг ашиглах боломж бүрдэнэ. Хотын орон сууцны бодлогыг бий болгож, түрээсийн зах зээлд ээлтэй болговол орон сууцны зах зээл дээр зөв өрсөлдөөн бий болох юм. Энэ нь иргэдийн хувьд сонголт олон болж, уян хатан байдал нэмэгдэнэ гэсэн үг.

    Тэгэхээр шийдвэр гаргагчид хотын иргэдийн зарим хэсгийн орон байрны асуудлыг шийдэхийн тулд ТББ-ууд, иргэний нийгмийн байгууллагатай хамтран мөлжлөгөөс гадуурх түрээсний байрны зах зээлийн хууль зүйн орчныг бий болгох хэрэгтэй юм. Ингэхдээ аль болох өргөн хүрээтэй уулзалтыг сонирхлын бүлгүүдтэй байнга зохион байгуулж, түрээсний байрны талаар боловсруулсан бодлого нь хэрэглэгчдийн бодит хэрэгцээтэй нийцэж байгаа эсэх дээр анхаарал тавибал зохино.

Сэтгүүлч Б.Цолмонтуяа